در آیات قرآن به رعایت ادب در عمل، ادب در گفتار، ادب در برابر خداوند، ادب در برابر رسول خدا، ادب در برابر پدر و مادر تأکید شده است. امام علی(ع) درباره ادب می‌فرماید «کسی که ادب ندارد عقل ندارد». دقیقا همین مطلب در سوره حجرات اینگونه آمده است که خداوند فرد بی‌ادب را بی‌خرد عنوان می‌کند.
همچنین امام علی(ع) در جای دیگری می‌فرماید ادب نشانه کمال و شایستگی انسان است. البته ادب را نباید با چاپلوسی اشتباه گرفت امام علی(ع) در توصیف ادب این‌چنین بیان می‌کند «برترین ادب آن است که خداوند از مرز حقوق خویش عبور نکند و چیزی را طلب نکند که در منزلت و شأن او نیست.» به عنوان نمونه انسان در مقابل خداوند حد و مرز بندگی دارد اگر در مقابل قوانین خداوند اظهار نظر کرد و یا برخی را تأیید و برخی را رد کرد از حد بندگی عبور کرده و این خلاف ادب در برابر پروردگار است.
بیشتر بخوانید:
اینکه خداوند در قرآن کریم فرعون را مستبد و ستمگر معرفی می‌کنی به آن دلیل است که گاهی فرعون ادعای خدایی می‌کرد بنابراین ادب به معنای نگه داشتن حد و منزلت انسان است.
علاوه بر این در قرآن کریم آمده است انسان حد پدر و مادر خود را نیز باید نگه دارد به این معنا که کلامی نگوید که آنها ناراحت شوند خداوند در آیه ۲۳ سوره اسرار چنین می‌فرماید «وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا و پروردگارت فرمان قاطع داده است که جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکی کنید؛ هرگاه یکی از آنان یا دو نفرشان در کنارت به پیری رسند [چنانچه تو را به ستوه آورند] به آنان اُف مگوی و بر آنان [بانگ مزن و] پرخاش مکن، و به آنان سخنی نرم و شایسته [و بزرگوارانه] بگو.»
در این آیه دقیقا پس از عبودیت خداوند مسئله احسان به پدر و مادر مطرح است که این نشانگر اهمیت موضوع نیکی کردن به پدر و مادر است به این مفهوم که خداوند در ابتدا وسیله آفرینش ما قرار دارد و در مرحله دیگر نیز پدر و مادر وسیله آفرینش ما هستند بنابراین قدردانی از این دو واجب است.
رسول اکرم(ص) با جمعی نشسته بودند که عده‌ای از مجاهدین جنگ بدر آمدند، رسول خدا به پای آنها ایستادند و برای نشستن آنها جا باز کردند در این هنگام آیه یازدهم سوره مجادله نازل شد خداوند در این آیه می‌فرماید «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ ۖ وَإِذَا قِيلَ انْشُزُوا فَانْشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ ای مؤمنان! هنگامی که گویند: در مجالس [برای نشستن دیگر برادرانتان] جا باز کنید، پس جا باز کنید، تا خدا برای شما [در بهشت] جا باز کند. و چون گویند: برخیزید، بی‌درنگ برخیزید تا خدا مؤمنان از شما را به درجه‌ای و دانشمندانتان را به درجاتی [عظیم و باارزش] بلند گرداند، و خدا به آنچه انجام می‌دهید، آگاه است.»
بنابراین در قرآن کریم ادب نه تنها در برابر خداوند، رسول خدا، ائمه اطهار و والدین بیان شده، بلکه به رعایت ادب در برابر مجاهدین، بزرگترها و برادران دینی نیز تأکید شده است.
انتهای پیام