یکی از مهمترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در زمینه ایجاد مسجد تراز اسلامی، وجود ائمه جماعت فعال است تا بتوانند با بهره‌مندی از ظرفیت‌های موجود و ارتباط با افراد محله، زمینه را برای دستیابی به مسجد تراز اسلامی فراهم کنند.
هویت حقیقی مساجد این است که سنگر مستحکم، پایگاه معنوی، عبادی، فرهنگی، اجتماعی و محور ساماندهی، سامان‌بخشی و پشتیبانی عرصه امنیت ملی، حفظ تمامیت ارضی و پشتیبانی از جنگ و دفاع و ... باشد.
ایکنا درباره ویژگی‌های مسجد تراز اسلامی با حجت‌الاسلام عباسعلی باباگلزاده، کارشناس دینی، به گفت‌وگو پرداخته است که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید.
مسجد در نظام اسلامی محور و پایگاه تمام فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، آموزشی و تربیتی است، اما کار سیاسی در مسجد به این معنا نیست که افراد در مسجد به یک جناح یا گروه سیاسی خاص وابسته بوده و فعالیت کنند. امروز در کشور ما احزاب و گروه‌های سیاسی گوناگونی وجود دارند که همگی در چارچوب قانون جمهوری اسلامی فعالیت می‌کنند اما فعالیت در مسجد باید فراجناجی باشد؛ چراکه چنانچه فقط گروه خاصی در مسجد فعالیت کنند، افرادی که سلیقه‌های دیگری در این حوزه دارند، از مسجد فاصله می‌گیرند.
بنابراین، تمامی فعالیت‌های سیاسی که در مسجد رخ می‌‌دهد، باید فراجناحی و در راستای تقویت نظام باشد. امروز با توجه به اینکه تقریباً در بیشتر محلات یک مسجد وجود دارد، مدیریت مسجد باید به گونه‌ای باشه که بین خانواده، مسجد و مدرسه ارتباط و تعامل کافی وجود داشته باشد. لذا می‌توان گفت که مسجد تراز اسلامی مسجدی است که بتواند با دو نهاد مهم و تأثیرگذار خانواده و مدرسه تعامل برقرار کرده و بتواند از این طریق این تعامل، فعالیت‌های آموزشی، تربیتی و فرهنگی را همراه با تولید فکر و اندیشه در میان نوجوانان جوانان توسعه دهد.
از آنجایی که هدف اصلی مسجد رساندن انسان به سمت رشد و تعالی و کمال است، زمانی می‌توان به سوی کمال و سعادت حرکت کرد که فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی همراه با تولید فکر و اندیشه در دستور کار مستقیم مساجد باشد. امام خمینی(ره) بیانات بسیار روشن در رابطه با مسجد دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به جملاتی همچون اینکه از مسجد باید در تمامی امور استفاده شود و نیز مسجد سنگر است، اشاره کرد. طبق فرمایشات امام(ره) مسجد سنگری است که هیچ یک از سنگرهای اسلام به اندازه آن توانایی دفاع و حمایت از اسلام و انقلاب را ندارد، یعنی در واقع مسجد می‌تواند مهمترین رکن جامعه اسلامی باشد.
مقام معظم رهبری نیز در رابطه با کارکردهای مسجد تراز می‌فرمایند که پیامبر(ص) فقط برای اقامه نماز به مسجد نمی‌رفتند، بلکه ایشان تمامی امور مربوط به جامعه مسلمین را در داخل مسجد پیگیری کرده و به رتق و فتق امور می‌پرداختند. بنابراین، مساجد باید محلی برای انجام فعالیت‌های اجتماعی و پیگیری امور مسلمین باشند. امام جماعت مسجد باید در جریان مشکلات مردم قرار داشته و در حد توانایی خود و با همکاری نمازگزاران درصدد رفع این مشکلات برآید.
مسجد کانون عبادت است، اما عبادت فقط برگزاری نماز جماعت و مراسم دعا نیست، بلکه مسجدی تراز اسلامی است که در آن مدیریت مسجد به ویژه شخص امام جماعت که محور اصلی فعالیت‌های مسجد است، تلاش کند تا به دیگر امور مردم نیز رسیدگی کند. رسیدگی به امور اجتماعی، تربیتی و فرهنگی برای جذب نوجوانان و جوانان، حل مشکلات اقتصادی و معیشتی نیازمندان، رسیدگی به محرومان و ... همگی از فعالیت‌هایی هستند که باید از سوی ائمه جماعت مساجد پیگیری شود. امام جماعتی موفق است و می‌تواند مسجد یک محله را به مسجد تراز اسلامی تبدیل کند که هرچه بیشتر بتواند نسبت به انجام امور اجتماعی و رفع مشکلات مردم بپردازد.
یکی از مهمترین کارکردهای مسجد تراز اسلامی، جذب نوجوانان و جوانان است اما متأسفانه بسیاری از متولیان و ائمه جماعت مساجد در امر جذب جوانان به مسجد ضعیف هستند. اهالی مسجد باید به گونه‌ای فعالیت کنند که حتی کودکان نیز جذب برنامه‌های مسجد شده و در مساجد حضور پیدا کنند. متأسفانه در برخی مساجد نه تنها به حضور کودکان بهایی داده نمی‌شود بلکه برخی از اهالی مسجد با آن‌ها برخورد هم می‌کنند؛ در حالی که در روایت آمده است که پیامبر(ص) همواره بر حضور کودکان در مسجد تأکید داشته و دیگران را برای جذب کودکان به مسجد تشویق می‌کردند. داستان‌های فراوانی از حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در مسجد پیامبر(ص) نقل شده است. در روایات متعددی آمده است که پیامبر(ص) زمانی که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در حین اقامه نماز بر دوش ایشان می‌نشستند، نماز را طولانی می‌کردند تا آن‌ها بیشتر بر دوششان باشند.
اهالی مسجد نباید کاری کنند که کودکان و جوانان از مسجد دور شوند. مسجدی تراز اسلامی است که بتواند کودکان، نوجوانان و جوانان را به خوبی جذب برنامه‌های مسجدی کند. باید بدانیم که طبق روایات اسلامی قلب کودک و نوجوان مانند آئینه صاف یا زمین حاصلخیز است و هر بذری در آن کاشته شود، به خوب رشد خواهد کرد. این بدان معناست که برای جذب نوجوانان و جوانان باید فعالیت‌های فرهنگی ریشه‌ای را از دوران کودکی انجام داد. بدرفتاری و بدخلقی با کودکان و نوجوانان باعث سرخوردگی و دلزدگی و بیزاری ایشان از مسجد شده و ممکن است گاهی این رفتار چنان بر روی آن‌ها تأثیرگذار باشد که برای همیشه از مسجد فاصله گیرند.
از امام باقر(ع) در رابطه با حضور کودکان در مسجد سؤال شد و ایشان در پاسخ فرمودند که امام(ع) ضمن تأکید بر حضور کودکان در مساجد، این‌گونه بیان کردند که اهالی مسجد نباید کودکان را در صف پایانی نماز قرار دهند، بلکه باید آن‌ها را در بین صف‌های نماز به صورت جدا از یکدیگر و در بین بزرگترها بنشانند. این موضوع نشان دهنده آن است که ائمه اطهار(ع) نیز بر حضور کودکان در مساجد تأکید داشتند. موضوع مهم دیگر آن است که متولیان مساجد باید در کنار اقامه نماز و ادعیه و عبادت، برنامه‌های فرهنگی را نیز به صورت ویژه در دستور کار خود قرار دهند.
اهدای جوایز به نوجوانان و جوانان با برپایی مسابقات و آزمون‌های مختلف، برگزاری مسابقات ورزشی، اجرای طرح‌های مختلف فرهنگی در مناسبت‌های مختلف و ... از جمله برنامه‌هایی است که باید در دستور کار متولیان مساجد قرار داشته باشد تا از این طریق نوجوانان و جوانان جذب مسجد شوند. یکی از نیازهای مبرم امروز جامعه در حوزه مسجد، انتخاب ائمه جماعت جوان برای مساجد است که متولیان امور مسجد از جمله هیئت‌امنای مساجد باید در این زمینه به خوبی عمل کنند. امام جماعت جوان می‌تواند نسبت به جذب نوجوانان و جوانان به خوبی عمل کند؛ چراکه خود او با جوانان محله هم‌دوره بوده و از علایق و سلایق ایشان آگاه است.
امروز مساجد و ائمه جماعت باید به طور دائم خود را با جامعه هماهنگ کرده و به قول معروف به روز باشند. آشنایی با فناوری‌های نوین به ویژه در حوزه فضای مجازی و شبکه‌های مختلف اجتماعی از جمله مواردی است که باید از سوی ائمه جماعت جوان مساجد پیگیری شود. یکی از مهمترین نکاتی که ائمه جماعت باید بدان پایبند باشند، حسن خلق است. حسن خلق عامل مهم جذب نوجوانان و جوانان است. یکی از آسیب‌های مهم امروز جامعه، دوری جوانان از مسجد و برنامه‌های مسجدی است. امروز مساجد کشور باید ائمه جماعت جوان، آموزش دیده و مخاطب‌شناس را به کار گیرند تا بتوانند جوانان را جذب مسجد کنند.
بهترین کاری که مساجد می‌توانند انجام دهند، آموزش و آگاهی رساندن به مردم است. البته مقوله آموزش در این حوزه باید حتماً با جهاد تبیین همراه باشد. امور متأسفانه با توجه به هجمه‌های فرهنگی که از سوی استکبار جهانی وجود دارد، برخی از افراد ناآگاه از فعالیت‌های مسجدی دلسرد شده‌اند، بنابراین، مساجد جامعه باید ضمن بهره‌گیری از اساتید فن و ائمه جماعت آگاه و مطلع از وقایع روز جهان، نسبت به آگاهسازی آحاد جامعه اقدام کنند تا حیله دشمنان خنثی شود.
زمانی در دوران دفاع مقدس و جنگ تحمیلی مساجد جامعه در فعال‌ترین دوره فعالیتی خود بودند و به سنگری برای آگاهسازی جامعه، اعزام جوانان و بسیجیان به جبهه‌ها، ارسال کمک‌های مردمی به جبهه‌ها و ... تبدیل شده بودند. البته فعالیت مساجد از دوران پیش از انقلاب اسلامی و همزمان با آغاز نهضت امام خمینی(ره) بسیار گسترده‌تر شد.
در این زمینه باید به نقطه‌ای برسیم که درب مساجد همواره به روی مردم باز باشد نه اینکه فقط در ساعات خاصی مسجد فعال شده و دوباره پس از آن بسته شود. اگر نمی‌توانیم مساجد را به صورت 24 ساعته باز نگه داریم، باید شرایطی فراهم کنیم که حداقل یک تا دو ساعت قبل و بعد از نماز مردم بتوانند در مسجد حضور یافته و ضمن انجام عبادات، بتوانند به امور اجتماعی خود نیز بپردازند. البته امام جماعت نیز باید در این ساعات داخل مسجد بوده و وقت خود را صرف مردم کند.
امروز بسیاری از افراد هستند که بنا به هر دلیلی نمی‌توانند در وقت مقرر در مساجد حاضر باشند، اما تمایل دارند که در ساعات دیگر در خانه خدا حضور داشته باشند اما به دلیل بسته بودن درب مساجد نمی‌توانند به مسجد بروند. بنابراین، اهالی مسجد از هیئت‌امنا گرفته تا ائمه جماعت و نمازگزاران باید شرایطی فراهم کنند که درب مساجد تا جایی که امکان دارد به روی مردم باز باشد و مردم بتوانند در زمان‌هایی که می‌توانند در مسجد رفت و آمد داشته باشند. البته در کنار باز بودن درب مساجد، باید شرایط لازم برای اجرای امور فرهنگی در مساجد نیز فراهم باشد تا مردم به ویژه کودکان و نوجوانان نیز جذب این برنامه‌ها و مسجد شوند. مهمترین عامل تأثیرگذار در رابطه با حضور مردم در مسجد، احساس آن‌ها از رفع مشکلات و انجام امور اجتماعی ایشان است که این کار از عهده یک امام جماعت فعال، جوان و آگاه به مسائل روز جامعه برمی‌آید.
گفت‌وگو از مجتبی افشار
انتهای پیام