تشریح شرایط اجتماعی زمان نزول وحی در خطبه دوم نهج‌البلاغه

حجت‌الاسلام سیدنواب موسوی، مدرس حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از لرستان، با اشاره به شرح فرازی از خطبه دوم نهج‌البلاغه با مضمون «وَ النّاسُ فى فِتَن انْجَذَمَ فيها حَبْلُ الدِّينِ، وَ تَزَعْزَعَتْ سَوارِى الْيَقينِ، وَ اخْتَلَفَ النَّجْرُ، وَ تَشَتَّتَ الاْمْرُ، وَ ضاقَ الْمَخْرَجُ، وَ عَمِىَ الْمَصْدَرُ، فَالْهُدى خامِلٌ، وَالْعَمى شامِلٌ. عُصِىَ الرَّحْمنُ، وَ نُصِرَ الشَّيْطانُ، وَ خُذِلَ الاْيمانُ، فَانْهارَتْ دَعائِمُهُ، وَ تَنَكَّرَتْ مَعالِمُهُ، وَ دَرَسَتْ سُبُلُهُ، وَ عَفَتْ شُرُكُهُ. اَطاعُوا الشَّيْطانَ، فَسَلَكُوا مَسالِكَهُ، وَ وَرَدُوا مَناهِلَهُ. بِهِمْ سارَتْ اَعْلامُهُ. وَقامَ لِواؤُهُ، فى فِتَن داسَتْهُمْ بِاَخْفافِها، وَ وَطِئَتْهُمْ بِاَظْلافِها، وَ قامَتْ عَلى سَنابِكِها. فَهُمْ فيها تائِهُونَ حائِرُونَ جاهِلُونَ»، اظهار کرد: این فراز از نهج‌البلاغه تفسیر دقیق از فضای نزول قرآن بیان و شرایط و وضعیت اجتماع را در هنگامه فرود آمدن وحی بازگو می‌کند.

وی با اشاره به اینکه گزارش امام علی(ع) دقیق‌ترین شرایط از زمان نزول قرآن است، افزود: در عصر جاهلیت پراکندگی در امور پیش آمده بود به طوری‌که راه برون آمدن از چنین شرایطی میسور نبود و جامعه در ظلمت و تیرگی فرو رفته بود.

موسوی با بیان اینکه هدایت و راه یافتن در عصر جاهلیت پدیده‌ای بود که مردم با آن آشنا نبودند، ادامه داد: در چنین شرایطی که جاهلیت وجود دارد، گناه و پیروی از شیطان فراوان بود و خداوند مورد عصیان قرار می‌گرفت در یک معنا آن زمان مردم با وجود بهره‌مندی از رحمت الهی، نمک می‌خوردند و نمکدان می‌شکستند.

مدرس حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه عبارات نهج‌البلاغه در اوج زیبایی دارای بلاغت و فصاحت است، افزود: در عصر جاهلیت حقایق ایمان وارونه شده و نمادی از باور و دین وجود نداشت، راهی برای رسیدن به دین نبود و در این شرایط، اطاعت و پذیرش فرمان شیطان پُررنگ بود و فکر مردمان آن زمان در عصیان و گناه فرو رفته بود.

وی با اشاره به اینکه در عصر جاهلیت و هنگام نزول وحی راه‌های به سوی خدا و ایمان، از بین رفته بود، خاطرنشان کرد: در قرآن از راه به سوی خدا همیشه تعبیر به سَبیل می‌شود و این راه راهی با وسعت است و همگان می‌توانند در آن قرار گیرند‌.

موسوی با اشاره به اینکه در هنگام جاهلیت و بعثت پیامبر، فحشا و زناهای متعدد وجود داشت و در یک معنا مردمان آن زمان عَلم شیطان را بلند کرده بودند، افزود: قتل، غارت و تاراج در آن زمان عادی بود و تمام دستورالعمل‌های شیطان در عصر جاهلیت اطاعت می‌شد و مردم مسیرهای شیطانی را طی می‌کردند.

مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه در عصر جاهلیت و هنگامه نزول قرآن مردم گرفتار فتنه‌های سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و فردی بودند، ادامه داد: هویت مردم در آن زمان توسط فتنه‌ها لگدمال شده بود و شرایط در آن زمان سخت و شدید و مردم سردرگم بودند.

موسوی با اشاره به اینکه اگر علم و شناخت باشد انسان سردرگمی و خودباختگی ندارد، اظهار کرد: در عصر جاهلیت مردم فتنه‌زده و در ظلمت و تاریکی بودند این در حالی‌است که مکه اولین مرکز عبادی بود.