از جمله صفات رذیله، عجله است؛ به این معنا که انسان چیزی را قبل از فرارسیدن وقت آن طلب کند. عجله به‌طور معمول با حماقت همراه است و آنچه از آن حاصل می‌شود، بدون فكر و تأمل به دست می‌آید. عجله از صفاتی‌ست که به‌صورت ذاتی در نهاد انسان نهاده شده؛ اما رسوخ آن در دل، در پی پیروی از این رذیلت اخلاقی پدید می‌آید و به مراقبت و ممانعت نیاز دارد.
بیشتر بخوانید:
قرآن کریم می‌فرماید: «وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولاً؛ و انسان همان‌گونه كه خیر را فرامیخواند، پیشامد بد را میخواند و انسان همواره شتاب‌زده است.» (اسراء، 11) از این آیه شریفه به‌خوبی استفاده می‌شود كه انسان عجول، یعنی کسی که صفت عجله در دلش جای گرفته است، قدرت تشخیص بین خیر و شر را از دست می‌دهد و در نتیجه، به گمان تحصیل خیر، به دنبال شر می‌رود.
در همین راستا، یکی از مفاسد عجله، رهاكردن آخرت و روی‌آوردن به دنیای پست است: «كَلاَّ بَلْ تُحِبُّونَ الْعاجِلَةَ وَ تَذَرُونَ الْآخِرَةَ؛ ولی نه، شما دنیای زودگذر را دوست دارید و آخرت را وامیگذارید.» (قیامت، 20 و21)
خلاصه آنکه، انسان عجول در پی لقای پروردگار نیست، راه كمال و تقرب را نمیپوید و در مقابل، برای رسیدن به دنیای فانی، شتابان است. چنین کسی بقا را رها کرده، به فنا چنگ میزند، از ملک بیزوال روی گردانده، به دار فریب و ملک فناپذیر روی میآورد و سرگرم لذت‌های زودگذر شده و از لذات باقی محروم می‌شود. این چنین است که در قیامت به چنین افرادی خطاب می‌شود: «أَذْهَبْتُمْ طَيِّباتِكُمْ في حَياتِكُمُ الدُّنْيا وَ اسْتَمْتَعْتُمْ بِها فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ بِما كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِما كُنْتُمْ تَفْسُقُونَ؛ به آنان می‌گویند: نعمت‌های پاكیزه خود را در زندگی دنیایتان، خودخواهانه صرف كردید و از آن‌ها برخوردار شدید، پس امروز به سزای آنكه در زمین بناحق سركشی و به سبب آنكه نافرمانی میكردید، به عذاب خفتآور كیفر مییابید.» (احقاف، 20) نتیجه آنكه، عجله، افساری‌ست که شیطان و یاران او به گردن بندگان می‌افکنند تا آن‌ها را در دام گمراهی گرفتار کنند و از کمال بازدارند.
آنچه در این مبحث توجه می‌طلبد، اینکه شتاب‌گرفتن و سبقت در نیکی‌ها مصداق عجله نیست و اینکه گاهی عجله غیرمذموم شمرده می‌شود، اشتباه است؛ مثلاً آنجا که قرآن کریم می‌فرماید: «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْراتِ؛ پس در كارهای نیک بر یكدیگر سبقت گیرید.» (مائده، 48) یا پیامبر اکرم(ص) که می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يحِبُّ مِنَ الْخَيرِ مَا يعَجَّلُ؛ خداوند كار خيرى را كه با شتاب صورت گيرد، دوست دارد.» (الكافی، ج 2، ص 142) سفارش به این سبقت و تعجیل درواقع سفارش به تعویق‌نینداختن كار خیر از وقت مناسب آن و تأکید بر استفاده از فرصت است. این‌گونه آیات و روایات مطلقاً به معنای خواستن چیزی در غیر موقع مناسب آن، بدون تفكر و تأمل نیست كه مصداق عجله باشد و تصور شود که عجله در کارهای نیک، پسندیده است.
بنابراین، عجله با تعریفی که بیان شد، در هر صورت مذموم است و هر چه بر شدتش افزوده شود، ناپسندی آن بیشتر می‌شود. ناگفته پیداست که راهکار رفع صفت رذیله عجله، پیروی‌نکردن از آن و بی‌اعتنایی به خواست شیطان و نیز تمرین ضد آن، یعنی آرامش و صبر است.
انتهای پیام