«خناس» در سوره ناس به چه معناست

زهره مظفری، مربی تدبر در قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا از قزوین، در خصوص تدبر برای درک بهتر سوره ناس، گفت: برای اینکه سوره مبارکه ناس را خوب درک کنیم بهتر است آن را در کنار سوره فلق قرار دهیم و سؤالاتی را طرح کنیم؛ سوره مبارکه ناس را با استعاذه شروع می‌کنیم، خداوند متعال می‎فرمایند «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ؛ بگو: پناه می‌برم به پروردگار مردم» پس بحث استغاذه مطرح است. استعاذه به معنای پناه بردن است، چرا به خداوند پناه می‎بریم؟

وی ادامه داد: خداوند هزار اسم دارد چرا در سوره ناس به سه اسم رب، ملک و الله پناه می‌بریم اما در سوره فلق فقط به رب‌الفلق پناه می‎بریم؟ پناه بردن سوره مبارکه ناس با پناه بردن سوره مبارکه فلق چه فرقی دارد؟ چرا آنجا یک اسم و در سوره ناس به سه اسم پروردگار پناه می‎بریم؟ در سوره فلق و ناس چه خطری ما را تهدید می‎کنند؟ این خطرات چه تفاوتی با هم دارند؟

این مربی تدبر در قرآن کریم خاطرنشان کرد: سوره مبارکه ناس از سوره‌هایی است که از کودکی آن را حفظ هستیم، این سوره می‎خواهد ما را به کجا برساند و در کدام مرحله زندگی ما کاربرد دارد؟ اگر بخواهیم وارد سوره شویم و دقیق سؤالات را مطرح کنیم باید گفت که خناس چه کار می‎کند؟ باید درباره این سؤالات تفکر و در منابع نیز در خصوص آن جستجو کرد. سوره مبارکه ناس یکی از کلیدی‌ترین و مهم‎ترین سوره‌هایی است که باید در لحظه لحظه زندگی خود به کار ببریم.

وی با اشاره به آیات سوره ناس تصریح کرد: خداوند متعال می‎فرمایند «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ؛ بگو: پناه می‌برم به پروردگار مردم» قل به معنای بگو است، چه کسی مخاطب این آیه است؟ پیامبر اکرم(ص) مخاطب این آیه هستند، ظاهراً تمنا و مطالبه‌ای صورت گرفته است که خداوند اینگونه پاسخ مردم را می‎دهد و به پیامبر می‎فرماید «بگو: پناه می‌برم به پروردگار مردم»، «مَلِكِ النَّاسِ؛[به] پادشاه مردم»، «إِلَٰهِ النَّاسِ؛[به] معبود مردم».

مظفری در خصوص چرایی پناه بردن به خدا بیان کرد: پناه بردن یک مثلث سه ضعلی است، کسی که می‌خواهد پناه ببرد، فرد یا مکانی که به آن پناه می‎برده می‌شود، خطری که انسان را تهدید می‎کند. باید ببینیم انسان به چه کسی پناه می‎برد، چه نوع شری است؟ پیامبر(ص) پناه می‎برند و ما هم به پیروی از ایشان به کجا پناه می‎بریم؟

وی با بیان اینکه برای پناه بردن نیاز است که شر را بشناسیم، افزود: پناه بردن یک امر فطری است اما هر زمان که احساس خطر ‎کردیم باید به چه کسی و یا چه چیزی پناه ‎ببریم؟ به کسی پناه ‎ببریم که ما را از آن شر یا خطر مصون نگه دارد و از ما محافظت کند. انسان‌های نخستین به غار پناه می‎بردند، اگر توسط حیوانات درنده در جنگل خطری ما را تهدید کند با رفتن به بالای درخت خود را از خطر دور می‎کنیم تا احساس امنیت کنیم.

این مربی تدبر در قرآن کریم در تعریف خطر گفت: «مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ؛ از زیان وسوسه‌گر کمین گرفته و پنهان»؛ خطر شری است که ویژگی آن وسوسه است، صدای آرام را وسوسه می‌گویند، قطعاً صدای آرام تأثیر بیشتری نسبت به صدای بلند دارد. دومین ویژگی خطرناک وسوسه «خناس» است، خناس به معنای پنهان شونده است؛ پنهان شونده دو معنا دارد، معنای نخست این است که بدی‌ها را پنهان می‎کند و خوبی‎ها را نشان می‎دهد، اگر انسان عاقل باشد سمت هیچ یک از گناهان نمی‎رود چون بدی‌ گناهان بیشتر از خوبی‌ آن است. وسوسه‌گر با صدای آرام بدی‌ها را پنهان و خوبی‌ها را در نظر ما بزرگ می‌کند، این شیوه را در تبلیغات کالاها و برنامه رسانه به وفور مشاهده می‌کنیم، با تبلیغات ذائقه را تغییر می‌دهند و ما مجبور هستیم با برنامه رسانه جلو برویم.

وی ادامه داد: معنای دوم خناس این است که وسوسه‌گر کار خود را انجام می‌دهد و پنهان می‌شود، گاهی یک نفر ما را وسوسه می‌کند و ما به وضوح متوجه می‌شویم او ما را وسوسه کرده است؛ اما گاهی وسوسه‌گر به گونه‌ای ما را وسوسه می‎کند که ما فکر می‌کنیم خودمان هستیم که خود را وسوسه می‌کنیم، برای مثال در استحمام می‌خواهیم شیر آب را ببندیم، وسوسه‌گر می‌گوید چرا می‌خواهی شیر آب را ببندی حالا دو دقیقه سرت را زیر آب ببر و بشور. آن لحظه در ذهن ما خطور نمی‌کند که ما وسوسه شدیم. این امر شخصیت ما در نظر خودمان کمرنگ می‌کند.

مظفری در پایان اظهار کرد: وسوسه‌گر پنهان‌گر خطرناک است. وقتی می‌خواهیم برای نماز صبح بیدار شویم وسوسه‌گر کار خود را انجام می‌دهد و می‎رود، پس از رفتن او این ما هستیم که به این نتیجه می‎رسیم که دقایقی بخوابیم و یا برخیزیم برای همین این وسوسه خطرناک است.