سی و دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، امسال فرصتی را فراهم کرد تا بخش‌هایی از تازه‌ترین دستاورد‌های قرآنی در آن به نمایش در بیاید. امسال یکی از آثار شاخصی که در این نمایشگاه مورد توجه قرار گرفته، «قرآن مبارک» است؛ مصحفی که با رویکردی نوین در صفحه‌بندی و دسته‌بندی موضوعی، تلاوت قرآن را با تدبر پیوند زده است. این اثر که نتیجه هفت سال تلاش پژوهشی است، از سوی مهدی فیض تدوین شده و به‌ویژه در میان جوانان با استقبال قابل توجهی روبه‌رو شده است.
در گفت‌وگوی پیش رو، مهدی فیض از ایده شکل‌گیری این مصحف، ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن و چالش‌های عرضه چنین اثری در فضای قرآنی کشور سخن گفته است، او همچنین نگاهی انتقادی به برخی حاشیه‌های نمایشگاه قرآن داشته و بر اهمیت تمرکز بر متن اصلی این رویداد (قرآن) تأکید کرده است.
ایکنا – امسال نیز شاهد ارائه قرآن مبارک در نمایشگاه بین‌المللی قرآن هستیم. من قبل از هر چیزی می‌خواهم در مورد ایده و اهداف رفتن به این سمت را بپرسم و این کار با چه هدفی شکل گرفته است؟
بسیاری از ما علاقه داریم تا بعد از هر وعده نماز و در موقعیت‌های مختلف، یک صفحه قرآن بخوانیم، سنت خوبی است، اما اشکالی دارد و آن این که تک‌صفحه‌های رایج به خط عثمان طه موضوع واحد ندارد، یعنی مثلاً صفحه ۳۷۰ را نگاه می‌کنید، می‌بینید نصف آن بخش پایانی ماجرای حضرت نوح (ع) و نصف دیگر آغاز ماجرای حضرت ابراهیم (ع) است؛ در این وضعیت خواننده متوجه هیچ یک از این دو داستان نمی‌شود.
ایده‌ای که مبنای شکل‌گیری قرآن مبارک شد این بود که در هر صفحه موضوع واحدی دیده شود، این موضوع واحد کمک می‌کند تا قرآن با توجه به معنا خوانده شود؛ ضمن اینکه در آن موضوع واحد هم کار تحقیقی صورت گرفت تا بتوانیم وقتی یک موضوع را در سرتیتر آن صفحه قرار می‌دهیم، بتوانیم ادعا کنیم آن موضوع تمام آیات آن صفحه را پوشش می‌دهد. برخی اوقات از ظاهر آیات به نظر می‌آید صفحه موضوعات متفرقه‌ای دارد، اما ما باید این هنر را به خرج می‌دادیم و یک نخ تسبیح را شناسایی می‌کردیم و می‌گفتیم اینها ظاهراً با هم متفرق هستند، اما ارتباطی معنایی با هم دارند. این موضوع شاید در نگاه اول حس نشود، اما با تأمل در معنا این ارتباط به دست می‌آید.
این هدف اصلی بود و نهایتاً توفیق الهی دست داد و قرآن مبارک شکل گرفت. این قرآن نسبت به قرآن‌های رایج با خط عثمان طه ۲۰ صفحه اضافه‌تر دارد. ضمن اینکه صفحات عثمان طه در کتاب ما درج شده تا برای مخاطب قابل تطبیق باشد، البته صفحات قرآن مبارک مستقل از صفحات عثمان طه است. شکل‌گیری این قرآن فرایند زمانبری به ویژه در حوزه دریافت مجوز داشت.
ایکنا – کل فرایند کار چند سال به طول انجامید؟
هفت سال.
ایکنا – قرآن مبارک چه ویژگی‌ها و خصوصیاتی دارد؟
یک ویژگی قرآن مبارک بهره‌مندی از ترجمه استادولی است. ترجمه‌ای بسیار عمیق، دقیق و قرآن‌پژوهانه؛ کار خوبی که روی ترجمه استادولی انجام شد تقطیع کردن آیات بود، یعنی اگر یک آیه دو خط بود، ما آن را در قرآن مبارک به چهار عبارت کوتاه تقطیع کردیم، این عبارات کوتاه با ترجمه مقابل همراه است و این کمک بسیاری می‌کند تا خواننده هم با عبارات کوتاه مواجه شود و هم ترجمه در درسترین موقعیت ممکن باشد. ترجمه در این کتاب اینقدر در دسترس است که چشم به صورت ناخودآگاه از متن عربی به سمت متن فارسی می‌رود.
موضوع سرتیتر صفحه نیز کمک می‌کند تا تدبر امکان‌پذیرتر شود؛ روش درست تدبر این است که تدبر در حین تلاوت اتفاق بیفتد نه اینکه تدبر را یک پروژه جدای از قرائت بدانیم؛ لذا در قرآن مبارک تدبر در ضمن خوانش اتفاق می‌افتد، این مصحف عزیز کمک می‌کند، خواندنی‌های ما خواندنی‌های تدبری باشد.
ایکنا – وقتی این کار در اثنای شکل‌گیری بود به مخاطبان آن هم فکر کرده بودید که مثلاً مخاطب این قرآن کدام طیف باشد یا خیر؟
هدف قرآن مبارک مخاطب عام است، چون اصولاً تدبر یک فرایند عمومی است و همه می‌توانند و باید تدبر کنند، بنابراین مخاطب عمومی است، اما در عمل آن چیزی که ما دیدیم عمدتاً طیف جوان از این قرآن استقبال کردند و می‌کنند و برای جوانان خیلی شوق برانگیز شده است.
در وضعیت معمول قرآن خواندن مبنا بر ثواب بردن است و لذا تدبر موضوعیت ندارد، برخی سوال پرسیده‌اند وقتی هدف ثواب بردن است چه فرقی می‌کند قرآن مبارک بخوانیم یا قرآن‌های رایج با خط عثمان طه؟ ما می‌خواهیم فقط ثوابی برده باشیم؛ اگر نگاه این باشد، درست است وقتی هدف صرفاً ثواب باشد تفاوتی بین این کتاب و عثمان طه نیست، اما اگر هدف تدبر باشد چه؟ قرآن می‌فرماید «کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ مُبَارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیَاتِهِ» این قرآن را برای تدبر فرستاده‌ایم، بنابراین اگر هدف از قرآن خواندن‌های ما تدبر باشد این مصحف به اینکه تدبر ساده و امکانپذیر باشد خیلی کمک می‌کند. شعاری که برای این مصحف انتخاب کردیم «قرآن مبارک نسخه‌ای از قرآن برای تدبر همگانی» بود. این مبنای هدف گذاری ما بوده است.
وقتی مصحف در فروردین ماه امسال عرضه شد با استقبال خوبی مواجه شد و چاپ دوم را شروع کرده‌ایم. همچنین نسخه دیگری را هم در دست آماده سازی داریم که حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از نسخه قبلی کوچک‌تر است. این نسخه با کاغذ تحریر معمولی و چاپ دورنگ است تا هم از جهت هزینه و هم وزن کاهش داشته باشد و اکثریت بتوانند از آن استفاده کنند.
ایکنا – این مصحف برای استفاده دانش آموزان هم می‌تواند کاربرد داشته باشد؟ و آیا دانش آموزی که با قرآنی غیر از قرآن رایج به خط عثمان طه رویارویی نداشته است می‌تواند با این قرآن انس بگیرد؟
دانش آموزان را ما عادت داده‌ایم که به چه سمتی حرکت کنند، آنها مانند موم شکل می‌گیرند اگر از اول عثمان طه را برای او مبنا قرار داده‌ایم به همان عادت کرده‌اند و اگر مدل دیگری عرضه کنیم همان مدل خواهند شد. فارغ از این مباحث امسال با برخی مدارس توافق شد تا تعدادی از این قرآن در اختیار مدارس قرار بگیرد. حدود دو هزار نسخه مخصوص مدارس با قطع خشتی در دست چاپ داریم که فکر می‌کنم مورد استقبال قرار بگیرد.
دانش آموز دنبال این است که مطلب را بفهمد، اگر متوجه مطلب نشود هیچ میل و رغبتی نسبت به این موضوع نخواهد داشت، به خصوص هرچه سنشان بالاتر برود دیگر به آن صورت که بیایند مثلاً قرآن را حفظ کنند نخواهند بود، لذا در سنین بالاتر از سن بلوغ معمولاً کسی از این موضوع استقبال نمی‌کند. بعد از سن بلوغ هم می‌آیند چیزی که می‌خوانند را بفهمند.
ایکنا - لازم است معلم دیگری غیر از معلمان قرآن که همواره در مدارس بوده‌اند به تدریس این مصحف اقدام کنند؟
نیازی به این کار نیست، اما این مصحف یک عقبه تدبری و یک روش یا الگوی تدبری دارد که مبنا بوده و بر همان مبنا شکل گرفته است؛ لذا معلمی که یک دوره کوتاه آموزشی که حدود ۱۵ ساعت خواهد بود را دیده باشد می‌تواند با الگوی تدبری مدنظر آشنا شود و همان الگو را به دانش آموزان منتقل کند.
ایکنا – شما سال قبل در نمایشگاه حضور داشتید امسال هم با مصحف شریف مبارک حضور دارید استقبال مردم از نمایشگاه نسبت به سال قبل را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این یک قیاس مع الفارق است، سال قبل نمایشگاه در ایام نوروز برپا بود و افراد فراغت بال بیشتری داشتند، عده‌ای هم از شهرستان آمده بودند، اما زمان برگزاری نمایشگاه در روز‌های پایانی اسفندماه و اوج گرفتاری‌های کاری خانواده‌ها هست، طبیعتاً این موضوع بر استقبال تأثیر گذاشته است. علت دوم عدم اهتمام صدا و سیما به موضوع نمایشگاه است. سال قبل استودیو مستقر و دوربین‌های صدا و سیما به صورت زنده نمایشگاه را در شبکه‌های مختلف نمایش می‌دادند، اما امسال صدا و سیما ان اتمام همیشگی را نداشت.
نکته‌ای که در مورد نمایشگاه لازم می‌دانم اشاره کنم این است که گاهی احساس می‌شود حاشیه‌های نمایشگاه قرآن سال به سال بر متن اصلی غلبه می‌کند، در حالی که اصل کار قرآن است. به عنوان مثال در نمایشگاه امسال غرفه‌ای به نام ازدواج آسان برپا شده بود.
نسبت ازدواج آسان به قرآن چیست؟ آیا باید همه ارزش‌هایی که در قرآن آمده است را در نمایشگاه عرضه کنیم؟ در قرآن خیلی چیز‌ها به عنوان مقولات ارزشی مطرح شده است ک شاید جنبه نمایشگاهی نداشته باشند. جالب این است که در همین غرفه ازدواج آسان مراسم عقد هم برگزار شد و شاهد سوت و کف و هلهله و .. بودیم که به نظرم اینها موجب وهن است، در ذهن خودم دعا می‌کردم بازدیدکننده غیرایرانی در این نمایشگاه حضور نداشته باشد.
ایکنا – من در ان لحظه دعا می‌کردم بنیانگذاران این رویداد در مصلی حضور نداشته باشند تا چنین تصاویری را نبینند و چنین صدا‌هایی را نشوند و نگویند با چه هدفی این کار‌ها را کردیم و به کجا رسید.
البته من در کار‌های فرهنگی هیچ وقت به ادامه فکر نمی‌کنم، می‌گویم همان موقعی که دارم کار فرهنگی می‌کنم اگر روی چهار نفر تأثیر مثبت گذاشت، کار خودش را کرده است. اصلاً به این فکر نمی‌کنم دو سال بعد دیگران چه می‌کنند.
انتهای پیام