وسواس؛ تحفه نامبارک روزهای کرونایی

پروانه محمدپور، روانشناس از شهرستان زاهدان در گفت‌وگو با ایکنا از سیستان‌وبلوچستان، گفت: با شیوع گسترده ویروس کرونا در سطح جوامع و اهمیت پیدا کردن مسئله بهداشت از قبیل شست‌وشوی دست‌ها و ضدعفونی کردن وسایل، ناراحتی‌های روانی مانند استرس، اضطراب و به‌ویژه وسواس گسترش پیدا کرده و بخش بزرگی از جامعه را گرفتار کرده است.

وی ادامه داد: مقداری نگرانی و وسواس طبیعی و ضروری است؛ چراکه به هر حال کرونا یک ویروس نسبتاً جدید است و بشر تاکنون با آن برخورد نداشته تا راه‌های قطعی غلبه بر آن را بداند؛ از طرفی تعداد قربانیان این بیماری نیز هر روز رو به افزایش است و دنبال کردن این اخبار، موجی از نگرانی و اضطراب را به راه می‌اندازد.

این روانشناس اظهار کرد: اما شرایط برای برخی افراد که سابقه اختلالات روانی دارند، دشوارتر است؛ تداوم اضطراب‌های ناشی از ترس ابتلا به کرونا در نهایت منجر به بروز وسواس فکری ـ عملی می‌شود؛ یک اختلال اضطرابی مزمن که ذهن بیمار را پیوسته مشغول نگه می‌دارد و زندگی از حالت طبیعی آن خارج می‌شود.

وی افزود: در این اختلال، یکسری افکار مزاحم پیوسته بیمار را رنج می‌دهد، به طوری که بارها اقدام به شست‌وشو می‌کند، اما بلافاصله دچار اضطراب می‌شود که مبادا هنوز تمیز نشده باشد؛ بنابراین مجدد این کار را تکرار می‌کند. البته وسواس انواع مختلفی دارد، اما وسواس شست‌وشو و تکرار بارزترین نوع این اختلال بوده که در این روزهای کرونایی رو به گسترش است.

محمدپور بیان کرد: بیمار مبتلا به وسواس، معمولاً می‌داند که فکرهایش غیرمنطقی است، اما نمی‌تواند جلوی این افکار را بگیرد و در نهایت تسلیم می‌شود؛ این افراد حتی به حواس پنجگانه خود هم اعتماد نمی‌کنند، مثلاً مطمئن هستند که فلان وسیله آلوده نشده است، اما باز هم اقدام به ضدعفونی کردن آن می‌کنند.

وی گفت: این درگیری‌های ذهنی و افکار ناخواسته و مزاحم تا جایی پیش می‌رود که بیمار را از پا درمی‌آورد؛ بخش بیشتری از شبانه‌روز را مشغول انجام کارهای تکراری است و هر لحظه افکار مزاحم که اضطراب را به‌دنبال دارد، ذهن بیمار را آشفته نگه می‌دارد.

این روانشناس اضافه کرد: وسواس معمولاً از سنین جوانی آغاز می‌شود و تقریباً نیمی از بیماران، چنانچه تحت درمان دارویی و روان‌درمانی قرار گیرند، بعد از یک سال بهبودی کامل را به‌دست می‌آورند، اما اگر به سراغ درمان نرویم، مزمن خواهد شد و در دوره‌های مختلف زندگی، به شکل‌های گوناگون بروز می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در هر کشوری حدود ۴ درصد افراد مبتلا به اختلال وسواس اجباری هستند، افزود: دلایل زیست‌شناختی این اختلال مربوط به کمبود بعضی هورمون‌ها و اشکال در عملکرد برخی قسمت‌های مغز است، اما شرایط محیطی هم بسیار مؤثر است؛ به‌عنوان مثال، وقتی فردی که استعداد ابتلا به وسواس را دارد، در وضعیتی قرار گیرد که فشار روانی بالا بوده و احتمال ابتلا به بیماری خطرناکی مانند کووید 19 زیاد است، قطعاً دچار این اختلال خواهد شد.

محمدپور بیان کرد: این بیماران ممکن است آن‌قدر در شست‌وشوی دست‌ها با محلول‌های ضدعفونی کننده افراط کنند که دچار مشکلات پوستی شوند، همان‌طور که می‌بینیم این روزها آمار بیماری‌های پوستی و همچنین تنفسی ناشی از مصرف وایتکس افزایش یافته است.

وی گفت: همچنین پیش‌بینی می‌شود که حتی پس از پایان همه‌گیری کرونا، بخش بزرگی از جوامع درگیر اختلال وسواس اجباری خواهند بود و آثار آن تا مدت‌ها وجود خواهد داشت؛ به همین دلیل، در جوامع پیشرفته از هم‌اکنون به‌دنبال چاره‌اندیشی و درمان ناراحتی‌های روانی در دوران پساکرونا هستند.

این روانشناس اظهار کرد: برای مقابله با این اختلال، باید سعی شود در عین رعایت اصول بهداشتی، از دنبال کردن اخبار کرونا به‌ویژه در فضای مجازی خودداری کنیم، خود را با کارهایی سرگرم کنیم که به ما آرامش می‌دهد و ذهن ما را از مشغول شدن به افکار ناخواسته و مزاحم بازمی‌دارد؛ اگر روی کرونا تمرکز کنید، احتمالاً اضطراب زیاد و وسواس بیشتری به سراغ شما می‌آید؛ بنابراین روی کرونا کمتر تمرکز کنید و سعی کنید کار‌های دیگری انجام دهید که حواس شما را از مسئله کرونا پرت کند.

وی افزود: در این شرایط بیمار باید به خودش کمک کند؛ مثلاً در اغلب منابع توصیه شده که دست‌ها را بیست ثانیه بشوییم؛ ممکن است فرد مبتلا به وسواس تا مدت بسیار بیشتری این کار را انجام دهد. در این شرایط به خود بگویید «کافی است». توصیه‌ها را نه بیشتر و نه کم‌تر انجام دهید.

محمدپور بیان کرد: اگر وسواس شدید است، حتماً به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنیم و بهتر است که درمان دارویی و روان‌درمانی در کنار هم دنبال شود. متأسفانه برخی بیماران، بعد از چند ماه، به محض اینکه کمی حالشان بهبود پیدا می‌کند، درمان را قطع می‌کنند، در حالی که بیماری هنوز کاملاً از بدن خارج نشده و ممکن است مدتی بعد، دوباره عود کند؛ اگر این بیماری مزمن شود دیگر نمی‌توان کاری انجام داد و به جزئی از رفتار و عادت تبدیل می‌شود.