سینمای ایران بعد از دهه شصت از قهرمان‌پروری فاصله گرفت و به سمت فیلم‌های اجتماعی با شخصیت‌های منفعل روی آورد. این در حالی است که در گذشته حتی آثار اجتماعی و ملودرام هم قهرمان داشتند.
این موضوع باعث شد سینمای امروز کشورمان جذابیت عام خود را از دست داده و تنها مخاطبانش قشری خاص باشند.
شهید سلیمانی در میان قهرمانانی که این سرزمین دارد یکی از بهترین‌هاست که بعد از شهادتش هنوز فیلم یا سریالی درباره وی ساخته نشده است. در این رابطه گفت‌و‌گویی با سینماگران داشته‌ایم که در ادامه با بخش دوم و پایانی آن همراه می‌شویم.
مهدی عظیمی، تهیه‌کننده با بیان اینکه سردار سلیمانی یکی از بهترین گزینه‌ها برای الگوسازی در جامع است، بیان کرد: اگر برای سینما و تلویزیون کارکرد آموزشی قائل باشیم درخواهیم یافت این ابزارها قادرند مخاطب خود را برای موضوعات فرهنگی و ارزشی آموزش دهند. یکی از راه‌های دستیابی به آموزش مطلوب، بهره بردن از الگوهاست. در میان الگوهای معاصر حاج قاسم سلیمانی بهترین انتخابی است که می‌تواند در آثار سینمایی و تلویزیونی موردنظر باشد.
وی افزود: استفاده از حاج قاسم به‌عنوان الگو در کارهای نمایشی تنها به اخلاقیات بیرونی مختص نمی‌شود، بلکه منش‌های درونی ایشان هم اگر به‌درستی درک شود، قادرند اتفاقات درخور توجهی رقم زنند. الگوسازی از حاج قاسم کارکردهای مثبت متعدد دارد که به دو شکل آن اشاره می‌کنم. ابتدا وجهه قهرمانی سردار دل‌ها است. این ویژگی به جوان انگیزه می‌دهد تا بتوانند با برخورداری از روحیه‌ای سلحشوری مشکلات را پشت سر گذارند. دوم به بحث‌های مدیریتی مربوط می‌شود. نوع مواجهه حاج قاسم با مسائل و مشکلات، یک راهبرد آموزشی است که برای مدیران می‌تواند راهگشا باشد.
این تهیه‌کننده بابیان اینکه پرهیز از اغراق، رمز موفقیت آثار ارزشی است گفت: آثاری که می‌خواهند به قهرمانانی نظیر حاج قاسم نظر کنند نیاز به بزرگنمایی ندارند چون چنین افرادی در تمامی بخش‌هایی زندگی به قله رسیده‌اند پس احتیاجی نیست برای تصویرسازی از آنها کلامی خلاف واقعیت گفت. زندگی حاج قاسم دارای سه بخش است. ابتدا مبارزات ایشان در هشت سال دفاع مقدس. مرحله دوم به مبارزه وی با اشرار مربوط می‌شود. سوم مبارزات حاج قاسم با داعش که دستاوردهایش جهانی بود.
وی در پاسخ به این سؤال که تصویرسازی از حاج قاسم نیازمند شرایط خاص است؟ گفت: فردی که می‌خواهد سردار دل‌ها را محور کارش قرار دهد باید به این شخصیت باور و اعتقاد داشته باشد وگرنه فردی که حاج قاسم را درک نکرده باشد هیچ‌گاه نخواهد توانست اثری تولید کند که بر جان دل و مخاطب بنشیند. این شرط به این معنا نیست همه افرادی که می‌خواهند درباره حاج قاسم کار کنند باید مذهبی باشند بلکه منظور باور به کارهایی است سردار سلیمانی انجام داده است.
این فیلمساز ادامه داد: بهترین مثال در این رابطه تشییع پیکر حاج قاسم است. در مراسم سردار همه نوع گرایش و پوششی وجود داشت چون مردم می‌دانستند این قهرمان ملی برای آنها چه کارهایی انجام داده است. در سینما نیز چنین است. تنها کافی است، سینماگر مکتب حاج قاسم را درک کرده باشد تا قادر باشد کاری درخور توجه پیرامون ایشان تولید کند.
حمید بهمنی، کارگردان سینمای دفاع مقدس نیز پیرامون موضوع حاج قاسم در سینما و تلویزیون چنین اظهار نظر کرد: متأسفانه هراندازه از جنگ دور شدیم قهرمانانمان را بیشتر به وادی فراموشی سپردیم اما حاج قاسم بار دیگر به همه ثابت کرد این کشور قهرمانان بسیار دارد؛ قهرمانانی که در چهار دهه گذشته با جان خود از انقلاب و اسلام محافظت کردند. حاج قاسم تنها درس شجاعت را به ما نمی‌آموزد بلکه غیرت را هم معنا می‌کند، چون ایثار و ازخودگذشتگی او در تمامی مراحل زندگی نشان از غیرت دارد.
وی افزود: چنین شخصیتی در تمامی مراحل زندگی می‌تواند الگوسازی شود. برای نمونه رفتار وی در خانه یا حتی مواجهه او با مردم، دارای نکات آموزشی است که اگر به آن توجه کنیم دستاوردهای آن می‌تواند برای جامعه امروز راهگشا باشد.
این فیلمساز بابیان اینکه برخی از آثار سینمایی در پی رواج ناامیدی و یاس در جامعه هستند، بیان کرد: تعدادی از آثار سینمایی به بهانه پرداختن به موضوعات اجتماعی در پی رواج یاس و ناامیدی در جامعه هستند البته مشکلات وجود دارد همان‌گونه که در بسیاری از کشورهای جهان این سختی‌ها است اما در کنار سختی، موفقیت‌ها را نیز باید نشان داد. درضمن وجود افرادی چون حاج قاسم به ما راه مواجهه با مشکلات را می‌آموزد.
این کارگردان تأکید کرد: قهرمان‌پروری در سینمای جهان به‌ویژه هالیوود یک اصل ویژه است چون می‌توان به‌واسطه آن جذب مخاطب کرد اما تمامی قهرمانان فیلم‌های خارجی دروغین هستند. در کشور ما چنین نیست و قهرمانان واقعی بوده و از دل مردم برآمده‌اند پس اگر بتوانیم به شکلی صحیح به آنها بپردازیم مطمئن باشد در گیشه نیز به موفقیت‌های لازم دست خواهیم یافت.
وی تأکید کرد: ما برای کودکانمان هم نمی‌توانیم الگوسازی خوبی از قهرمانان داشته باشیم. به همین دلیل هم، روی پیراهن و وسایل بچه‌ها، طرح‌های «سوپرمن» و «مرد عنکبوتی» بسیار طرفدار دارد. این درحالیست که هشت سال دفاع مقدس شهدای نوجوانی بودند که اگر به‌درستی برای کودکان و نوجوانان معرفی شوند به‌راحتی قادرند جایگزین قهرمانان پوشالی غربی شوند.
این سینماگر با انتقاد از برخی رفتارها در جشنواره فیلم فجر گفت: شرایط در کشورمان به‌گونه‌ای شده که با فیلم‌های ارزشی برخورد خوبی صورت نمی‌گیرد. برای مثال در جشنواره فجر که قرار است نماد پیروزی انقلاب باشد این مسئله را می‌توان مشاهده کرد. این بی‌مهری‌ها حتی در زمان ساخت هم وجود دارد! گواه این ادعا خود من هستم که برای ساخت یک فیلم دفاع مقدسی هشت سال در حال دویدن هستم، درصورتی‌که می‌توانستم با ساخت فیلمی تجاری، برای خود مال‌اندوزی کنم.
بهمنی در خاتمه سخنرانش تأکید کرد: برخلاف سینما و تلویزیون در حوزه ادبیات و تبلیغات شهری اتفاقات خوبی در پرداختن به حاج قاسم رقم خورده است ولی تأثیرگذاری که سینما می‌تواند داشته باشد را نمی‌توان با دیگر حوزه‌ها مقایسه کرد.
جواد اردکانی دیگر فیلمساز دفاع مقدس که در کارهایش تصویرگر سرداران هشت سال دفاع مقدس بوده گفت: من درباره شهید برونسی و شهید کاوه فیلم ساختم اما درباره حاج قاسم نکته‌ای وجود دارد آن‌هم اینکه بخش عمده‌ای از زندگی ایشان هنوز در آثار سینمایی قابل بیان نیست. درضمن نباید به‌واسطه کارهای متوسط و ضعیف راه را برای فیلمسازای پیرامون حاج قاسم بست. منظور اینکه در چند سال اخیر بخواهیم جامعه را با ساخت کارهای ضعیف و متوسط اشباع کنیم. این رویکرد باعث می‌شود اگر چند سال بعد موقعیتی پیش آید که برخی ناگفته‌ها درباره حاج قاسم قابل‌بیان شود نتوانیم در سینما و تلویزیون به آن اشاره‌کنیم چون آثار ضعیف تماشاگر را اشباع کرده است.
این کارگردان ادامه داد: منظور از بیان ناگفته‌ها به مسائل امنیتی مربوط می‌شود. برای مثال اقدامات حاج قاسم در افغانستان یا یمن البته تا حدی می‌توان درباره کارهایشان ایشان در عراق و سوریه حرف زد اما بسیاری از موضوعات هنوز شرایط لازم را برای بازگویی ندارند. البته اقدامات حاج قاسم در هشت سال دفاع مقدس مشکل برای بازگویی ندارند اما اقدامات ایشان در حوزه منطقه، دارای شرایط و حساسیت‌های خاص است که نمی‌شود پیرامون آن فعلاً حرف زد.
وی در پاسخ به این سؤال که در حوزه مستند تا چه حد باید به حاج قاسم نزدیک شد، گفت: فیلم‌هایی که از ایشان وجود دارد مربوط به آثار می‌شود که سپاه قدس خود در اختیار عموم قرار داده، چون به لحاظ امنیتی در زمان حیات ایشان بسیاری از مواقع دوربین اجازه نزدیک شدن به وی را نداشت. در چنین شرایطی پیشنهادم این است مستندسازان با نزدیکان حاج قاسم گفتوگو کنند. این روشن می‌تواند تا حدودی ما را به سردار دل‌ها نزدیک کند.
گفتوگو از داوود کنشلو
انتهای پیام