موزه‌های حرم مطهر رضوی از تأسیس تا توسعه

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی و به نقل از آستان نیوز، آثار تاریخی ساخته شده یا وقف شده برای حرم مطهر پس از استفاده، طی سده‌‏های گذشته در خزانه نگه‏داری می‏شود و سیاهه‏‌های اموالی موجود در بخش نسخ خطی آستان قدس نشان از فهرست‏برداری منظم کارگزاران در دوره‏‌های گذشته است.

در دوره نيابت توليت محمدولی اسدی (1304ـ 1314ش) با ايجاد نظم در همه امور آستان قدس رضوی از جمله اموال فرهنگی و تاریخی، دفتری جدید برای ثبت و ضبط اشيا تهيه شد و در همين زمان، ايده تأسيس موزه‌‏ای برای حفظ، نگهداری و نمايش آثار به جا مانده از دوره‌های تاریخی در آستان قدس رضوی مطرح شد.

در دوره نيابت توليت فتح‌الله پاكروان (1314 ـ 1320ش) ضمن تصميم‏گیری برای ساخت بنایی برای موزه، تعدادی از اشیا انتخاب ‏شد و در سال 1315 شمسی اتاق‏های فوقانی شمال غربی صحن نو (آزادی) و جنوب شرقی صحن كهنه (انقلاب اسلامی) كه به يكديگر متصل بوده به خزانه و محل نگهداری اشیا اختصاص یافت.

دفتر یادداشت مراجعان نشان می‏دهد که این مجموعه از سال 1316 تا 1321 ش. مورد بازدید بسیاری از فرهیختگان و مقامات ایرانی و مستشرقین خارجی بوده است.

در چهاردهم آذرماه سال 1316 شمسی سنگ بنای ساختمان موزه در قطعه زمينی به مساحت  5700 مترمربع در مشرق مسجد گوهرشاد و كنار مقبره شيخ بهايی طی تشريفات و مراسم خاصی رسماً گذاشته می‏شود.

نقشه این بنا توسط آندره گدار ترسيم شد و به دست مهندس كنتراتيف و بيوك قهرمانی در سه طبقه، يك طبقه زيرزمين و دو طبقه فوقانی به مساحت 1034 مترمربع ساخته و در سال 1324 شمسی افتتاح شد.

افتتاح موزه با 189 شیء تاریخی

هم‏زمان با ساخت بنای موزه از مهدی بهرامی مدير وقت موزه ايران باستان برای انتخاب و آماده‌سازی اشيای موجود در خزانه، دعوت شد. وی از سال 1318 شمسی طی سه مرحله حضور در مشهد 189 قلم شیء از خزانه و آثار حرم امام رضا(ع) را انتخاب کرد که در 11 تالار و اتاق به ترتيب دوره تاريخی به نمايش درآمد.

در سال 1351 شمسی اشيای موزه به محل تالار تشریفات آستان قدس رضوی، منتقل و بنای جدیدی برای موزه در ضلع جنوبی حرم مطهر در دستور ساخت قرار گرفت. ساخت این بنا برای موزه و كتابخانه آستان قدس، از سال 1353 شمسی توسط شرکت ماهساز و زیر نظر شركت مهندسی داریوش بوربور آغاز و در سال 1355 شمسی خاتمه یافت. این موزه شامل دو تالار در یک طبقه، به مساحت حدود 1300 متر مربع بود که اشیای متنوعی از قبیل قالی، ظروف، سلاح‌ها و برخی اشیا و اجزای معماری حرم امام رضا(ع) مانند وسایل روشنایی و محراب‌ها و درهای حرم در آن به نمایش گذاشته شد.

پس از انقلاب اسلامی، آستان قدس رضوی با رویکرد توسعه امور فرهنگی و با هدف تکریم واقفان، گنجینه‌های تخصصی به مجموعه افزود. نمایش آثار در این گنجینه‏ها موجب گسترش سنت حسنه وقف و اهدای اشیای بسیاری توسط زائران و مجموعه‏داران بااخلاص ، در سال‏های اخیر به آستان قدس رضوی و در نتیجه توسعه موزه‏ها شد.

در حال حاضر، موزه مرکزی، موزه فرش، موزه قرآن و هدایای رهبری، موزه مردم‌شناسی و مسجد 72 تن، موزه‏های آستان قدس رضوی را تشکیل می‌دهند و اشیای تاریخی حرم مطهر، اشیای وقف و اهدا شده و همچنین اشیای خریداری شده برای تکمیل مجموعه‏ها در آن به نمایش گذاشته شده است.

توسعه این مجموعه در راستای تکریم واقفان و بسط اندیشه رضوی، طی 40 سال گذشته با آهنگ بسيار سريعی انجام‌ شده است و بر همين اساس، موزه‌های آستان قدس رضوی همگام با موزه‌های جهان در كنار توسعه فضاهای نمایشی، در عرصه فرهنگ، پژوهش، آموزش، ارتباط و همگرايی با قشرهای مختلف جامعه، فعالیت‌های بسيار خوبی را انجام داده است.

موزه‌های آستان قدس رضوی طی سال‌های اخیر در شاخص‌های پژوهش، گردآوری، بازدید، توسعه مدیریت، معرفی و فعالیت در فضای مجازی عنوان موزه برتر را در بین موزه‌های دولتی بزرگ، از سوی شورای بین‌المللی موزه ها «ایکوم» دریافت کرده است.