تلاوت خاشعانه حاصل درک عظمت قرآن و معانی آیات است

مهدی کامبوزیا، قاری برجسته و مدرس قرائت قرآن سیستان‌وبلوچستان در گفت‌وگو با ایکنا، اظهار کرد: خشوع در تلاوت قرآن، یکی از موارد مهمی است که آن را زیبا و تأثیرگذار می‌سازد. در روایتی از رسول خدا(ص) پرسیده شد که چه کسی زیباترین صوت قرآن را دارد؟ ایشان فرمودند: «من اذا سمعت قرائة رأیت انه یخشی الله؛ کسی که وقتی تلاوت او را می‌شنوید، ببینید که از خداوند خشیت دارد»، البته خشیت شکل بالاتر و متعالی‌تر از خشوع است.

وی ادامه داد: در حقیقت، زمانی تلاوت ما می‌تواند اثرگذار باشد که آن حس خشوع قاری در مقابل خداوند، مشهود باشد. خشوع و خضوع معمولاً همراه با یکدیگر به‌کار می‌رود، در حالی که تعاریف جداگانه‌ای دارند. خضوع به تواضع باطنی و خشوع نیز به تواضع ظاهری گفته می‌شود.

این قاری برجسته استان بیان کرد: وقتی می‌گویند تلاوت قرآن باید خاشعانه باشد، یعنی تواضع قاری در مقابل عظمت کلام خدا، در ظاهر هم نمایان باشد. اگر ما خیلی متکبرانه بنشینیم و قرآن را تلاوت کنیم، این نوع تلاوت نمی‌تواند در مخاطب تأثیرگذار باشد، چون روی ظاهر ما نیز تأثیر خودش را می‌گذارد.

وی افزود: اولین عاملی که ما را به خضوع و خشوع می‌رساند، این است که قلباً معتقد باشیم که قرآن حیّ و زنده است؛ در این‌صورت حرمت قرآن را نگه می‌داریم و در محضر آن، دچار تکبر، دروغ گفتن، حسادت ورزیدن و سایر اعمال زشت نمی‌شویم.

کامبوزیا اضافه کرد: حتی بزرگان درون اتاقی که قرآن روی طاقچه آن گذاشته شده بود، پای خود را دراز نمی‌کردند. وقتی می‌خواستند بخوابند، در جهتی می‌خوابیدند که قرآن بالای سرشان قرار گیرد و پایین پای آنان نباشد، زیرا آن را بی‌احترامی به این کتاب مقدس می‌دانستند.

وی گفت: جهت‌گیری‌های ما در زندگی اجتماعی هم باید به همین ترتیب باشد. وقتی توفیق یافته‌ایم که قاری قرآن باشیم، باید عامل به آن هم باشیم که رسیدن به این درجه، نیاز به تمرین و مراقبت دارد. برای شروع، تصمیم بگیریم که هر بار یک صفحه از قرآن را می‌خوانیم، تا آخر هفته به همان آیات عمل کنیم.

این مدرس قرآن اظهار کرد: مشکل همه ما همین‌ جاست که قرآن در عمل ما نمود پیدا نکرده است، به همین دلیل در صدای ما هم ظهور پیدا نمی‌کند. اگر با خداوند و کلام او ارتباط قلبی پیدا کردیم، صدای ما هم روی مخاطبان تأثیرگذار خواهد شد. زیرا خداوند حتی به پیامبرش می‌فرماید که اگر تو با تمام ثروت روی زمین می‌خواستی میان آن‌ها الفت دهی، نمی‌توانستی، اما «وَلَٰكِنَّ اللهَ أَلَّفَ بَينَهُم» (انفال/‌63) یعنی خداوند دل‌های آنان را تألیف کرد؛ بنابراین آنچه تألیف قلوب می‌کند، صدای ما نیست، بلکه خداست که این ارتباط قلبی را ایجاد می‌کند.

وی افزود: وقتی یک آیه در مورد زکات، انفاق، پرهیز از ریا و غیره تلاوت می‌کنیم، با خودمان عهد ببندیم که در حد وسع خود، به آن عمل کنیم. اگر استاد دانشگاه هستیم، دانش‌آموزیم، کاسب بازاریم و یا هر کاری که از دست ما برمی‌آید، به همان اندازه، عامل به قرآن باشیم. رعایت این جنبه‌های عملی، خضوع و خشوع را به تلاوت ما هم منتقل می‌کند.

کامبوزیا بیان کرد: وقتی امام سجاد(ع) قرآن تلاوت می‌کردند، همه پشت در جمع می‌شدند، چرا؟ به دلیل خشیت ایشان. «من اذا سمعت قرائة رأیت انه یخشی الله» چون خشیت الهی داشتند و مردم آن را از روی صدای ایشان هم تشخیص می‌دادند.

وی گفت: تلاوت خاشعانه حاصل درک عظمت قرآن و معانی آیات است؛ ما تا زمانی که به این باور نرسیم که این کلام، کلام خالق عظیم است و در مقابل آن، احساس حقارت و کوچکی نکنیم، نمی‌توانیم به خضوع و خشوع برسیم.

قاری برجسته کشوری بیان کرد: برای درک بهتر عظمت قرآن، خوب است که قبل از شروع تلاوت عربی آن، ترجمه آیات و در صورت امکان، تفسیر آن را بخوانیم، به این ترتیب، هنگام تلاوت بهتر می‌توانیم آن را درک کنیم.

کامبوزیا گفت: وقتی عظمت آیات را درک کردیم، قرآن را حیّ حاضر دانستیم و بر اعمال خود، ناظر دیدیم، دیگر جرئت انجام گناه پیدا نمی‌کنیم؛ جسارت نمی‌کنیم که حسد داشته باشیم، کینه‌توزی و دشمنی کنیم. در این صورت، به خضوع و خشوع می‌رسیم که روی صدای ما هم انعکاس پیدا کرده و مخاطبان را جذب می‌کند.