فقیهی که از عرف بهره‌ گیرد مصداق «العالم بزمانه» است

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد مبشری‌عارف، استاد حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با ایکنا، به بررسی فقهی رسانه از دیدگاه فقه امامیه پرداخت و اظهار کرد: نکته‌ای که برای مکلف در نظر شارع در بحث فقهِ رسانه جنبه کاشفیت دارد، مسئله عرف‌شناسی است. ما وقتی انواع عرف را بررسی می‌کنیم متوجه می‌شویم که بعضی از عرف‌ها تحت عنوان عرفِ غالب یا عرفِ یک بلد یا عرفِ یک محل مطرح است. در هر صنفی برخی از عرفیات وجود دارد که مقام آنها، کاشفیت آن موضوع است. اگر یک فقیه و اسلام‌شناس بخواهد بر اساس عرف، منات مستقلی را به دست بیاورد قطعاً به خطا می‌رود چراکه حجیت عرف به صورت تبعی می‌تواند به ما کمک کند.

 

 

وی اظهار کرد: به همین دلیل اگر فقیهی از ابزارها و عرف‌ها به عنوان یک نشانه و اماره در استنباطات خود کمک بگیرد این فقیه همان فقیهی است که به تعبیر حقیر شاید مصداق «العالم بزمانه» باشد. امام راحل نیز عرف‌شناسی را جزء شرایط اجتهاد می‌دانند. امروزه نیز به خاطر عنصر زمان و مکان، امارات نسبت به له یا علیه افراد تغییر کرده است.

مبشری‌عارف افزود: برخی از فیلم‌ها یا صوت‌ها، اگرچه می‌تواند به سبب همان دستکاری‌هایی که افراد انجام می‌دهند مخدوش باشد اما این دلیل نمی‌شود که ما حجیت را ساقط کنیم. توجه داشته باشیم که در زمان شارع، وقتی که حجیتِ خبر واحد را در اصول بررسی می‌کنیم همان انسانی که به عنوان شاهد در محکمه می‌تواند ورود پیدا کند همانطور که از طریق قسم یا بینه یا از طریق عرفِ متشرعین یا صالحین او را تایید یا رد می‌کنیم ولی از حجیت ساقط نمی‌کنیم ولو اینکه انسان‌های فاسق هم زیاد باشند که دروغ می‌‌گویند.

 

 

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: در آیه ششم سوره حجرات آمده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏‌ايد اگر فاسقى برايتان خبرى آورد نيك وارسى كنيد مبادا به نادانى گروهى را آسيب برسانيد و بعد از آنچه كرده‏‌ايد پشيمان شويد» امروز منات فسق می‌تواند همین افرادی باشند که این فیلم‌های مجهول را درست می‌کنند. در واقع همانطور که اگر یک فرد عادل، یک فیلم را درست می‌کند و بر اساس عدالت آن شخص، این فیلم می‌تواند مورد استناد قرار بگیرد، نسبت به فسق هم همینطور است.

استاد دانشکده علوم پزشکی تهران تصریح کرد: پس نمی‌‌توانیم به صرف اینکه مسئله‌ای می‌تواند توسط افرادی فاسق خراب شود همه مطلب را تحت شعاع قرار دهیم لذا می‌طلبد در منات استبناط ابزارها و مواردی که برای اماره یا استنباطی که در موضوعی می‌خواهیم به دست بیاوریم همان موضوعی که در اصول، نسبت به حجیتِ خبر واحد یا شهادت شهیدین و عدول، مطرح شده را با فحص متخصصین در امر، به ابزارهای فعلی منتقل کنیم. 

 

مبشری‌عارف افزود: اگر بخواهیم در  جامعه امروزی مثالی بزنیم می‌شود به دوربین‌های راهنمایی و رانندگی که امروز به دست حکومت و افراد تحت نظر حاکمیت نصب می‌شود، اشاره کرد. این دوربین‌ها می‌تواند برای اخذ یا کشفِ خلافِ متخلف، در مقام کاشفیت باشد. حال اگر همین دوربین در دست متجاهر به فسق یا سلطان جائر یا فاسق باشد به وصف فسق و جور او، دیگر آن را قبول نمی‌کنیم.