مقالات و کتاب‌ها، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها و مجموع گفته‌ها و شنیده‌ها درباره فضائل و مقام علمی و معنوی حضرت معصومه(س) کافی نیست و به ابعاد اجتماعی و تمدنی حضور بانوی مهاجره در قم، ایران و جهان اسلام کمتر پرداخته شده است.
هر ساله در ایام معصومیه به ویژه شب شهادت حضرت فاطمه معصومه(س) شور و حماسه وصف‌ناپذیری در قم برپا می‌شود که با برگزاری نشست‌های علمی و کارهای فرهنگی در جنبه‌های شعور و معرفت فاطمی نیز باید تلاش کرد.
با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور، سالروز ورود تاریخ‌ساز کریمه اهل بیت(ع) روز ملی قم نامگذاری شده و قرار است از سال آینده روز ملی قم رسما در تقویم ایران درج شود. این امر بسیار مهم و ظرفیت‌آفرین است برای نهادها و فعالان و کنشگران فرهنگی و اجتماعی و علمی و پژوهشی تا از فرصت 17 روزه که به شهادت بانوی کرامت ختم می‌شود و ایام معصومیه نام دارد بهره‌برداری حداکثری کند.
امسال هم به ابتکار آستان مقدس فاطمی و تصویب شورای فرهنگ عمومی قم، شعار این 17 روز «قم؛ جهان‌شهر تمدنی اهل‌بیت» انتخاب شد که یک بیانیه ماموریت یکساله و حتی دائمی و مستمر است.
نامگذاری «حرم اهل‌بیت» در روایات ائمه معصومین(ع) بر روی شهر قم، پیشینه تاریخی این شهر و روایتی از امام صادق(ع)، پدربزرگ حضرت فاطمه معصومه(س) که 45 سال قبل از تولد حضرت بشارت آمدن دختری از خاندان خود را به شهر قم و مدفون شدن وی را در این شهر می‌دهد و می‌فرماید: «هرکس فاطمه(س) را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود»، همه این‌ها نشان می‌دهد یک رسالت بسیار مهمی بر دوش این بانوی بزرگوار بوده و بانوان و دختران ما باید به چنین اسوه و الگویی که تاثیرگذاری اجتماعی و تمدنی دارد؛ افتخار کنند. اینکه برای چنین ماموریت بزرگی یک بانو انتخاب شده، قابل مطالعه و بررسی است.
این هجرت تاریخی حضرت در سال 201 هجری قمری از سرزمین وحی یعنی مدینه النبی به ایران اسلامی، به برکت شخصیت و عظمت وجودی ایشان یک هجرت تمدن‌ساز است؛ قطعا فرهنگ‌سازی از آثار حیات معنوی حضرت معصومه(س) در قم و ایران است اما تاثیرگذاری تمدنی فراتر از فرهنگ‌سازی است و ما قائل به تاثیرگذاری این بانوی مجاهده در ابعاد تمدن هستیم.
این تاثیرگذاری عمیق و گسترده در سه بازه زمانی متصل به هم تحقق می‌یابد. لذا ابعاد تاثیر تمدنی در طول 12 قرن گذشته، استمرار و فعلیت آن در زمان ما یعنی حال حاضر و در آینده جهان و بشریت را باید بررسی و تحلیل کرد و این نیاز به نگاه راهبردی، جامع و رویکرد و باور به تمدن اسلامی دارد.
زمانی که سخن از تمدن به میان می‌آید فرهنگ و تمامی خورده فرهنگ‌ها، سنت‌ها و آیین‌ها، دین و مذهب، باورها و ارزشها و حتی هنر و معماری و مظاهر شهرنشینی را شامل می‌شود. البته تاثیرپذیری در همه ابعاد فرهنگ و تمدن طبیعتا یکسان نبوده و دارای شدت و ضعف است. به عنوان مثال به خاطر وجود این بانوی عالمه و محدثه، شهر مقدس قم در برخی زمینه‌ها مانند ترویج اسلام، مکتب تشیع و علوم و معارف قرآن و اهل بیت(ع) در سراسر عالم، تاثیرگذاری بالایی داشته است.
در دیگر زمینه‌ها مانند معماری و شهرسازی، با وجود تاثیرپذیری کالبد شهری قم و برخی نقاط کشور از معماری‌های فاخر و شکومند حرم مطهر حضرت معصومه(س) در گذشته، متاسفانه در استمرار و حفظ آن ضعیف عمل کردیم و امروزه در قم و ایران از معماری اسلامی ایرانی دور شدیم. اما با نگاه جامع و با توجه به همه این پیشینه و مسائل، حضرت معصومه(س) را بانوی فرهنگ و تمدن‌ساز اسلامی معرفی می‌کنیم.
مسئله دیگر که باید به آن پرداخته شود حکمت‌ها و دلایل سفر پرخطر این بانو به شهر قم است که صرفا به خاطر دلتنگی و دیدار با برادر خود نبوده و اهداف متعالی در این هجرت تاریخی، مدنظر بوده است. جالب است علاوه بر بشارت معروفی که امام صادق(ع) در حدود 70 سال قبل ورود این بانوی فاضله به قم داده بودند، طبق نقل‌های تاریخی 20 سال قبل ورود حضرت به قم در سال 201 هجری قمری، علمای قم که از اشعری‌ها بودند با شخصیت علمی و معنوی حضرت معصومه (س) در کودکی به صورت حضوری در شهر مدینه آشنا می‌شوند. این‌ها همه نشان یک زمینه‌سازی برای هجرت و یک حضور حیاتی در قم داشته و حکایت از بزرگی این بانو ارائه می‌دهد؛ بحث مربوط می‌شود به همان داستان راستین که حضرت معصومه(س) در شش یا هفت سالگی در غیاب پدر خویش امام کاظم(ع)، پاسخ سوالات دینی و فقهی مردم قم که آن زمان به دیدار امام خود در مدینه آمده بودند را می‌دهد و نشان «فداها ابوها» را از امام معصوم می‌گیرد.
حضرت معصومه(س) به دعوت و با اذن و اجازه برادر خود این سفر را آغاز کردند. امام رضاع(ع) فرمود: «مَن زارَ المَعصُومَهَ بِقُمّ کَمَنْ زارَنی» یعنی زیارت خواهر خودش را برابر با زیارت خود می‌داند. این کلام معصوم(ع) علاوه بر اهمیت زیارت و پاداش زیارت و مقام والای حضرت، یک پیام بسیار مهم دیگری نیز دارد؛ اینکه با لقب معصومه، نه تنها این هجرت را تایید می‌نماید بلکه در مرتبه عصمت قرار دادند. این روایت هر گونه شک و شبهه در چرایی سفر دختر موسی بن جعفر (ع) به قم را برطرف می‌کند.
باید توجه و اهتمام داشته باشیم که وجود پرفضیلت این بانوی بزرگوار نباید در اختفا بماند و اهداف بلندی در سفر این بانو وجود داشته، مقاومت فعال، افشاگری عملی و مبارزه با حکومت ظالم وقت، را می‌توان در زمره این اهداف بلند قرار داد چرا که ایشان به خاطر روشنگری و دفاع از ولایت و حقانیت امامت امام رضا(ع) همانند جده بزرگوار خویش؛ حضرت فاطمه زهرا(س) خود را فدای امامت و ولایت کرد.
چهار بانوی برتر و تمدن‌ساز در تاریخ اسلام وجود دارد؛ حضرت خدیجه کبری(س)، حضرت فاطمه زهرا(س)، حضرت زینب کبری(س) و حضرت فاطمه معصومه(س) که اتفاقا از القاب ایشان فاطمه ثانی و زینب ثانی است؛ فاطمه بدان جهت که همان سیره و روش دفاع از امام زمان خود را در پیش گرفت و زینب ثانی بدان جهت که قبل از شهادت امام رضا(ع) پیام‌آور و تبلیغ کننده حقانیت امام خویش بود.
این حضور حضرت معصومه(س) در بین مردم و جامعه یک پیام بزرگی را به ما انتقال می‌دهد که زنان در تاریخ اسلام با حضور خود در زمان ضرورت تاثیرگذارتر از مردان می‌شوند. اما فهم این ضرورت حضور اجتماعی هم مهم است؛ آنچه مسلم است اینکه، هر کدام از بانوان تاثیرگذار اسلام از جمله کریمه اهل بیت(ع)، به ضرورت دفاع از اصل رسالت و امامت پا به عرصه اجتماعی گذاشته و ولایت‌مداری خود را به اثبات رساندند. این مسئله برای همه مسلمانان به ویژه بانوان جامعه ما یک شاخص است که ضرورت حضور و نقش آفرینی اجتماعی خود را بر محور و مدار ولایت تعریف کنند.
یکی از ابعاد تمدن‌ساز این هجرت، بعد سیاسی و تاریخی را شامل می‌شود که جغرافیای سیاسی شهر مدینه و قم در این ابعاد باید بررسی شود و حضور حضرت در میان مردم شهر قم، باعث ایجاد روحیه و قوت قلب آنان شد و این اثرگذاری‌ها با شهادت ایشان متوقف نشد که افزون هم شد.
حضور الهام‌بخش و سیاسی بانوی کرامت در طول تاریخ ایران اسلامی از خیزش و جنبش‌های قرون مختلف تا جنبش مشروطیت تا پیروزی انقلاب اسلامی تاثیر بسزایی داشته و کسی نمی‌تواند علمای مجاهد و مبارز پرورش یافته چون امام خمینی(ره)، رهبر معظم انقلاب، بزرگان جبهه مقاومت مانند علامه زکزاکی و شهید علامه سیدحسن نصرالله را در حوزه علمیه قم و مکتب معنوی و عرفانی این حضرت را انکار کند که این بانوی مجاهده خود الگوی مقاومت بوده و هست و انقلاب اسلامی و مقاومت و بیداری اسلامی یکی از دستاوردهای حضور پربرکت این بانوی مجاهده در قم محسوب می‌شود.
قم یک تاریخ 7 هزارساله دارد و بیش از چهل روایات از ائمه معصومین(ع) درباره مکانت فرهنگی و جهانی شهر قم وجود دارد و پس از وجود نازنین این بانو در شهر قم یک تحول و انقلابی در حوزه‌های متفاوت از جمله؛ جنبه‌های شهری، اجتماعی، فرهنگی، علمی و تاریخی ایجاد شد و باعث یک رشد بی‌نظیر در همه ساختار شهری صورت گرفت و هویت شهری قم را به طور اساسی از هویت باستانی و تاریخی به یک هویت مذهبی و فرهنگی و زیارتی تغییر داد.
در خصوص ابعاد تمدنی دیگر در نشست‌ها و گفتگوهای دیگر به تفصیل باید سخن گفت و با نگاه آینده‌نگرانه، رسالت و نقش قم، «جهان‌شهر تمدنی اهل بیت» را با محوریت حضرت معصومه(س) در بستر آخرالزمانی و زمینه‌سازی ظهور منجی موعود(عج) بایستی بررسی کرد.
انتهای پیام