یکی از مهمترین اصول اخلاقی در مکتب اسلام، احترام به پدر و مادر است. خداوند متعال در موارد متعددی در قرآن‌کریم از ضرورت احترام و نیکی به پدر و مادر یاد کرده و جالب آن که آن قادر حکیم در مواردی بعد از توحید و یکتاپرستی و بدون فاصله، بر لزوم اطاعت و تکریم آنها فرمان داده و نام آنان را در ردیف نام خود قرار داده و بر رعایت مقام و منزلت آنها تأکید نموده است. از این رو خبرنگار ایکنا از همدان، به منظور بررسی این موضوع با محمدجواد صدیق، مدیر عامل بنیاد قرآن و مدرس و مفسر علوم قرآنی پرداخته است، که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:
احسان و نیکی به پدرومادر در قرآن بسیار مورد تأکید قرار گرفته است.در آیه ۸۳ سوره بقره خداوند می‌فرماید «وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مُعْرِضُونَ و [یاد کنید] زمانی که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید، و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان ومستمندان نیکی کنید، و با مردم با خوش زبانی سخن گویید، و نماز را بر پا دارید، و زکات بپردازید، سپس همه شما جز اندکی [از پیمان خدا] روی گردانیدید؛ و شما [به طور عادت] روی گردان هستید.»
در این آیه از قرآن کریم پس از تأکید بر توحید، احسان به پدر ومادر مورد تأکید قرار گرفته که اهمیت بالای این نکته را نشان می‌دهد. همچنین در آیه ۳۶ سوره نساء نیز خداوند می‌فرماید «وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلَا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِي الْقُرْبَىٰ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِي الْقُرْبَىٰ وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالًا فَخُورًا و خدا را بپرستید، و چیزی را شریک او قرار ندهید، و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و همسایه نزدیک و همسایه دور و همنشینان و همراهان و در راه ماندگان و بردگان نیکی کنید؛ یقیناً خدا کسی را که متکبّر و خودستاست، دوست ندارد.»
بیشتر بخوانید:
در این آیه از قرآن کریم نیز دقیقا پس از مسئله توحید مسئله نیکی به پدر و مادر مورد تأکید قرار گرفته است. همچنین در آیه ۱۵۱ سوره انعام خداوند می‌فرماید «قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ ۖ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ ۖ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ بگو: بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده بخوانم: اینکه چیزی را شریک او قرار مدهید، و به پدر و مادر نیکی کنید، و فرزندانتان را از [ترسِ] تنگدستی نکشید، ما شما و آنان را روزی می دهیم، و به کارهای زشت چه آشکار و چه پنهانش نزدیک نشوید، و انسانی را که خدا محترم شمرده جز به حق نکشید؛ خدا این [گونه] به شما سفارش کرده تا بیندیشید.»
در این آیه نیز به همین شکل دقیقا پس از مسئله توحید نیکی به پدر و مادر مطرح می‌شود. در آیه ۲۳ سوره اسراء، نیز دقیقا به همین سبک خداوند نیکی کردن به پدر ومادر را تا حدی مهم برمی‌شمرد که پس از توحید آن را مطرح می‌سازد.
همچنین در مبحث انفاق نیز خداوند والدین را ارجع تر از دیگران می‌داند و در آیه ۲۱۵ سوره بقره اینچنین می‌فرماید «يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ ۖ قُلْ مَا أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَىٰ وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۗ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ از تو می پرسند: چه چیز انفاق کنند؟ بگو: هر مال و مایه سودمندی که انفاق می کنید باید برای پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و نیازمندان و در راه مانده گان باشد، و هر کار نیکی انجام دهید، خدا به آن داناست».
علاوه بر آنچه گفته شد بر اساس آیاتی از قرآن کریم اگر مرگ انسان پس از پدر و مادر فرا برسد لازم است ابتدا برای اموال خود پدر ومادر را وصی قرار دهد در این باره خداوند در آیه ۱۸۰ سوره بقره می‌فرماید «كُتِبَ عَلَيْكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ إِنْ تَرَكَ خَيْرًا الْوَصِيَّةُ لِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ بِالْمَعْرُوفِ ۖ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِينَ بر شما مقرّر و لازم شده چون یکی از شما را مرگ در رسد، اگر مالی از خود به جا گذاشته است، برای پدر و مادر و خویشان به طور شایسته و پسندیده وصیت کند. این حقّی است بر عهده پرهیزکاران.»
حال سوال اینجاست که چرا اینقدر به موضوع توجه و نیکی به پدرومادر تاکید شده است؟امام سجاد(ع) می‌فرمایند «پس از خداوند آفریننده انسان پدر ومادر هستند و برای بزرگ شدن انسان زحمات و زجر فراوانی کشیده‌اند.»
آیه ۲۳ سوره اسراء دستورالعملی از سوی خداوند برای برخورد با پدرومادر است در این آیه خداوند می‌فرماید «وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُلْ لَهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا و پروردگارت فرمان قاطع داده است که جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکی کنید؛ هرگاه یکی از آنان یا دو نفرشان در کنارت به پیری رسند [چنانچه تو را به ستوه آورند] به آنان اُف مگوی و بر آنان [بانگ مزن و] پرخاش مکن، و به آنان سخنی نرم و شایسته [و بزرگوارانه] بگو»
این آیه دستورالعملی برای برخورد با پدر ومادر است، خداوند می‌فرماید انسان حق ندارد وقتی پدر و مادرش به پیری رسیدند کوچک‌ترین کلمه ناسزا به آنها بگوید و با پرخاشگری با آنها سخن بگوید. در آیه بعدی از همین سوره خداوند می‌فرماید «بال تواضع برای پدرومادر باز کنید» حتی دعا کنید که خداوند آنها را مورد رحمت خود قرار دهد.
علاوه بر آیات گفته شده احادیث و روایات فراونی نیز در باب جایگاه پدر ومادر آمده است. از امام صادق(ع) نقل شده مردی خدمت حضرت رسول آمد و عرض کرد من مشتاق جهاد هستم، آن حضرت فرمود پس در راه خداوند جهاد کن که اگر جهاد کنی و کشته شوی نزد خداوند زنده‌ای و روزی خواهی خورد و اگر بمیری اجرت با خداست و اگر به سلامت برگردی از گناهان پاک خواهی شد.مانند روزی که از مادر متولد شده‌ای.
آن مرد گفت یا رسول الله(ص) پدر و مادر پیری دارم که با من انس گرفته‌اند و ناتوان گشته‌اند.حضرت فرمود نزد آنها بمان، قسم به خدایی که جان من در دست اوست، انس با پدر و مادر در یک شبانه روز از جهاد یک سال برتر است.
این جایگاه و اهمیت نیکی به پدر ومادر را در دین اسلام نشان می‌دهد.
انتهای پیام