«از آن یوماللهها، پانزده خرداد بود؛ پانزدهم خرداد از ایام الله بود که یک ملت ایستاد در مقابل یک قدرت و کاری کرد که پنج ماه تقریباً حکومت نظامی شد. منتها قدرت نداشت ملت؛ باز اجتماع درست نشده بود، بیدار نشده بودند، شکست خوردند. نه شکست[واقعی]، [بلکه] به حسب ظاهر؛ و الا از همان‌جا مبدأ پیروزی ملت است.» (امام خمینی، صحیفه نور،جلد 9، صفحه 466)
در میان هر جامعه‌ای روزهای تأثیرگذاری وجود دارد که هویت تاریخی، اجتماعی و سیاسی یک ملت به آن‌ها وابسته است. حضرت امام خمینی(ره)، نقطه مبدأ انقلاب اسلامی را، رخداد پانزدهم خرداد سال 1342 برمیشمارند و بهسان قرآن کریم که نقاط عطف تاریخ را «یوم الله» نامیده است، چنین صفتی را برای این روز انتخاب میکنند؛
بکارگیری مفهوم «یوم الله»، نشان دهنده اهمیت والای این واقعه است. در قرآن کریم دو بار تعبیر «ایام الله» مطرح گردیده و یادآوری آن بر پیامبران الهی از جمله حضرت موسی(ع) فریضه شمرده شده است. «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ»(سوره ابراهیم آیه5) خداوند متعال میفرماید: «همانا موسى را همراه آیاتی به سوى مردم فرستاديم و به او گفتيم: قومت را از تاريكى‌ها به سوى نور خارج ساز و ایام الله را به آنان يادآورى كن، همانا در اين (يادآورى) براى كسانى كه صبر و مقاومت و سپاس فراوان داشته باشند نشانه‌هايى از قدرت الهى است.» ماجرای شکافته شدن نیل و غرق فرعونیان، از همین روزهای بزرگی بود که بنی اسرائیل نباید آن را به فراموشی میسپردند؛ اما «روز خدا» در مدتی کوتاه توسط برخی نخبگان جامعه بنی اسرائیل، به «شب تار» بدل شد. گوساله پرستی مردم در غیاب چهل روزه موسی(ع)، کار را به آن جا رساند که به علت خشم خداوند متعال، چهل سال در بیابان سینا سرگردان شدند و پس از آن به جای «فرعون»، به مکافات آن خسران، «خودشان» همدیگر را می‌کشتند. خداوند متعال با بازگو کردن ماجرای موسی(ع) میآموزاند، همانطور که اگر «حافظه تاریخی» جامعه‌ای از دست برود محکوم به سرگردانیست، قطعاً جامعه‌ای که «حافظه تاریخی» آن تبدیل به «عادت و روزمرگی» بشود، «سامری»پرور خواهد شد و اساساً برای زوال دیگر نیازی به «فرعون» ندارد.
«یوم الله» پانزده خرداد با همه عظمتش، علاوه بر آن که باید در «حافظه تاریخی» ملت ایران حک شده و همواره «یادآوری» شود، اما قطعاً نیازمند به بازخوانی تکمیلی است وگرنه همین «یادآوری»، دچار روزمرگی دنیای مدرن میشود. حضرت امام خمینی(ره) پس از بیان اهمیت نقش این رخداد مهم در تاریخ انقلاب، با مطرح کردن مفهوم «نظم اجتماعی» عملاً حرکات بعدی جامعه را ریل‌گذاری کردند. حضرت آیتالله امام خامنهای(مدظله العالی) نیز کلیدواژه «نظم اجتماعی» را ذیل نظریه «نظام انقلابی» در بیانیه گام دوم بهکار میبرند؛ ایشان علت عدم رکود و خمودی انقلاب اسلامی پس از مرحله «نظام سازی» را ـ که مرحله دوم از مراحل پنج گانه نیل به تمدن نوین اسلامی محسوب می شود ـ پایبندی انقلاب اسلامی به «نظریه نظام انقلابی» معرفی نموده است. ایشان «نظریه نظام انقلابی» را جمع توأمان «جوشش انقلابی» و «نظم سیاسی و اجتماعی» می داند و معتقد است برخورداری از چنین نظریه‌ای به انقلاب اسلامی این امکان را داده که در عین برافروخته نگاه داشتن «روحیه انقلابی» و «آرمان خواهانه» مردم ایران، این روحیه و آرمان خواهی را در قالب «ساختارهای اجتماعی و سیاسی» منظم کرده و تبدیل به یک «حرکت مستمر و تکاملی اجتماعی» نماید. از این رو ایشان در بیانیه گام دوم تأکید می کنند که انقلاب اسلامی تا ابد از نظریه «نظام انقلابی» دفاع کرده و بدین سان از دینی بودن و مردم‌سالار بودن حکومت اسلامی حفاظت مینماید.
سیدمحمد ریاضتی، پژوهشگر فقه و اصول حوزه علمیه قم
انتهای پیام