چندی پیش نشریه جعلی «شارلی ابدو» یک مسابقه کاریکاتور را با محوریت ارزش‌های انقلابی کشورمان برگزار کرد که با واکنش منفی جهانی به ویژه هنرمندان کشورمان روبهرو شد. این نشریه موهن هر از گاهی به یکی از مقدسات ادیان مختلف توهین می‌کند. در همین راستا ایکنا با سیدمسعود شجاعی، کاریکاتوریست و مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، گفت‌وگو کرده است که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
ایکنا – در ابتدا درباره رویکردی که شارلی ابدو در چند سال اخیر پیش گرفته توضیح دهید و این رویه ضد دینی از کجا نشئت می‌گیرد؟
این نشریه در دهه شصت میلادی با عنوان «هاراکیری» (خودکشی) شروع به کار کرد. در آن مقطع آنها اهانتی به شارل دوگل انجام می‌دهند که دولت فرانسه آنها را توقیف می‌کند ولی بلافاصله این نشریه تحت پوشش هفته‌نامه «شارلی ابدو» شروع به کار می‌کند. آنها در مرام‌نامه خود معترف هستند که نه به دین خاصی اعتقاد دارند نه اعتقاد به ادیان الهی دارند، حتی آنها به موضوعات اخلاقی هم پایبند نیستند. در دهه هشتاد این نشریه به اندازی افول پیدا کرد که برخی از شماره‌هایش منتشر نمی‌شود. از این نشریه می‌توان به عنوان مجله زرد تبلیغاتی نام برد که تنها حاشیه را دنبال می‌کنند. مباحث مورد نظر این نشریه خیلی تند است. برای مثال اقدامی علیه ایتالیایی‌ها انجام دادند. آنها بعد از زلزله ایتالیا مجموعه‌ای از اجساد را مانند لازانیا در بشقابی قرار دادند. اتفاقی که باعث رنجش ایتالیابی‌ها شد. این نشریه حاضر است به هر قیمتی خود را مطرح کند.
خاطره‌ای را بیان می‌کنم. تجربه‌ای شخصی از دیدار با یکی از افرادی که در حادثه تروریستی داعش کشته شدند، دارم. من با ژرژ ولینسکی در داوری یکی از مسابقات با هم برخورد داشتم. در این داوری رالف استیدمن (از چهره‌های برتر عرصه طنز ترسیمی) هم حضور داشت. در یکی از جلسات داوری استیدمن به او می‌گوید «تو یک روز به واسطه توهین به ادیان الهی توسط یکی از پیروان ادیان الهی کشته می‌شوی.» ولینکسی در جواب گفت «من هزینه‌اش را می‌دهم!» که در نهایت هم ترور شد. ولینکسی چند ویژگی دارد. ابتدا اینکه اعتقادی به هیچ دینی ندارد. در آن نشریه شارلی ابدو کاریکاتور توهین‌آمیز از خدا هم کار کرده بود.
شارلی ابدو در شماره اخیرش به ارزش‌ها و مقام معظم رهبری توهین کرده است. طرح روی جلد این نشریه از اساس زن‌ستیزانه است به‌نحوی‌که شبکه‌های معاند فارسی‌زبان هم از پخش آن خودداری کردند. این نشریه جز نفرت‌پراکنی کار دیگری انجام نمی‌دهد.
ایکنا – توهین اخیری که به اسلام و ایران کرده‌اند ریشه در چه دارد؟
یکی از مباحثی که این نشریه دنبال می‌کند بحث اسلام‌ستیزی و ایران هراسی است. اینها وقتی به پیامبر اسلام توهین کردند گفتند آزادی بیان حد و مرزی ندارد. این آزادی بیان که مدعی هستند درحالی است که حتی یک تصویر و یک خط درباره هولوکاست در این نشریه نمی‌بینیم! آیا آنها اجازه می‌دهند در‌این‌باره کاری انجام شود؟ البته در این راستا رئیس جمهوری فرانسه هم از آنها حمایت می‌کند! جالب است بدانید افرادی چون «روژه گارودی» تنها برای تردید پیرامون هولوکاست جریمه و زندان شدند. در مثال دیگر «دیوید اروینگ» محقق برجسته انگلیسی را به دلیل اینکه قوانین در کشورش خیلی سخت نیست، به فرانسه دعوت می‌کنند و در بزرگراه او را دستگیر و به زندان می‌اندازند.
مدتی پیش در این نشریه اعلام می‌شود مسابقه‌ای با محوریت ارزش‌های انقلاب برگزار می‌شود. در این رابطه از وجود تمام رسانه‌های موجود هم کمک می‌گیرند. با وجود تمام این حمایت‌ها، تنها 300 طرح انتخاب شده است. بعد از چاپ نشریه نیز، تیتر می‌زنند «شرکت‌کنندگان در این مسابقه برنده جایگاهی در جهنم شدند»! نکته جالب‌تر اینکه از بین 300 اثر تنها 30 اثر انتخاب می‌شود. در میان 30 اثر، پانزده کار به معنی واقعی کلمه محلی از اعراب ندارند! وقتی آثار را بررسی کردیم متوجه شدیم هفت نفر از کسانی که پانزده کاریکاتور را خلق کردند ایرانیان شاغل در رسانه های ضد ایرانی هستند؛ افرادی که برای پول هر کاری انجام می‌دهند.
در میان این افراد منتخب نیز دو نفر خارجی هستند که یکی از این دو پائولو لامبوردی است. وی در صفحه اینستاگرامش گفته است کار من رو جلد شارلی چاپ شده و از الان منتظر فتوای مراجع دینی جمهوری اسلامی برای کشتن خودم هستم. لذا نیاز به محافظ دارم. این گفته نشان از شخصیت خودکم‌بین او دارد.
ایکنا – آنها دلیل این اقدامات را ذات کاریکاتور می‌دانند...
ما سال گذشته مسابقه‌ای تحت عنوان «فلسطین تنها نیست» در حوزه کاریکاتور، کارتون و پوستر برگزار کردیم. در این مسابقه بهترین هنرمندان از 62 کشور آثار خود را ارسال کردند دادند. در این مسابقه نزدیک به 1500 اثر به دبیرخانه رسید. از پنج داور برجسته خارجی این مسابقه دو داور خانم از لهستان و ایتالیا حضور دارند. این مسابقه را وقتی با مسابقه شارلی ابدو مقایسه می‌کنیم، متوجه می‌شویم قابل قیاس با هم نیستند زیرا مضامینی که ما کار می‌کنیم بر پایه ظلم‌ستیزی، منطق و اخلاقیات استوار است. برای همین همیشه هنرمندان مطرح خارجی از از کشورمان برای برگزاری اتفاقات و رویدادها مطالبه دارند. برای نمونه وقتی پیکر «آیلان کردی» کودک سه ساله و نیمه سوری در سواحل یونان پیدا شد از ما درخواست‌های فراوانی برای برپایی یک اتفاق در حوزه کارتون شد. ما نیز مسابقه‌ای برگزار کردیم که جایزه‌ای هم نداشت، صرفا به سه نفر از بهترین‌ها سه لوح تقدیر و تندیس هدیه دادیم اما با این وجود 43 کشور در این رویداد حضور داشتند. ما در مسابقاتمان وارد مباحث توهین‌آمیز نمی‌شویم اما نشریه‌هایی چون شارلی ابدو نه تنها از مرز توهین خارج می‌شوند بلکه به فحش های تصویری روی می‌آورند.
ایکنا - وضعیت کاریکاتور در کشورمان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا ما توانسته‌ایم از کاریکاتور به عنوان ابزاری تبلیغی برای اشاعه مفاهیم دینی و انقلابی بهره ببریم؟
هدف ما در کاریکاتور نشان دادن مظلومیت مظلومین دنیا است. کیفیت آثار هنرمندان ما بسیار بالا است به‌نحوی‌که برخی مسابقات در دنیا فراخوانشان را علاوه بر زبان خودشان به زبان فارسی هم منتشر می‌کنند. این نشان می‌دهد هنرمندان کشورمان از بهترین‌های دنیا هستند. دلیل این امر نیز به توانمندی بچه‌های ما در طرح مباحت خلاقانه که بر منطق استوار است، مربوط می‌شود.
به طور متوسط بچه‌های ایرانی هر هفته یک یا دو جایزه از جوایز اصلی دنیا را از آن خود می‌کنند. هنرمندان ما به عنوان، داور و سخنران یا حتی برنامه‌ریز به طور دائم در حال دعوت شدن هستند. بگذارید مثالی بزنم. مسابقه‌ای با عنوان «ای سی سی» در بلژیک برگزار شد. این مسابقه در مقطعی به ما اعلام کرد حضور کاریکاتورهای ایرانی کم‌رنگ است و از ما برای حضور ایرانیان کمک خواستند. وقتی هنرمندان ما آثار فرستادند آنها اعلام کردند کیفیت و کمیت بالای هنرمندان ایرانی در حال بالا زدن از هنرمندان بلژیکی است پس مجددا از ما خواستند دیگر کاری فرستاده نشود! در حقیقت بیراه نیست اگر بگویم، کاریکاتور فاخر به معنای واقعی کلمه در ایران دنبال می‌شود.
ایکنا - آیا کاریکاتور متعهد و معترض ایرانی حد و حدودی دارد؟
قطعا ما خط قرمزهایی داریم. برای مثال توهین به ادیان را مجاز نمی‌دانیم. همچنین کارهای غیراخلاقی در کشور ما جایز نیستند. برای همین در ایران با آثاری روبهرو هستیم که تمیز و پاکند البته ممکن است برخی کاریکاتوریست‌ها کارهایی انجام بدهند اما مطمئنا در ایران زندگی نمی‌کنند. برای مثال یکی از این افراد در اغتشاشات اخیر برای مردم لوکیشن می‌فرستاد تا مردم را درگیر مشکلات کند. این فرد در کارهایش دائم در حال توهین به پیامبران است.
ایکنا - درباره آموزش کاریکاتور در کشورمان توضیح دهید.
در هیچ کشوری مثل ایران هنرمندان ایرانی در معرض اتفاقات موثر و تاثیر‌گذار نبودند. از ابتدای انقلاب تا به امروز چند صد نفر مشغول کار در عرصه کاریکاتور هستند. نکته بعد اینکه ما بسیاری از اتفاقات بزرگ را توانسته‌ایم تجربه کنیم. اولین دوسالانه کاریکاتور در ایران شکل گرفت. این رویداد به یازدهمین دوره رسیده است.
اولین نشریه تخصصی در ایران منتشر شد در‌حالیکه در هیچ کجای دنیا چنین اتفاقی رخ نداده است. در این نشریه به کاریکاتوریست‌ها آموزش داده می‌شد. همچنین برگزاری اتفاقات بزرگ در سطح کشور و کارگاه‌های آموزشی با حضور هنرمندان برجسته خارجی اتفاقی دیگر در کشورمان بود.
در خاتمه باید بگویم اگر الان در گوگل تایپ کنید «Cartoon contest» متوجه خواهید شد که اولین سایت ایران کارتون است و بعد نشریه مطرح آمریکایی به اسم نیویورکر که هر هفته مسابقات منظمی دارد قرار دارد. این سایت از سال 2000 تا به امروز فعال است. این ثمرات، حاصل انقلاب اسلامی است که به هنرمندان جوان آموزش‌های لازم داده شده است.
انتهای پیام