وی در معرفی روش‌های تلاوت قرآن افزود: تلاوت قرآن توسط اهل بیت(ع) به دو روش سفارش شده است؛ نخست، قرائت متفرق سوره‌ها و آیات، که توصیه شده هر فرد آن را در برنامه روزانه خود مانند صبحگاه شامگاه و یا نمازهای خویش بگنجاند؛ مانند آیاتی که در نماز قرائت می‌شود و یا وقتی در مسافرت هستیم بخوانیم «سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ؛ پاک است كسى كه اين را براى ما رام كرد و[گرنه] ما را ياراى [رام ساختن] آنها نبود.» یا سفارش به تلاوت همیشگی آیت الکرسی و آیه نور و یا قرائت آمن الرسول پس از نماز عشا و قرائت واقعه قبل از خواب و قرائت یس برای اموات شده است؛ دوم، قرائت ترتیبی یا همان قرائت ختمی، که تأکید شده قرآن از ابتدا تا انتهای قرآن به ترتیب سوره‌ها خوانده شود. روایات بسیاری درباره فضیلت ختم قرآن در سیره نبوی، ائمه اطهار اصحاب و پیروان اهل بیت(ع) نقل شده‌اند؛ از جمله اینکه برخی در زمان رسول خدا (ص) و پس از ایشان، حتی در مدت یک روز و یا سه روز قرآن را ختم می‌کردند، برخی نیز روزانه ده جزء قرائت می‌نمودند که بعضا از این مدت کمتر نیز قرآن را ختم می‌کردند. که پیامبر اکرم (ص) توصیه فرمودند که «مدت ختم قرآن کمتر از سه روز نباشد» که به نظر بنده دلیل این فرمایش ایشان این بوده که تلاوت قرآن با تأمل و تدبر همراه گردد و از طرفی کسی که قرآن ختم می‌کند به سایر امور زندگی خویش نیز رسیدگی کند.
کسمایی اهمیت این اثر را در سبک زندگی بزرگان جست‌و‌جو کرده و اظهار کرد: این سنت در میان اصحاب و بزرگان دین به سفارش حضرت رسول(ص) استمرار یافت، به‌گونه‌ای که امروزه تابعین سنت ائمه اطهار(ع) و رسول خدا(ص)، ماهی یک ختم قرآن را دارند. به عنوان مثال مقام معظم رهبری با وجود مشغله‌های فراوانی که دارند، همواره به جوانان تاکید می‌کنند که قرآن را ختم کنند و درباره خودشان این‌گونه بیان کردند: «بچه‌ها قرآن را زیاد بخوانید؛ قرآن نور است، قرآن را خیلی مطالعه کنید. من در جوانی هر سه روز یک دور قرآن می‌خواندم. یعنی روزی ده جزء. الآن دیگر اصلاً حوصله‌اش نیست، پیر شده‌ام، از نظر سن‌وسال، وضعیت، شغل، گرفتاری‌های کاری، این همه مسائل واقعاً نمی‌توانم قرآن بخوانم. خیلی از قرآن دور شدم. نُه روز، ده روز طول می‌کشد من یک دور قرآن را بخوانم.» همه این فرمایشات رهبر معظم انقلاب حاکی از اهمیت ختم قرآن است. حتی خود بنده در جلساتی توفیق حضور کنار مقام معظم رهبری را داشتم که از هر فرصتی برای قرائت قرآن بهره می‌بردند.
وی با بیان اینکه در روایتی از امام حسن(ع) آمده است که «مَن قَرَأ القرآنَ كانَت لَهُ دعوةٌ مُجابةٌ إمّا مُعَجَّلَةً و إمّا مُؤَجَّلةً؛ كسى كه قرآن بخواند دعايى مستجاب دارد ، زود يا دير»، ادامه داد: همچنین انسان می‌تواند ختم قرآن خویش را به فردی اهدا کند چه زنده چه فرد متوفی؛ این روش ختم قرآن نه تنها در میان شیعیان بلکه در میان اهل سنت نیز رایج بوده و هست. در احادیث، فضیلت‌های فراوانی برای ختم قرآن ذکر شده است؛ از جمله آنکه دعای فرد ختم‌کننده مستجاب خواهد شد و خداوند درخواست او را اجابت خواهد کرد، چه در این دنیا و چه در آخرت. همچنین توصیه شده است که ثواب ختم قرآن را می‌توانیم به ارواح طیبه شهدا، علما و ائمه اطهار(ع) هدیه کنیم.
استاد و داور بین‌المللی قرآن کریم در تصریح اهمیت این امر با بیان روایتی ابراز کرد: در روایتی آمده است که مردی به امام کاظم (ع) عرض کرد: «در ماه رمضان چندین بار قرآن را ختم کردم و می‌خواهم ثواب این ختم را به پیامبر(ص)، امام علی(ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و خود شما(امام کاظم(ع) اهدا کردم، آیا این ختم من صحیح است.» امام(ع) این عمل پسندیده او را تأیید کردند و فرمودند: «اهدای ثواب این ختم‌ها موجب هم‌نشینی با آن بزرگان در قیامت خواهد شد.» آن مرد پرسید: «آیا واقعا این‌طور است؟» امام کاظم(ع) در پاسخ مرد ۳بار فرمودند: «آری، آری، آری.»
وی با بیان اینکه ما در ترتیل در حرم مطهر حضرت معصومه(س) تمامی آداب ختم قرآن را رعایت می‌کنیم، افزود: ختم قرآن، آداب خاصی دارد که رعایت آنها موجب درک عمیق‌تر و تأثیرگذاری بیشتر خواهد شد. برای شروع ختم قرآن، دعای شروع ختم قرآن را بخوانیم که از ائمه اطهار نقل شده است. قرآن باید با دقت و صحت قرائت شود، همراه با تفکر و تدبر باشد، و با صوت خوانده شود، نه صرفاً در ذهن مرور گردد که اکثر علما صرف در ذهن مرور کردن قرآن را ختم قرآن نمی‌دانند.
کسمایی گفت: همچنین در ختم قرآن سنت‌هایی از قدیم‌الایام وجود دارد که گرچه بعضا روایتی برای آن وجود ندارد، اما رعایت کردن و اجرایی کردن آن نیز خالی از لطف نیست مانند اینکه وقتی فرد ختم‌کننده قرآن به سوره مبارکه اخلاص می‌رسیدند، ۳بار تکرار می‌کردند که خود این ۳بار تکرار کردن معادل یک ختم قرآن است؛ همچنین در پایان ختم قرآن کریم، توصیه شده است که با رسیدن به سوره ناس، ختم قرآن پایان نیابد، بلکه پس از آن سوره حمد و پنج آیه نخست سوره بقره قرائت شود. این سنت، که برگرفته از حدیث امام زین‌العابدین (ع) و روش اهل مکه است، به «الحال المرتحل» معروف بوده است.
کسمائی ادامه داد: روایت در اصول کافی، جلد۲، صفحه ۶۰۵ این‌گونه است: «أَبِی رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ عَنِ اَلْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَلْأَصْبَهَانِیِّ عَنْ سُلَیْمَانَ بْنِ دَاوُدَ اَلْمِنْقَرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ عَنِ اَلزُّهْرِیِّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیِّ بْنِ اَلْحُسَیْنِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ أَیُّ اَلْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ اَلْحَالُّ اَلْمُرْتَحِلُ قُلْتُ وَ مَا اَلْحَالُّ اَلْمُرْتَحِلُ قَالَ فَتْحُ اَلْقُرْآنِ وَ خَتْمُهُ کُلَّمَا حَلَّ فِی أَوَّلِهِ اِرْتَحَلَ فِی آخِرِهِ وَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَنْ أَعْطَاهُ اَللَّهُ اَلْقُرْآنَ فَرَأَى أَنَّ أَحَداً أُعْطِیَ شَیْئاً أَفْضَلَ مِمَّا أُعْطِیَ فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغِیراً، زهرى گوید:به امام زین العابدین علیه السّلام عرض کردم؛ چه کردارى بهتر است؟ فرمود: «حالّ مرتحل». (فرود آیندۀ کوچ‌کننده) گفتم: «او کیست؟ و مفهومش چیست؟» امام (ع) فرمود: «هر کس قرآن را آغاز نماید و تا پایان قرائت کند و هر زمان که تمام شد به اوّل آن باز گردد، و پیغمبر صلّى اللّٰه علیه و آله فرموده: هر گاه خداوند به شخصى قرآن را عطا کند و او چنین پندارد که به دیگرى بخششى بالاتر از او نموده‌اند، همانا احسان بزرگى را کوچک شمرده و کوچکى را بزرگ دانسته است.»
وی ادامه داد: در اصول کافی حاشیه‌ای برای این روایت زده شده که جالب توجه است: «الحال المرتحل یعنی کسی است که قرآن را ختم می‌کند و بلافاصله شروع به تلاوت از ابتدا می‌کند که تشبیه به مسافری شده است که به منزل می‌رسد که پس از رسیدن به منزل، بار سفر می‌بندد و حرکت جدیدی را آغاز می‌کند.»
کسمایی در پایان چینش قرآن فعلی را حاصل سنت معرفی شده در این روایت دانست و یادآور شد: این سنت در میان اهل مکه نیز رایج بوده است؛ آنان پس از پایان تلاوت، بی‌درنگ از ابتدای قرآن مجدداً شروع می‌کردند. همین روش سبب شد که در نسخه‌های خطی قرآن، صفحه نخست به سوره حمد اختصاص یابد و در صفحه بعد، تنها پنج آیه ابتدایی سوره بقره درج شود. این موضوع ناشی از آن است که سیره اهل‌بیت (ع) نیز بر این سنت استوار بوده است. بدین ترتیب، نه تنها قرائت قرآن کامل می‌شود، بلکه پیوندی مستمر با آیات الهی ایجاد می‌گردد، و تلاوت، جریانی متصل و مداوم در زندگی مؤمنان خواهد بود.
گفتوگو از هانیه محمدنژاد
انتهای پیام