به گزارش ایکنا به نقل از وابستگی فرهنگی سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در نخجوان، «الفواتح الالهيه والمفاتح الغيبيه» تفسیر عرفانی قرآن کریم به همت عالم، محقق و عارف «شیخ نعمت‌الله نخجوانی» مشهور به شیخ علوان، بابا نعمت، علوان آق شهری، بابا نعمت‌الله و بابا نخجوانی فرزند محمود نخجوانی نوشته شده است.
وی در مقدمه نسبتاً طولانی کتاب آورده است که بدانید که این اثر از طرف خداوند بوده و هر آنچه در این اثر دیده می‌شود، وجود و رحمت خداوند متعال، ظهورات و افاضات الهی است و به همین دلیل نام کتاب «الفواتح الالهیة و المفاتح الغیبیة الموضحة للکلم القرآنیة و الحکم الفرقانیة» است.
وی بدون استفاده از تفاسیر دیگر، برای روشن ساختن ظرافت‌ها و حقایق آیات قرآنی که بسیاری از مردم از فهم آن عاجزند، با عبارات ساده و فصیح، تفسیر قرآن را نوشته است. اصل این کتاب در کتابخانه کاخ احمد خان کاخ توپقاپی به ترکی استانبولی( Topkapı Sarayı ) در شهر استانبول ترکیه نگهداری می‌شود. همچنین، این کتاب در سال ۱۹۹۹ میلادی در کشور مصر نیز به چاپ رسیده است.
بررسی آثار ارزشمند عالم و دانشمند برجسته نعمت‌الله نخجوانی مشهور به بابا نعمت‌الله کتاب الفواتح الالهیه و المفاتح الغیبیه بنا به دستور رئیس مجلس عالی نخجوان «واصف طالب اُف» در سال ۲۰۱۸ آغاز شد. مترجم این کتاب به زبان آذربایجانی خانم «نرگس اسماعیل اوا» است و این اثر زیر نظر دکتر رشاد علی اوغلو ذوالفقاراُف به عنوان دبیر علمی از اعضای آکادمی ملی علوم نخجوان به پایان رسید.
این کتاب در سه جلد با مشخصات زیر در نخجوان به ترکی آذربایجانی ترجمه و در چاپخانه «عجمی» نخجوان به چاپ رسید. جلد اول این کتاب، تفسير عرفانی ۱۳ سوره از قرآن کریم را شامل می‌شود که تعداد صفحات آن ۶۷۶ صفحه و تیراژ ۳۰۰ نسخه در انتشارات عجمی نخجوان در سال ۲۰۱۸ به چاپ رسیده است. جلد دوم تفسير عرفانی ۲۰ سوره از قرآن کریم را در بر می‌گیرد و تعداد صفحات آن ۵۴۰ و تیراژ ۳۰۰ نسخه بود و در سال 2019 چاپ شد. جلد سوم کتاب نیز ۸۱ سوره از تفسیر عرفانی قرآن کریم به زبان آذربایجانی را شامل می‌شود که تعداد صفحات آن ۷۸۰ صفحه و تیراژ ۳۳۰ نسخه در انتشارات عجمی نخجوان در تاریخ 22/08/2020 به چاپ رسید.
نعمت‌الله فرزند محمود نخجوانی از علمای بزرگ و مشایخ صوفیه منسوب به نخجوان در قرن ۱۵ میلادی مطابق قرن نهم هجری قمری در نخجوان زندگی و حدود ۵۰ سال از عمر خود را در نخجوان سپری کرده است. نخجوانی از کودکی با هوش و با استعداد بود و از کودکی تحصیل علوم اسلامی را آغاز کرد. درس و علوم اسلامی را در نخجوان به پایان رسانید.
در زمان سلطان یعقوب آق قویونلو (۱۴۹۰-۱۴۷۸) وی به عنوان معلم در مدارس نخجوان مشغول به کار شد و به یکی از علمای مشهور زمان خود تبدیل شد و پس از اتمام علوم بیرونی، به عرفان روی آورد و عارف شد. وی پس از کسب دانش عالی در این زمینه، از نخجوان خارج شد از بسیاری از مراکز مهم جهان اسلام بازدید کرد، مدتی در تبریز اقامت گزید و با شیخ برجسته «دده عمر روشنی» دیدار کرد.
علی‌رغم اقامت کوتاه وی در تبریز، جلسات و گفت‌وگوهای وی با دانشمندان ساکن این مرکز کهن علم و فرهنگ به ویژه عمر روشنی، تأثیر بسزایی در چشم‌انداز علمی وی و پیشرفت بیشتر در زمینه تصوف داشت. وی در طول اقامت خود در تبریز از طریق صنع الله کوزه کنان (متوفی در سال ۱۵۲۳) و خلیفه خود، درویش آهی خسروشاهی (متوفی در سال ۱۵۳۰) که از فرقه نقش‌بندی بود، به این فرقه پیوست.
همچنین، به وسیله درویش آهی خسرو شاهی مقام شیخ به وی داده شده است. بابا نعمت‌الله نخجوانی، عضو «خلوتیه» از فرقه «نقشبندیه»، بیشتر عمر خود را در خلوت خود گذراند. در مورد زندگی بابا نعمت‌الله نخجوانی اطلاعات زیادی در دست نیست به همین دلیل از سوی معاصرانش «درویش پنهان» خوانده می‌شد.
بابا نعمت‌الله نخجوانی طبق تقویم هجری ـ قمری در سال ۹۰۵ (۱۴۹۹ میلادی) تبریز را ترک کرد و به آناتولی رفت و در آق شهر استان قرامان ساکن شد. در مدت کوتاهی احترام ویژه مردم آق شهر را به دست آورد، یک خانقاه ساخت، شاگردان بسیاری دور او جمع شدند و افراد زیادی را تربیت کرد. او همچنین تلاش زیادی برای هدایت مردم انجام داد. در نتیجه وی به مرور زمان عشق و اعتماد مردم را به خود جلب کرد در منابع به دلیل خانقاهی که در این شهر بنیان نهاده بود، به «علوانال-آق شهری» به معنی غرور آق شهر و «شیخ علوان» لقب گرفته است. بابا نعمت‌الله حدود ۱۵ سال در آق شهر زندگی کرد، در سال ۱۵۱۴ درگذشت و در آنجا به خاک سپرده شد.
این شیخ و عارف مشهور در طول زندگی خود چندین اثر ارزشمند و تفسیر درباره آثار برخی از نویسندگان قرون وسطی نوشته است. الفواتح الالهيه والمفاتیح الغيبيه (کلید غیب و فتح الهی، که عرفان و حکمت قرآن را توضیح می‌دهد) و هدایت الاخوان (اثر عرفانی)، تفسیری عرفانی در مورد فصوص الحکم محی الدین بن عربی، حاشیه‌ای بر تفسیر فتح القدیر، تفسیر فارسی گلشن راز شیخ محمود شبستری و حاشیه‌ای بر أنوارالتنزيل و أسرارالتأویل، مشهور به «تفسير بيضاوى» و دیگر یادداشت‌ها و ... از وی به جای مانده است.