حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مبشریعارف، استاد فقه‌الاقتصاد و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره ساز و کار تنظیم و نظارت بر بازار در اقتصاد اسلامی پرداخت و گفت: مسئله تنظیم بازار یکی از مواردی است که اسلام به شدت در مدیریت آن، هم نظر دارد و هم اینکه در مدت کمی که حاکمیت به دست خودش بوده آن را به خوبی اجرایی کرده است و در مواردی هم که حکومت به دست سلطان جائر بوده، آن موارد را از طریق روایات و تفسیر آیات به دست ما رسانده است.
وی افزود: مباحث مربوط به احتکار در آیات و روایات، بسیار واضح مورد اشاره قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که با یک جست‌وجوی ساده می‌توانیم به آنها پی ببریم. حضرت امیرالمؤمنین(ع) در دوران حکومت خود با استفاده از عیون یعنی جاسوس‌هایی که در بازار داشتند از احتکارها یا گرانی‌هایی که صورت می‌گرفت خبردار شده سپس وارد بازار می‌شدند و کالاهایی که احتکار شده بود را بیرون کشیده و با قیمت متعارف بازار عرضه می‌کردند.
استاد فقه‌الاقتصاد تأکید کرد: آن موقع دوربین مدار بسته هم همانند الان نبود که از ابتدای تولید کالا تا زمانی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد و با درج قیمت مورد نظارت قرار گیرد. حضرت علی(ع) به صورت روزانه یا چند روز یک‌بار به بازارها سرکشی و تجار و بازاریان را نصیحت و حکم خدای متعال را برای آنها بازگو می‌کرد. وی همچنین دعاوى را حل و فصل و دائماً در جریان کیفیت خرید و فروش و سطح قیمت‌ها در بازار قرار مى‌گرفت و اگر تخلفی را مشاهده می‌کرد به صورت مستقیم وارد عمل مى‌شد و حق مظلوم را گرفته و به ضعیفان کمک می‌کردند. این روش ایشان برای تنظیم بازار بود.
این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به این پرسش که چرا امروزه نحوه نظارت حضرت علی در بازار را پیاده نکرده‌ایم؟ یادآور شد: باید پشت پرده‌ها را بررسی کرد، چراکه به تعبیر مقام معظم رهبری ممکن است دستانی چدنی با دستکش‌های مخملی در اقتصاد ما نفوذ کرده باشند که با گزارش‌های غلط، مانع همت و عزم جدی برای تنظیم تولید، توزیع و مصرف شوند. اسلام با احتکار به شدت برخورد می‌کند و کسانی‌که محتکر هستند از نظر اسلام و عقل و قانون، آبرو ندارند چراکه مصلحت مردم را قربانی مصالح خود می‌کنند.
مبشریعارف بیان کرد: حضرت علی(ع) چنین افرادی را در بازار معرفی می‌کردند تا دیگران متوجه بازدارندگی آن شوند. تنظیم بازار در دوره حکومت ایشان به شدت مورد توجه بود اما درباره اینکه چه راهبردهایی وجود دارد که در عصر حاضر نیز دستورات اسلام درباره تنظیم و نظارت بر بازار را به شکل صحیح اجرایی کنیم باید گفت تا زمانی‌که تأمین مالی اسلامی را پیاده نکنیم تنظیم بازار به شکلی که شارع و دین خاتم گفته، بسیار سخت خواهد بود چراکه دین خاتم باید در همه ابعاد به تمام عالمیان نشان داده شود. بنابراین ناچاریم به تأمین مالی اسلامی بازگردیم.
وی با اشاره به اهمیت حفظ قدرت خرید مردم ادامه داد: وقتی نتوانیم گرانی را کنترل کنیم، قدرت خرید مردم روز به روز کاهش پیدا کرده و ثروتمندان دائماً قدرت بیشتری پیدا می‌کنند و افرادی که قدرت خلق پول را در اختیار دارند بر این خلق پول آنها افزوده و از قدرت خرید کارگران، بازنشستگان و امثالهم کاهش پیدا می‌کند. این ظلم است که توانایی خرید مردم کاهش پیدا کرده و دولت و حاکمیت آن را جبران نکنند.
استاد دانشگاه امام صادق(ع) تصریح کرد: معتقدم حقوق‌ها را باید به صورت نصابی تعیین کرده و نصابی که برای خمس و زکات وجود دارد را بر روی پول‌های امروزی و حتی پول‌های مجازی پیاده کنیم. این مانع اصلی کاهش قدرت خرید مردم خواهد بود. فرض کنید امروز تولید بنده یک میلیون تومان و خمس آن 200 هزار تومان است اما اگر درآمد بنده به هفتصد هزار تومان برسد میزان خمس هم به صورت نصابی کاهش پیدا خواهد کرد.
مبشریعارف با اشاره به ضرورت استفاده از ابزارهای مدرن برای نظارت بر بازار گفت: حاکمیت باید از این روش الگو بگیرد و در مالیات‌ها و قیمت‌گذاری‌های مدرن مورد استفاده قرار دهد. شارع نحوه قیمت‌گذاری و پرداخت حقوق را تعیین کرده و امروزه هم سیستم‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن وجود دارد که در سطح بین‌الملل هم به خوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بورس ما نیز به صورت لحظه‌ای سود و زیان قابل مشاهده است، لذا در بقیه موارد هم به ویژه در زمینه کالاهای ضروری همانند مسکن، خوراک و لباس می‌توان به صورت آنلاین، مدیریت و نظارت کرد.
این استاد فقه‌الاقتصاد ادامه داد: در فقه اسلام، کتابی با نام «حدود و تعزیرات» وجود دارد که علمای بزرگی روایات آن را جمع کرده و صاحب جواهر آن را تکمیل کرده است. همین موضوع تعزیر، ابزاری قوی برای بازدارندگی مجرمین است. تعزیر بر حَسَب علم قاضی تعیین می‌شود. تمام تعزیراتی که در کتب فقهی ما اشاره شده در مسائل اقتصادی همانند مسئله کم‌فروشی، گرانفروشی، احتکار، صداقت در عرضه کالا، حفظ امانت و .... نیز قابل تسری است. ما در هر موردی مشاهده کردیم که یک کارگزار در حال ظلم‌کردن است می‌توانیم با وی برخورد کرده و قدرت خرید مردم که اصلی اساسی است را حفظ کنیم.
انتهای پیام