سیدحسن مهدیخانی سروجهانی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد قزوین، در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، اظهار کرد: تمدن، مجموعه دستاوردهای مادی و معنوی بشر است که بر اساس تجربه، نیاز و شناخت پدید می‌آید.
وی با تأکید بر اینکه تمدن به انسان اختصاص دارد، افزود: تنها انسان است که تمدن ایجاد می‌کند و تفاوت اساسی انسان و حیوان نیز همین جا است. در طول تاریخ حیوانی سراغ نداریم که چیزی کشف کرده یا ساخته باشد؛ زیرا حیوان شناخت و آگاهی ندارد ولی انسان به‌عنوان اشرف مخلوقات و خلیفه‌الله با نعمت عقل و قدرت تشخیص توان خلق و ابداع دارد.
استادیار دانشگاه آزاد قزوین خاطرنشان کرد: انسان ۲ وجه عالی و دانی دارد؛ وجه عالی انسان آن است که فرشته ره ندارد به مقام آدمیت، ولی وجه دانی همان اولئک کالانعام بل هم اضل است؛ بنابراین انسان هم می‌تواند تمدن را در راستای اهداف متعالی ایجاد کند و هم می‌تواند با هدف برطرف ساختن نیازهای غریزی حیوانی پدید آورد. در حوزه مطالعات تاریخی شاخه‌ای با عنوان فلسفه تاریخ داریم که فراز و فرودهای تمدن و عوامل مؤثر در آن را بررسی می‌کند. البته ریشه این بحث در قرآن کریم است و اندیشمندان مسلمان، مانند ابن خلدون آن را به‌صورت نظریه درآورده‌اند و در سده‌های اخیر نیز در مجامع علمی، به ویژه در غرب به‌صورت جدی دنبال می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد بیان کرد: برخی اندیشمندان عامل اصلی پیشرفت جامعه و شکل‌گیری تمدن را در نژاد می‌دانند، کسانی مانند کنت گوبینو، توین بی و کارلایل چنین نظری دارند، یعنی نژادهای برتر را تمدن‌ساز می‌دانند. عده‌ای مانند منتسکیو اقلیم را عامل اصلی می‌دانند، یعنی همان تعبیر معروف آب و آبادانی را پیش می‌کشند؛ برخی دیگر نیز سرمایه را عامل اصلی پیشرفت می‌دانند و با اینکه هر کدام از این عوامل نقش مهمی در پیشرفت دارند.
وی بیان کرد: قرآن کریم همه آن‌ها را کنار می‌گذارد و با بیان سرگذشت اقوام و جوامع که برخی به سعادت و ناز نعمت رسیده و برخی دیگر هلاک شدند، علت اصلی سرنوشت هر قوم و جامعه‌ای را به بینش، رفتار و عملکرد انسان‌ها گره می‌زند. اقوامی مثل قوم سبا در مأرب، با اینکه از اقلیم مساعد و ثروت خوب برخوردار بودند، اما به سبب نافرمانی در برابر خداوند از بین رفتند و بالعکس جوامعی هم با اعمال درست به سعادت و پیشرفت رسیدند که نمونه بارز آن تمدن اسلامی است که سنگ بنای آن در عربستان خشک و در میان عرب جاهلی گذاشته شد.
این پژوهشگر فرهنگ و تمدن اسلامی اضافه کرد: پس از برانگیخته شدن نبی مکرم اسلام جامعه نیز برانگیخته شد و با اتخاذ بینش، رفتار و اعمال درست توسط مردم تمدن اسلامی شکل گرفت. تمدنی که نشانه‌های اصلی آن جامعه توحیدی، حکومت دینی و قوانین الهی بود که توسط نبی مکرم اسلام رهبری می‌شد.
وی اشاره کرد: جامعه عصر نبوی مصداق کامل یک تمدن توحیدی بود که مؤلفه‌های آن نظیر استقلال و آزادی، مقاومت، رهبری دینی، تسامح و تساهل و جهانی بودن در مبانی انقلاب اسلامی نیز قابل اعتنا است؛ حضرت رسول(ص) رسالت خود را با شعار توحید شروع کردند، مفهوم توحید یعنی یک طرف خداوند و طرف دیگر بندگان خدا، طبقه سومی وجود ندارد؛ یعنی نباید طبقه طاغوتی و استکباری فرادست وجود داشته باشد که فرودستان را به بردگی بکشاند، پیام انقلاب اسلامی هم رهایی از بردگی قدرت‌های استکباری شرق و غرب است و در شعار استقلال و آزادی تبلور یافته است.
مهدیخانی مطرح کرد: وقتی نغمه توحید سرداده شود موقعیت طبقه فرادست استبداد و استکبار به خطر می‌افتد؛ همین که استکبار احساس خطر کرد در برابر ندای توحید می‌ایستد؛ بنابراین برای رسیدن به پیروزی، مقاومت لازم است و لازمه مقاومت ایمان تعهدآور است تا در بزنگاه‌ها شانه خالی نکند. همان‌طور که در عصر نبوی برخی مسلمانان با ایمان راسخ به وعده نصرت الهی، شکنجه‌های کفار و مشرکین را تحمل می‌کردند.
وی اظهار کرد: در بیانات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری نیز به مقاومت و وعده نصرت الهی همواره تأکید شده است و انقلابیون نیز در دوران مبارزات سخت‌ترین شکنجه‌ها را با اعتقاد و امید به پیروزی انقلاب تحمل کردند در جنگ تحمیلی و پس از آن در برابر فشار تحریم‌ها نیز مقاومت یک اصل است. بیانات امام خمینی(ره) مانند سربازان من در گهواره هستند؛ این سخن که «آمریکا هیچ غلطی نمی‌تواند بکند» برخاسته از ایمان عمیق در جهت مقاومت است.
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی قزوین گفت: برای اینکه در جامعه همه افراد وظیفه خود را درست انجام دهند و نظم برقرار باشد به یک مرکز فرماندهی نیاز است که مبنای جامعه دینی به‌منظور پیاده‌سازی توحید در جامعه، تقسیم عادلانه ثروت، اشاعه نیکی‌ها و ریشه‌کنی منکر، اطاعت از خدا، پیامبر و اولوالأمر است که در انقلاب اسلامی در ولایت فقیه تعریف شده است.
وی خاطرنشان کرد: دوری از تعصب و مدارا با دیگران به عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم تمدن‌ساز است. برخی از آن به مادر تمدن تعبیر کرده‌اند و به قول حافظ آسایش دو گیتی در مروت با دوستان و مدارا با دشمنان است. خداوند متعال می‌فرماید «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالنَّصَارَی وَالصَّابِئِینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ وَعَمِلَ صَالِحًا فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ» بر این اساس وقتی حکومت نبوی در مدینه شکل گرفت با یهودیان مدینه و مسیحیان نجران که در جامعه اسلامی می‌زیستند، پیمان‌هایی بسته شد و با به رسمیت شناختن آنان، آزادی دینی و اجتماعی به آنان داده شد. به‌رغم پیمان‌شکنی یهودیان، این رفتار مسالمت‌آمیز در گسترش اسلام و پیشرفت تمدن اسلامی تأثیر بسزایی داشت.
مهدیخانی افزود: البته تسامح حدودی دارد و تا زمانی کاربرد دارد که پیمان‌شکنی و فتنه صورت نگیرد. در صورت فتنه دستور به مقابله داده شده است «وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّی لَا تَکونَ فِتْنَةٌ وَیکونَ الدِّینُ کلُّهُ لِلَّهِ» حافظ هم به رغم توصیه به مدارا با دشمنان می‌گوید «گر غم لشکر انگیزد که خون عاشقان ریزد/من و ساقی بر او تازیم و بنیادش براندازیم».
وی گفت: یکی از مؤلفه‌های انقلاب اسلامی نیز تأکید رهبران انقلاب بر اشتراکات ادیان و مذاهب و حفظ وحدت است. ابتکار هفته وحدت و برپایی کنفرانس سالانه وحدت اسلامی، دفاع از حقوق اقلیت‌های کلیمی و آشوری، اختصاص کرسی در مجلس شورای اسلامی به آنان و دیدار رهبران انقلاب با علمای اقلیت‌ها و سرکشی به خانواده شهدای اقلیت‌ها از مبانی انقلاب است.
پژوهشگر فرهنگ و تمدن اسلامی گفت: بر اساس آیه «وَ مَا أَرْسَلْنَاک إِلَّا کافَّةً لِلنَّاسِ بَشِیرًا وَ نَذِیرًا» رسالت برخی انبیا، به‌ویژه حضرت خاتم‌النبین(ص) ایجاد جامعه توحیدی در جهان بوده است، پیامبر(ص) نه تنها در سال‌های پایانی رسالتش با ارسال نامه‌هایی به کشورهای مختلف، آنان را دعوت کردند؛ بلکه همواره گسترش اسلام در خارج از مرزهای عربستان را بشارت می‌دادند.
وی تصریح کرد: هدف اصلی انقلاب اسلامی چنان که در بیانات حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری، به ویژه در بیانیه گام دوم و نامه به جوانان اروپایی آمده، زمینه‌سازی ظهور و حکومت مهدوی است؛ بنابراین همواره به صدور انقلاب تأکید می‌شود و تأثیر عملی آن نیز در کشورهای دیگر به‌ویژه در سطح منطقه نمایان است.
مهدیخانی مطرح کرد: انقلاب اسلامی که مبانی آن بر اساس مؤلفه‌های تمدن توحیدی است پس چرا این همه مشکلات و بی‌عدالتی وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت نباید ادعای این را داشت که انقلاب اسلامی جامعه توحیدی ایجاد کرده است، بلکه هدف انقلاب اسلامی و رهبران آن در ادامه نبوت و امامت، هدایت مردم به سوی تمدن توحیدی است.
وی بیان کرد: لازمه تحقق عدالت، ایمان تعهدآور افراد جامعه است «لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الکتابَ وَالمیزانَ لِیقومَ النّاسُ بِالقِسطِ»، چراغ فروزانی که با بعثت حضرت پیامبر و برانگیخته شدن جامعه آن روز روشن شده بود بعد از رحلت حضرت کم‌سو شد، دلیلش هم آن بود که ایمان عده‌ای از افراد ایمان تعهدآور نبود؛ بنابراین جامعه پس از پیامبر(ص) دچار ارتداد، انحراف و افراط شد.
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی قزوین در پایان گفت: وقتی امام علی(ع) به حکومت رسیدند تمام تلاششان برای اصلاح جامعه بود و می‌فرمودند باید از ابتدا اسلام را به مردم آموخت در حالی‌که آن مردم در دامن حضرت پیامبر(ص) تربیت یافته بودند و ظاهراً در جامعه وجهه دینی هم داشتند، از این رو امام حسین(ع) نیز هدف قیام‌شان را اصلاح امت جدشان اعلام فرمودند؛ بنابراین مبانی انقلاب اسلامی هم در همین راستا تعریف می‌شود.
انتهای پیام