روز عرفه؛ مدرسه عرفان و کلاس خودشناسی

حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ساجدی‌نسب، مدرس حوزه علمیه در خراسان و کارشناس علوم دینی، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، به مناسبت نهم ذی‌الحجه و روز عرفه، اظهار کرد: با توجه به اینکه روز عرفه روز دعا کردن، مناجات با خدا و وقت گذاشتن برای ارتباط با خداوند است، از این رو روایتی در خصوص این روز وجود دارد و این است که در این روز همه انسان‌ها و حتی کودکان درون شکم مادرشان نیز از فضل الهی بی‌نصیب نمی‌مانند و سعادت و خوشبختی خود را از خداوند دریافت می‌کنند. همچنین در روایتی آمده است که اگر فردی از فضائل ماه مبارک رمضان بی‌بهره ماند، باید به روز عرفه امید داشته باشد.

وی ادامه داد: در خصوص ارتباط با خداوند، شهید مطهری در یادداشتی عنوان می‌کند که دعا طلب، مطلوب و وسیله است و هم غایت و هم مقدمه است و نتیجه و اولیای الهی نیز به خواندن دعا سفارشات زیادی داشته‌اند و چه خوب است که این دعا، دعایی باشد که از زبان ائمه معصوم(ع) خوانده شده باشد.

ساجدی‌نسب تصریح کرد: امام حسین(ع) در روز عرفه و در دعای عرفه، مفاهیم و مضامینی را مطرح کردند که می‌توان این دعا را به نوعی یک مدرسه عرفان و یک کلاس خودشناسی و خداشناسی فوق‌العاده به‌شمار آورد. با توجه به اینکه خواندن این دعا ثواب زیادی دارد و برخی از افراد هم بنا بر همین ثواب است به خواندن آن‌ می‌پردازند و البته این درست است، اما علاوه بر ثواب آن باید به این ویژگی دعای عرفه نیز توجه داشت.

این مدرس حوزه‌ علمیه در خراسان گفت: دلیل اینکه می‌توان این دعا را کلاسی برای خودشناسی نامید بدین جهت است که هرچه دعا از یک روح پاک‌تر و از یک جان نورانی‌تر خوانده شود، مانند تیری است که از کمان تیرانداز حرفه‌ای خارج می‌شود و به هدف برخورد می‌کند، از این رو این دعا هم از دل پاک و نورانی امام حسین(ع) خوانده شده است.

فکر کردن و فکر نکردن به مضامینی که به زندگی ما جهت می‌دهند

وی در خصوص مضامین دعای عرفه اظهار کرد: دعای عرفه دارای چند مضمون است که در اینجا می‌توان به حمد و ثنای الهی که همان معرفت به خدا است، ذکر اسماء، صفات خداوند، قضا و قدر، عدل و بخشش الهی، آفرینش و نوآوری‌های خلقت، تدبیر الهی، امانت‌داری، نعمت‌شناسی و مرگ اشاره کرد و چه زیبا و با ارزش است که این صفات و مضامین را امام حسین(ع) در این دعا با ادبیات خود بیان کرده‌اند.

ساجدی‌نسب خاطرنشان کرد: در واقع ما انسان‌ها مدام فکر می‌کنیم اما در این میان برخی از افراد به مقوله‌های بی‌ارزشی فکر می‌کنند که به نوعی به زباله‌های فکری مبتلا هستند و برخی از افراد نیز به موضوعات مهم و ارزشمندی فکر می‌کنند. اگر ما بتوانیم فکر و ذهن خود را جهت دهیم زندگی ما نیز جهت پیدا خواهد کرد، اگر فکر ما ساماندهی شود زندگی ما نیز ساماندهی خواهد شد، اما در این میان باید بدانیم که تفکر خود را به چه سمت و سویی سوق دهیم.

این مدرس حوزه‌علمیه خراسان به مقوله‌هایی که باید در مورد آن‌ها تدبر و مقوله‌هایی که نباید در مورد آن‌ها فکر کرد، اشاره و عنوان کرد: همانگونه که در مضامین این دعا هم اشاره شد، باید بگویم که ما نباید به شکست‌های خود در زندگی، گناه و فکرهای توهمی که یکی از زباله‌های فکری هستند فکر کنیم و از سوی دیگر نیز باید به نعمت‌های خداوند که شکر ما را زیاد می‌کند، به تاریخ که درس‌های زیادی را به ما می‌دهد و به نوعی به رشد ما نیز کمک می‌کند، به مرگ که باعث کمتر شدن دلبستگی ما به دنیا می‌شود و در نهایت هم به صفات خداوند که عشق و ارادت ما را به خداوند بیشتر می‌کند، فکر کنیم.

وی با بیان اینکه ما نباید با خود اینگونه فکر کنیم که خداوند به دعای ما توجه نمی‌کند و دعای ما را مستجاب نمی‌کند، بیان کرد: در آیه 55 سوره اعراف آمده است که «ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ»، خداوند در این آیه می‌فرماید: «خدای خود را به تضرع و زاری و نهانی (به صدای آهسته که به اخلاص نزدیک است) بخوانید (و از اندازه مگذرید) که خدا هرگز متجاوزان را دوست نمی‌دارد».

دعای عرفه از ناب‌ترین دعاهاست

ساجدی‌نسب بیان کرد: بهترین شکل دعا این است که دعایی را بخوانیم که از زبان ائمه معصوم(ع) خوانده شده‌اند، زیرا با توجه به اینکه دعاها و خواسته‌های ما سطحی و دنیوی هستند، اما دعاهای آن بزرگواران ناب بوده و خواسته‌های خود را که همان خواسته‌های ما هستند را با شیوه و ادبیات خاصی مطرح می‌کنند و دعای عرفه نیز به دلیل اینکه از زبان امام حسین(ع) بیان شده است، یکی از ناب‌ترین دعاها به‌شمار می‌رود.

این مدرس حوزه علمیه خراسان کرد: زمانیکه نگاه ما به دعای عرفه تغییر پیدا کند و با ادبیات امام حسین(ع) آشنا شویم، حتما لازم نیست که تنها در روز عرفه این دعا را بخوانیم بلکه می‌توانیم در هر زمانی این دعا را بخوانیم و از این طریق با خداوند آن هم با ادبیات امام حسین(ع) مناجات کنیم.

دعای عرفه از محکم ترین دعاهای شیعه است

وی خاطرنشان کرد: علامه شعرانی که یکی از دانشمندان بزرگ شیعه است، شرحی بر دعای عرفه دارد که می‌توان آن‌را از بهترین شرح‌ها بر دعای عرفه دانست، زیرا ایشان در شرح خود به بررسی این دعا از حیث سندی و دلالی پرداخته است.

ساجدی‌نسب اضافه کرد: در این شرح، علامه شعرانی اثبات می‌کند که هیچ تردیدی وجود ندارد که دعای عرفه را امام حسین(ع) خوانده‌اند و حیث دلالی این شرح نیز باید گفت وقتی به مضامین این دعا توجه می‌کنیم، از نوع ادبیات این دعا متوجه می‌شویم که تمامی کلمات این دعا نمی‌تواند برای غیر امامان معصوم(ع) باشد و هیچکس غیر از امامان معصوم(ع) نمی‌تواند اینگونه مناجات و با خدا ارتباط برقرار کند. از این رو می‌توان گفت که دعای عرفه به لحاظ دلایلی و سندی از محکم‌ترین ادعیه شیعه محسوب می‌شود.

این مدرس حوزه‌ علمیه در خراسان گفت: در واقع خواندن دعای عرفه نوری در انسان ایجاد می‌کند و ما باید سعی کنیم که این نور را حفظ کنیم، اما سوال اینجاست که چگونه می‌توان این نور را حفظ کرد؟. در پاسخ باید گفت که اولا باید مراقب باشیم تا با کوچکترین اشتباه خود اثر آن دعایی را که خوانده‌ایم پاک نکنیم زیرا با انجام گناه اثر ادعیه و عبادات ما پاک خواهد شد و ثانیا هم عبادتی که انجام می‌دهیم را به اهل‌بیت(ع) هدیه کنیم، چرا که اگر عبادات خود را به این بزرگواران هدیه کنیم، قطعا در مقابل چنین کار و هدیه‌ای به ما هدیه بزرگ‌تری خواهند داد و برای ما دعا خواهند کرد و دعای آن‌ها برای قطعا مستجاب خواهد شد.

وی عنوان کرد: بنابراین می‌توان گفت همانگونه که ما از فرصت‌های اقتصادی استفاده می‌کنیم چه خوب است که از فرصت‌های معنوی که پیش روی ما قرار دارد نیز به نحو شایسته‌ای استفاده کنیم و آن‌ها را جدی بگیریم چرا که این فرصت‌ها آثار و برکات زیادی برای دنیا و آخرت ما دارند و در این میان نیز یکی از مهمترین فرصت‌هایی که پیش روی ما قرار دارد، روز عرفه و یکی از با ارزش ترین فرصت‌ها نیز روز عید غدیر است.

ساجدی‌نسب با اشاره به آداب ظاهری و باطنی که در حین دعا می‌توان برای بهره‌مندی بیشتر، از آن‌ها استفاده کرد، گفت: یکی از راه‌هایی که باعث می‌شود ما با خواندن دعا بیشترین بهره ‌را داشته باشیم این است که باید آداب ظاهری و آداب باطنی دعا خواندن را رعایت کنیم. در خصوص آداب ظاهری می‌توان به غسل کردن، وضو داشتن، رو به قبله بودن، توجه به زمان و مکان و دسته جمعی دعا کردن، اشاره کرد.

این مدرس حوزه‌علمیه خراسان ادامه داد: همچنین معرفت و شناخت به خدا، حسن‌ظن نداشتن نسبت به خداوند، باور داشتن امامت و نبوت، آدب و متانت و ایمان و اعتقاد به خداوند نیز از آداب باطنی هستند که می‌توان با رعایت این آداب ظاهری و باطنی بهره بیشتری از این کلاس درس داشت و این شناخت در حقیقت به ما کمک می‌کند به اینکه دعای ما زودتر مستجاب شود که این‌ها اموری هستند که در دعای عرفه نیز به آن‌ها اشاراتی شده است.