صالحی در این مراسم گفت: بی‌تردید گوهر ایران زمین، فرهنگ و کانون فرهنگ، کتاب است. اگر بخواهیم تمدن‌ها را تصویر کنیم، جز با کتاب و کتابخوانی تصویر نمی‌شود، زیرا کتاب‌ها مبدأ تمدن‌ها هستند و و عیار ملت‌ها با کتاب‌هایی سنجیده می‌شود که با کیفیت تولید و خوانده می‌شوند؛ از این رو امیدواریم در مسیر انقلاب اسلامی که گام دوم خود را آغاز کرد، کتاب را در رأس فعالیت‌های خود قرار دهیم.
وی با اشاره به پیمایش مصرف فرهنگی ایرانیان که بهار امسال نتایج آن به دست آمد، افزود: در این پیمایش نکات قابل توجهی در بخش‌های گوناگون مصرف فرهنگی از جمله کتاب و کتابخوانی به‌دست آمد که براساس آن، در میان جامعه کتابخوانان که نیمی از کشور را شامل می‌شود، میانگین کتابخوانی هفته‌ای ۳.۷ ساعت (۳ ساعت و ۷ دهم) است و در میان آن‌ها نیز جامعه جوان ۱۵ تا ۲۵ ساله به طور متوسط هفته‌ای ۳.۹ ساعت مطالعه دارند و ۷۰ درصد این گروه کتاب می‌خوانند. همچنین براساس این پژوهش، فقط یک‌پنجم جمعیت‌های حاضر در پایگاه‌های اقتصادی پایین جامعه اهل مطالعه هستند؛ بنابراین اگر به دنبال توسعه فرهنگی هستیم، باید بپذیریم که این گزاره که فقط نیمی از ایرانیان کتاب می‌خوانند، مطلوب نیست و باید ارتقا پیدا کند و این مسئله نیازمند برنامه‌ریزی است.
اینکه میزان مطالعه در میان ۱۵ تا ۲۵ سال در حوزه کتاب‌های دینی نسبت به سایر موضوعات اندک است، نشان می‌دهد جریان کتاب‌های دینی نتوانسته با نسل جوان ارتباط برقرار کند
وزیر ارشاد در ادامه گفت: در این پژوهش، رمان و داستان با ۳۵.۴ درصد، بیشترین میزان را به خود اختصاص داده و ۲۶.۱ درصد نیز به کتاب‌های دینی و تخصصی مربوط است، اما اینکه میزان مطالعه در میان ۱۵ تا ۲۵ سال در حوزه کتاب‌های دینی نسبت به سایر موضوعات اندک است، نشان می‌دهد جریان کتاب‌های دینی نتوانسته با نسل جوان ارتباط برقرار کند.
صالحی ادامه داد: اگر جریان کتاب و کتابخوانی را کانون تحول فرهنگی بدانیم، بنابراین نیازمند برنامه‌ریزی هستیم و پژوهش‌هایی از این دست می‌تواند کمک‌کننده باشد و در رویداد‌هایی مانند معرفی پایتخت کتاب ایران می‌توانیم برنامه‌های ترویجی خود را محقق کنیم.
وی در ادامه به ویژگی‌های برگزاری پایتخت کتاب ایران اشاره کرد و افزود: جریان هم‌افزایی و مشارکت‌گرایی یکی از ویژگی‌های مهم این رویداد است که این مشارکت را هم در سطح ملی و هم استانی و منطقه‌ای فراهم کرده و طی ۶ سال حدود ۷ هزار شهر و روستا وارد میدان شده‌اند و ۲۰ هزار ایده در رابطه با کتاب و کتابخوانی از اقصی نقاط کشور رسیده است.
اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به ایام دهه فجر گفت: انقلاب اسلامی ایران حاصل فرهنگ بود، در ادامه مسیر نیز بر همین مبنا تداوم یافت. هرچند بسیاری انقلاب را یک انقلاب ایدئولوژیک می‌دانند، اما نقش فرهنگ از انقلاب جدایی‌ناپذیر است.
وی با بیان اینکه فرهنگ بود که رفتار‌ها را در جامعه شکل داد، افزود: این رفتار‌ها از طریق نگاشته‌ها و آموزه‌های بزرگان شکل پیدا کرد و هر فردی براساس ظرفیت وجود خود می‌تواند از این آموزه‌ها و دانش بهره‌مند شود.
انتقال دانش به نسل بعد و امکان بحث و بررسی و تبادل نظر از نکات مهمی است که برنامه‌هایی مانند پایتخت کتاب ایران می‌تواند آن را تسهیل بخشد و به انتقال دانش و تقویت جایگاه کتاب در سید کالای مصرفی خانواده کمک کند
بروجردی ادامه داد: همه با هم باید برای آینده کشور تلاش کنیم تا ایرانی سربلند و سرافراز بسازیم و کشوری توسعه‌یافته را به جهانیان معرفی کنیم و این مسئله با تقویت فرهنگ و به دست اهالی فرهنگ و قلم رقم می‌خورد و افزایش مطالعه و خواندن می‌تواند گامی در این راستا باشد. در واقع خواندن رسالتی است که به بشریت عرضه شده است.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه بیان کرد: همه تلاش‌ها باید به منظور شناساندن عرصه فرهنگ به نسل امروز و آینده هم در قالب مباحث قانونی و هم آموزه‌های کلامی باشد تا بتوانند اتفافات بزرگی را در عرصه فرهنگ رقم بزنند.
وی در ادامه با تأکید بر قرار گرفتن کتاب در سبد مصرفی خانواده‌ها گفت: در ابتدای انقلاب اسلامی این امر محقق شد، اما با غفلت از این مسئله شاهد کاهش مطالعه در کشورمان بودیم، اما خوشبختانه این رویکرد در دولت تدبیر و امید تداوم یافت و امیدواریم بیش از پیش تقویت شود، زیرا آفت جامعه اسلامی جهل است و دانش و علم به عنوان توسعه‌دهنده جامعه مطرح باید مورد توجه قرار گیرد.
بروجردی ادامه داد: انتقال دانش به نسل بعد و امکان بحث و بررسی و تبادل نظر از نکات مهمی است که برنامه‌هایی مانند پایتخت کتاب ایران می‌تواند آن را تسهیل بخشد و به انتقال دانش و تقویت جایگاه کتاب در سید کالای مصرفی خانواده کمک کند.
علیرضا مختارپور، دبیر کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با بیان اینکه بررسی مستمر طرح‌ها، اصلاح، رفع نواقص و تکمیل آن‌ها از ویژگی‌های مثبت برگزاری جشنواره‌های کتاب‌محور است، گفت: امسال در جلسه ستادی انتخاب پایتخت کتاب ایران پیشنهاد‌هایی برای جلوگیری از اجحاف در حق شهر‌هایی که جمعیت، وسعت و فاصله بسیاری با یکدیگر دارند، ارائه شد.
وی افزود: در سال‌های گذشته، شهر‌ها بر اساس طرح‌های ارسال‌شده نظارت می‌شدند؛ اما طی دو سال اخیر، برخی از شهر‌ها صرف نظر از انتخاب شدن یا نشدن در این طرح به فعالیت‌های خود برای ترویج کتاب و کتابخوانی در شهر‌های ایران ادامه می‌دهند و این اتفاق خوشایندی در عرصه ترویج کتابخوانی در شهرهاست و همین امر باعث می‌شود طرح‌های خلاقانه در شهر‌ها و روستا‌ها ادامه یابد.
ابراهیم حیدری، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این مراسم، با تأکید بر تقویت برنامه‌های ترویجی و ارائه گزارشی از روند برگزاری و داوری دو جشنواره پایتخت کتاب ایران و روستا‌های دوستدار کتاب گفت: فراخوان این دو رویداد از مرداد ماه امسال منتشر شد و ۱۴۱۹ روستا برنامه‌های ترویجی خود در زمینه کتاب را ارسال کردند که بعد از چند مرحله داوری، ۶۷ روستا به مرحله نهایی رسیدند و در نهایت ۱۰ روستای برگزیده و ۱۰ روستای شایسته تقدیر انتخاب شدند.
تقویت نقش تسهیل‌گری دولت، جلب مشارکت نهاد‌های کتاب‌محور، ایجاد و تقویت ارتباط بین حلقه‌های مختلف نشر با مردم و ارتقا جایگاه کتابفروشی‌ها از اهداف مهم این جشنواره‌هاست که سبب افزایش زیرساخت‌های صنعت نشر خواهد شد
وی افزود: در این دوره ۱۵۰۰ روستا مشارکت داشتند، در حالی که این امر در دوره نخست با ۶۰ روستا انجام شد و در رابطه با برنامه‌های ترویجی شهر‌ها از ۶۰ روستا در دوره نخست، شاهد مشارکت ۱۷۰ شهر در دوره ششم هستیم که از این میان ۳۷ شهر به مرحله نهایی رسیدند و در نهایت ۵ شهر به عنوان نامزد نهایی معرفی شدند که شیراز به عنوان پایتخت کتاب و ۴ شهر دیگر به عنوان شهر‌های خلاق انتخاب شدند.
حیدری با اشاره به بودجه برنامه‌های ترویجی کتاب گفت: بودجه ۲۵۰ میلیونی این رویداد‌ها در سال اول نسبت به امروز ۲۰ درصد کاهش پیدا کرده، به‌طوری‌که ۱۶۰ میلیون از این بودجه برای جایزه و مابقی برای اجرا صرف شده است و در سال‌های آتی تلاش می‌کنیم با افزایش مشارکت، هزینه را کاهش دهیم.
مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اهداف این جشنواره‌ها گفت: کاهش تصدی‌گری دولت، تقویت نقش تسهیل‌گری دولت، جلب مشارکت نهاد‌های کتاب‌محور، ایجاد و تقویت ارتباط بین حلقه‌های مختلف نشر با مردم و ارتقا جایگاه کتابفروشی‌ها از اهداف مهم این جشنواره‌هاست که سبب افزایش زیرساخت‌های صنعت نشر خواهد شد.
در ادامه این مراسم، مجید جوادیان‌زاده، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد گزارشی از برنامه‌های پنجمین پایتخت کتاب ارائه کرد و گفت: یزد در نتیجه انتخاب به عنوان پایتخت کتاب ایران، موفق شد با تشکیل هزار باشگاه کتابخوانی درصدر کشور قرار گیرد. همچنین توانست رتبه نخست در میزان فروش کتاب‌های باشگاه‌های کتابخوانی به ارزش ۱۸ میلیارد ریال را به دست آورد.
وی افزود: جشنواره بازآفرینی متون ادبیات کهن در قالب جشنواره آذر یزدی، برگزاری طرح‌های کتاب سمبل اصلاح و تربیت، کتاب؛ وحدت ادیان، گردشگری، کاروان دانایی و کنسرت کتاب از جمله برنامه‌هایی است که در سال جاری اجرا شده و رعایت داوطلبانه کپی رایت ناشران در استان یزد از دست‌آورد‌های مهم انتخاب یزد به عنوان پایتخت کتاب ایران است.