به گزارش خبرنگار ایکنا، پنجمین پیش‌نشست کنفرانس دوسالانه بین‌المللی «نظم منطقه‌ای و ساختار اجتماعی در خاورمیانه: از نظریه تا عمل» با محور «قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در خاورمیانه»، چهارشنبه ۳۱ فروردین برگزار شد.
جهانگیر کرمی، دانشیار گروه مطالعات روسیه، آسیای میانه و قفقاز دانشگاه تهران با موضوع روسیه و موازنه منطقه‌ای خاورمیانه به سخنرانی پرداخت.
متن سخنان وی به شرح زیر است:
بعد از سال 2015، تغییر اساسی را در سیاست خارجی روسیه شاهد هستیم. روسیه از سال 2015 به بعد، منطقه را کنار گذاشت و از اولویت خارج کرد. این اقدام روسیه در چهارچوب گفتمان کلان موازنه جهانی و موازنه منطقه‌ای قابل تعریف است. در این مقطع تمرکز روسیه بر حفظ وضع موجود در منطقه، مقابله با تروریسم و گسترش روابط با همه کشورهای منطقه خاورمیانه متمرکز شده است.
پایه‌های اساسی موضوع موازنه‌گرایی جهانی به عنوان محور گفتمان امنیتی روسیه، مبتنی بر همپایگی راهبردی است که عمدتاً بنیادش بر سلاح‌های هسته‌ای، سلاح‌های راهبردی و ثبات راهبردی جهانی بنا نهاده شده است. این کشور بر اساس این راهبرد به دنبال هژمونی منطقه‌ای در اوراسیا، شرق آسیا و خاورمیانه است. دلیل اصلی موازنه‌گرایی در سیاست کلان امنیتی روسیه و همین‌طور در خاورمیانه به حفظ قدرت روسیه بازمی‌گردد. البته امکان افزایش قدرت روسیه اصلاً وجود ندارد و افزایش قدرت روسیه به یک بحران برایش تبدیل خواهد شد، زیرا روس‌ها اقتصاد ضعیفی دارند. پس مجبور است به داشته‌های موجود و تمرکز بر روی سلاح‌های خاصی که خیلی هزینه‌ساز نباشد و رقابت جدی را نطلبد، اکتفا کند.
روسیه ثبات‌گرایی را خیلی مورد توجه قرار می‌دهد، البته این به معنای عدم استقبال روسیه از هیچ بحرانی نیست اما واضح است هرگونه تغییر در شرایط موجود می‌تواند روسیه را به چالش بطلبد، لذا روسیه به‌دلیل اینکه در مباحث منطقه‌گرایی نمی‌تواند خیلی شرایط را تغییر دهد، به مقوله موازنه‌گرایی ورود کرده است و تغییر شرایط، کاری است که از عهده روسیه خارج است و هر زمان موازنه بر هم می‌خورد مانند اوکراین، سریعاً ورود پیدا می‌کند و سریعاً می‌خواهد شرایط را تغییر دهد.
براساس آخرین سند سیاست خارجی روسیه در سال 2016، خاورمیانه در اولویت چهارم روسیه قرار داشته است. روسیه در خاورمیانه از گذشته با اسلام‌گرایی تندرو و جریانات تروریستی مواجه بوده که موجب شده ارتش روسیه دو جنگ را در دهه 90 تجربه کند، جنگی که نزدیک به صدهزار کشته را در پی داشته است و از این مقدار حدود 80 هزار نفر از چچن‌ها بودند و 15 هزار نفر از روس‌ها که این اتفاقات مخاطرات بسیار زیادی را برای روسیه به همراه داشته است.
کنترل جریانات تندرو آرامآرام روسیه را وارد مسائل خاورمیانه کرد. تروریسم و اسلام‌گرایی تندرو این قابلیت را دارد که به راحتی به حوزه اوراسیا سرایت کند و آسیب‌پذیری روسیه در این زمینه بسیار زیاد است.
شرایط منطقه بعد از بهار عربی و بعد از 2010 تغییر پیدا کرد و به تبع آن، معادلات قبلی دچار چالش شد. در مقطعی که آمریکایی‌ها سیاست چرخش به شرق را مدنظر قرار داده بودند و اوباما سیاست موازنه‌گرایی در حوزه خاورمیانه را اولویت قرار داد، روس‌ها از این فرصت استفاده کردند.
سال 2014 تحول مهمی در سیاست خارجی و امنیتی روسیه محسوب می‌شود، چون با غرب به یک چالش بزرگ برمی‌خورد. در این سال تحریم‌های گسترده‌ای علیه روسیه اعمال شد و 40 درصد اقتصاد روسیه از 2014 به بعد دچار افول شد و به همین دلیل توسعه روابط با کشورهای خاورمیانه و کشورهای شرقی برای روسیه اولویت محسوب می‌‌شد. نهایتاً در سال 2015 روسیه عملیات اساسی را در سوریه انجام می‌دهد و برای اولین بار بعد از 30 سال روسیه چنین عملیات نظامی را خارج از حوزه اوراسیا انجام می‌داد، یعنی بعد از اینکه ارتش شوروی از افغانستان خارج شد، سالی که روسیه به سوریه وارد شد را به عنوان تحول بنیادین در سیاست خارجی روسیه در قبال خاورمیانه تلقی می‌کنند. براین اساس موضوع موازنه قدرت و تهدید شکل می‌گیرد و روس‌ها در خاورمیانه به دنبال موازنه قدرت و محدودسازی مداخلات آمریکا هستند. همچنین روسیه همانند غرب به دنبال این است که هژمون منطقه‌ای در خاورمیانه ظهور و بروز پیدا نکند.
روسیه با هر قدرتی که موازنه موجود در خاورمیانه را بر هم بزند، مقابله می‌کند و آن را به عنوان یک تهدید تلقی می‌کند. از نظر روس‌ها اگر دولت‌های منطقه‌ای آسیب ببینند، آن‌وقت امکان دارد گروه‌های تروریستی ظهور پیدا کنند و این هم تهدید بزرگی برای این کشور محسوب می‌شود. مجموعه تهدیدات سبب شده تا روسیه با سیاست موازنه‌گرایی این تهدیدات را خنثی کند تا امنیتش به خطر نیفتد.
انتهای پیام