محمدجواد استادی، دبیر و مجری کارشناس برنامه تلویزیونی «دارالعلم» در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی در خصوص جوانب مختلف این برنامه تلویزیونی اظهار کرد:
آستان قدس رضوی در سال‌های اخیر، با الهام از جایگاه علمی امام رضا(ع) و بر اساس شعار محوری «حضرت رضا(ع)، عالم آل محمد(ص)»، رویکردی تازه در زمینه فعالیت‌های دانشی و علمی در پیش گرفته است، این نهاد با تأکید بر تقویت حوزه
علوم اسلامی، تلاش کرده است ضمن پاسداشت میراث علمی امام رضا(ع)، زیرساخت‌هایی فراهم آورد که هم‌افزایی میان نهادهای آموزشی، پژوهشی و رسانه‌ای را به دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: مجموعه‌ای از نهادهای علمی معتبر وابسته به آستان قدس، همچون دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مدرسه عالی فقاهت و بنیاد پژوهش‌های اسلامی، به عنوان بازوان دانشی این نهاد، فعالیت خود را در حوزه‌های تخصصی گسترش داده‌اند، این مراکز علمی، در کنار هم، مأموریت دارند تا ابعاد مختلف معرفتی، فقهی، فلسفی و اجتماعی علوم اسلامی را در بستر زمان مورد بازخوانی و توسعه قرار دهند.
استادی با اشاره به اقدامات برجسته آستان قدس رضوی، بیان کرد: از جمله اقدامات برجسته‌ای که طی این سال‌ها شکل گرفته، طراحی و اجرای مدرسه تابستانی «دارالعلم» است. این مدرسه با همکاری مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان و آستان قدس رضوی، در قالب برنامه‌ای متمرکز و علمی، برای طلاب و دانش‌پژوهان حوزه علوم اسلامی برگزار شد. در این مدرسه، طی بازه‌ای مشخص، جمعی از اساتید سرشناس از شهرهای مشهد، قم و تهران، به ارائه دروس و گفت‌وگوهای تخصصی پیرامون موضوعات متنوع علوم اسلامی پرداختند و هدف از این مدرسه، فراهم کردن فضای تعمیق علمی، ایجاد گفتمان مشترک میان نخبگان دینی و تقویت ارتباط حوزه با چالش‌های فکری روز بود.
دبیر و مجری کارشناس برنامه تلویزیونی دارالعلم در خصوص نقش رسانه در این حرکت علمی گفت: در کنار برگزاری این مدرسه، مسئولان مرکز رسانه و ارتباطات آستان قدس رضوی به این نتیجه رسیدند که ظرفیت‌های رسانه‌ای موجود باید در جهت انعکاس و تعمیق این حرکت علمی نیز فعال شود. بر این اساس، ایده تولید یک برنامه تلویزیونی گفت‌وگومحور با رویکرد ژورنالیسم علمی شکل گرفت، برنامه‌ای که نه صرفاً گزارشگر یک رخداد علمی، بلکه بسترساز تعمیق مفاهیم دینی در سطح عمومی جامعه باشد.
وی در ادامه با اشاره به روند طراحی این برنامه ادامه داد: برای طراحی این برنامه، شورای سردبیری با حضور کارشناسان رسانه‌ای، پژوهشگران علوم اسلامی مرتبط با مدرسه دارالعلم و آستان قدس رضوی تشکیل شد. این شورا، با توجه به تنوع چهره‌ها و موضوعات مطرح‌شده در مدرسه تابستانی، تصمیم گرفت فصل اول برنامه را به موضوع «بررسی وضعیت کنونی علوم اسلامی در ایران» اختصاص دهد. بر این اساس، فهرستی از رشته‌ها و حوزه‌های علمی نظیر فلسفه اسلامی، کلام، فقه، اصول، زبان‌شناسی، حکمت و سایر شاخه‌های علوم اسلامی تهیه شد و اساتیدی متناسب با این حوزه‌ها برای حضور در برنامه انتخاب شدند.
استادی در خصوص ملاک‌های انتخاب میهمانان برنامه اظهار کرد: ملاک اصلی در انتخاب میهمانان، علاوه بر تبحر علمی و شهرت علمی، توانایی ارائه مطالب به زبان قابل فهم برای عموم بود، چراکه برنامه تلویزیونی باید بتواند طیف وسیعی از مخاطبان، از جمله طلاب، دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث دینی را با خود همراه سازد، بسیاری از این چهره‌ها پیش‌تر در مدرسه تابستانی دارالعلم تدریس کرده بودند و آشنایی آنان با اهداف کلان طرح، امکان اجرای بهتر برنامه را فراهم می‌کرد.
دبیر برنامه تلویزیونی «دارالعلم» در رابطه با فرآیند تولید برنامه بین کرد: فرآیند تولید برنامه، با رعایت استانداردهای حرفه‌ای رسانه، در قالب ۱۹ قسمت یک‌ساعته انجام شد و هر قسمت، با محوریت یک موضوع یا مسئله بنیادین و با گفت‌وگوی مستقیم میان کارشناس و میهمان برنامه، تلاش می‌کرد لایه‌هایی از علوم اسلامی را برای مخاطب روشن سازد، پس از ضبط و تدوین، پخش این برنامه از شبکه چهار سیما آغاز شد، شبکه‌ای که به عنوان بستر تخصصی برای پخش برنامه‌های فکری و اندیشه‌محور شناخته می‌شود.
وی با اشاره به بازخوردهای برنامه گفت: پخش برنامه با استقبال خوبی مواجه شد. تحلیل‌ها و بازخوردهای اولیه از مخاطبان، پژوهشگران، استادان دانشگاه و حوزه‌های علمیه نشان می‌داد که برنامه «دارالعلم» توانسته بخشی از خلأ موجود در رسانه ملی درباره مباحث علوم اسلامی را پوشش دهد، یکی از امتیازات مهم این برنامه، توانایی در بیان مباحث پیچیده علمی به زبانی روان و قابل درک بود. این ویژگی باعث شد تا برنامه نه‌فقط برای متخصصان، بلکه برای عموم مردم نیز جذاب و قابل استفاده باشد.
استادی در خصوص پیوست‌های رسانه‌ای این طرح بیان کرد: از دیگر وجوه تمایز این طرح رسانه‌ای، پیوست‌های رسانه‌ای آن بود، به موازات پخش هر قسمت، گزارش‌هایی از محتوای برنامه در روزنامه «قدس» منتشر می‌شد، همچنین یادداشت‌هایی تحلیلی در موضوع هر برنامه نوشته و در فضای مکتوب و دیجیتال منتشر می‌شد. بخش‌های منتخب و تقطیع‌شده هر قسمت نیز به صورت کلیپ‌های کوتاه در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شد تا بتواند در فضای مجازی نیز اثرگذار باشد و دامنه مخاطبان خود را گسترش دهد.
استادی با تشریح نگاه کلی برنامه «دارالعلم» گفت: نگاه کلی برنامه «دارالعلم» بر این اصل استوار بود که علوم اسلامی صرفاً دانش‌هایی انتزاعی یا محدود به حوزه‌های خاص نیستند، بلکه ارتباطی جدی با زندگی اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی مردم دارند. یکی از اهداف این برنامه، پاسخ به این پرسش عمومی بود که کارکرد علوم اسلامی در جهان معاصر چیست و آیا این علوم، در میان تغییرات پرشتاب جهانی، همچنان می‌توانند راه‌حل‌هایی برای مسائل نوپدید ارائه دهند؟ در این برنامه سعی شد با تبیین ابعاد کاربردی علوم اسلامی، این باور را تقویت کند که این علوم، با تکیه بر میراث اجتهادی و خردورزانه خود، توان آن را دارند که به نیازهای امروز بشر نیز پاسخ دهند.
وی با تأکید بر اهمیت هماهنگی میان مراکز علمی و رسانه‌ها بیان کرد: از سوی دیگر، این تجربه نشان داد که در صورت هماهنگی میان مراکز علمی و نهادهای رسانه‌ای، می‌توان گام‌های موثری در جهت توسعه ژورنالیسم علمی در کشور برداشت. پیوند رسانه و حوزه، نه‌تنها به آگاهی عمومی کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت سرمایه اجتماعی نهاد دین در جامعه نیز می‌شود. تجربه «دارالعلم» گواه این است که مردم، به شرطی که محتواهای دینی به‌درستی عرضه شوند، علاقه‌مند به فهم عمیق‌تر مفاهیم دینی هستند.
استادی با اشاره به پیشنهادهایی برای ادامه این مسیر افزود: بر این اساس، پیشنهادهایی نیز برای ادامه مسیر مطرح شده است. از جمله اینکه در فصل‌های آینده، موضوعاتی چون اخلاق اسلامی، تمدن‌سازی، تعلیم و تربیت اسلامی و چالش‌های فکری معاصر نیز در دستور کار قرار گیرد، همچنین، بهره‌گیری از تجربه رسانه‌ای دیگر نهادها و استفاده از قالب‌های متنوع‌تری همچون پادکست، برنامه‌های زنده یا برنامه‌های تعاملی، می‌تواند به توسعه دامنه اثرگذاری این برنامه کمک کند.
این پژوهشگر مطالعات فرهنگی گفت: شهر مشهد مقدس، به برکت وجود بارگاه منور امام رضا(ع)، یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های علمی و حوزوی جهان اسلام است و وجود حوزه‌های علمیه معتبر، دانشگاه‌های تخصصی دینی و مراکز پژوهشی، این ظرفیت را فراهم کرده است تا مشهد به قطب اندیشه‌ورزی اسلامی در کشور بدل شود. برنامه‌هایی همچون «دارالعلم» گامی در جهت شکوفایی این ظرفیت هستند و اگر مورد حمایت مستمر نهادهای مسئول قرار گیرند، می‌توانند الگویی برای کل کشور در پیوند میان علم، دین و رسانه باشند.
انتهای پیام