سعید حاجیان در قسمت سیزدهم این سلسله درسگفتارها علاوه بر یادآوری درجات تلاوت، با واژگانی همچون مسافت، پرده یا بُعد و دیوان یا اوکتاو آشنا میکند:
بسم الله الرحمن الرحیم
عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت شما بینندگان محترم
بحث ما به بیان اصطلاحات پایه در یادگیری مقامات قرآن کریم رسید و اشاره شد که درجات در زبان عربی اسماء مخصوص به خودشان را دارند و از آنجا که این موضوع مهم است، آن را یک بار دیگر تکرار میکنم: «راست دوگاه، سیکاه، نوا، حسینی، عجم، کردان و محیر». این اسامی را ما باید با رعایت ترتیب هر کدام حفظ کنیم و بدانیم به طور مثال عجم بعد از حسینی است و یا کردان بعد از عجم میآید.
نکته مهم بعدی این است که وقتی مقامات در این درجات اجرا میشوند، سیر صعودی دارند و از پایین به بالا سیر میکنند که اصلاحاً میگوییم صدایش بالا رفت و درجات بالاتر را اجرا میکند.
نکته بعدی پرداختن به اصطلاح مسافت است و باید گفت که هر کدام از این درجات با هم فاصلهای دارند که به این فاصله «مسافت» میگوییم و به میزان فاصله بین این درجات و مثلاً درجه اول تا دوم، «پرده» و یا «بُعد» میگوییم و این میزان پرده یا بُعد تغییر پیدا کرده و براساس این تغییرات و میزان فاصلهای که این دو با هم دارند، اصوات و مقامات شکل میگیرند.
نکته مهم بعدی آشنایی با اصطلاح «اوکتاو» یا «دیوان» است؛ فاصله یک درجه تا درجه همنام خودش را دیوان یا اوکتاو میگوییم. کلمه دیوان عربی است و کلمه اوکتاو یونانی است که هر دوی آنها استفاده میشود؛ البته بیشتر اوکتاو مورد استفاده قرار میگیرد. پس وقتی که ما میگوییم یک اوکتاو صوت به معنی 8 درجه است که در حقیقت درجه هشتم تکرار درجه اول است.
اگر خواسته باشیم یک بار دیگر مرور کنیم باید بگوییم که یک اوکتاو متشکل از 8 درجه(نت) و 6 پرده(میزان فاصله بین درجات) است.