توحید؛ مهم‌ترین فلسفه حج از دیدگاه امام خمینی(ره)

فریضه عظیم حج در بین فرایض الهی، از اهمیت و جامعیت خاصی برخوردار است و به همین سبب است تعبیراتی که درباره حج آمده، در مورد کمتر عملی آمده است. توصیف حج به عنوان یکی از ارکان اسلام، عَلَم اسلام، وسیله آزمایش مردم، عامل توجه به خدا و ایجاد اجتماع مردم از شرق و غرب عالم و شناختن همدیگر، نجات از فقر و توسعه رزق و... از جمله آن تعابیر است.

نگاهی اجمالی به مقدمات و برخی از آثار و برکات مناسک حج، حقایقی را که حضرات معصومین پیرامون این فریضه بزرگ فرموده‌اند به اثبات می‌رساند.

به منظور بررسی جایگاه و فلسفه حج از منظر امام خمینی(ره) خبرنگار ایکنا از همدان، با حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی سلیمانیان، مدرس حوزه علمیه گفت‌وگویی کرده‌ است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ درباره دیدگاه امام خمینی(ره) در زمینه حج توضیح بفرمایید.

حضرت امام خمینی(ره) درباره حج و فلسفه حج مطالب مختلفی را برای جهانیان مطرح کرده‌اند. در پیام‌های مختلفی که ایشان به مناسبت رویداد بزرگ حج صادر کردند مطالبی را مورد دقت ویژه قرار داده‌اند که از آن به عنوان فلسفه حج در مکتب امام خمینی(ره) یاد می‌شود. در این گفت‌وگو برخی از این فلسفه‌های حج که در بیان ایشان مورد دقت قرار گرفته بیان می‌شود. اول اینکه قربانی؛ درس فداکاری به مسلمانان می‌دهد. وقتی حاجی در حج یک قربانی انجام می‌دهد و قربانی را برای استفاده از فقرا می‌فرستد درس فداکاری و توجه به هم‌نوع در آن نهفته است.

حج به عنوان تقویت روحیه سلحشوری و اراده و آمادگی برای جهاد مطرح است، سومین کارکرد حج از دیدگاه امام خمینی(ره) آن است که موجب می‌شود مسلمانان در این رویداد بزرگ جهانی بتوانند مطالب سیاسی و اجتماعی را به گفت‌وگو بگذارند و یک گفتمان نخبگانی بین مسلمانان اتفاق بیافتد.

بت‌شکنی و یادآوری حضرت ابراهیم و پیامبر اسلام در زمینه برخورد با بت‌پرستان و بت‌هایی که در کعبه وجود داشته که انسان بتواند بت نفس خود را در درون و بت سرمایه‌داران بی رحم را در جهان بشکند.

یکی شدن انسان‌ها در محضر خدا برای اجرای عبادت که هر کس با هر سطح اجتماعی و با هر میزان ثروت و زبانی، همه با هم با یک زبان مشترک عبادت در درگاه خداوند انجام می‌دهند.

یادآوری طهارت و پاک بودن یکی دیگر از کارکرد‌های حج است به طوری که در این عمل عبادی از ابتدا انسان با وضو خواهد بود و این عمل را تمرین می‌کند تا پس از بازگشت از حج به آن پایبند باشد‌.

در پیام‌های امام خمینی(ره) در رابطه با حج‌ به رعایت نظم تأکید شده است. همه در روز واحد اعمالی را شروع می‌کنند و همگی به یک شکل انجام می‌دهند و با یک نظم خاص اعمال را به جا می‌آورند این جریان خود تمرینی برای نظم و پایبند بودن به آن است.

یادآوری مهدویت و ظهور امام زمان(عج) از کنار کعبه از دیگر پیام‌های امام خمینی(ره) در زمینه حج است که مورد دقت قرار گرفته تا مسلمانان به یاد داشته باشند که موعود از کنار کعبه ظهور خواهد کردو برای برپایی عدل و داد در جهان تلاش می‌کند.

حج یکی از بزرگ‌ترین نشانه زنده بودن مسلمانان است وقتی مسلمانان اعمال پرشوری را با یک جمعیت عظیم برگزار می‌کنند نشان از سرزندگی است و با استقبالی که سایر مردم از حاجیان انجام می‌دهند این سرزندگی ضریب می‌خورد و اثر رسانه‌ای که در جهان می‌گذارد یکی از نشانه‌های پویایی مسلمانان است.

ایکنا _ مهم‌ترین فلسفه حج از دیدگاه امام خمینی چیست؟

علاوه بر آنچه گفته شد مهم‌ترین فلسفه حج از دیدگاه امام خمینی(ره) توحید است. خداباوری و اعتقاد به خداوند و توکل به خداوند که انسان فراموش نکند مخلوق خداست و نباید خداوند را فراموش کند. از کارکرد‌های مهم حج از دیدگاه امام خمینی(ره) است.

یکی از فلسفه‌های مهم حج که در پیام مربوط به دوازدهم شهریور ۱۳۶۲ از سوی امام خمینی(ره) صادر شده این است که انسان خداباوری داشته باشد و حقیقت توحید را که لا اله الا الله و نفی شرک است را بداند. 

غربی‌ها با به فراموشی سپردن تمدن ۷۰۰ ساله مسلمانان بر جهان و مخفی کردن پیشرفت مسلمانان که امام خمینی(ره) می‌فرمایند توسط این روشنفکران غرب زده و برخی تحصیل کرده‌ها که در دانشگاه‌ها خودباوری را از دانشجویان می‌گیرند و تشویق به هجرت از ایران و رفتن به غرب می‌کنند که نتیجه این علم‌آموزی در کشور استفاده نشود.

ایشان در این پیام می‌فرمایند که فلسفه حج که برائت است همان برائت از فرهنگ منحط غربی است‌.  ایشان با مثال‌های جالبی می‌فرمایند چرا یک پارچه خوب ایرانی باید یک نوشته انگلیسی در کنارش باشد تا مورد توجه قرار بگیرد. ایشان تأکید دارند چرا نویسندگان غرب‌زده با نوشته‌های خود ذهن جوانان را ناامید می‌کنند چرا این غربگرایان کاری می‌کنند که جنس با کیفیت و خوب ایرانی کم‌ارزش جلوه کند و جنس بی‌کیفیت خارجی که فقط اسم انگلیسی دارد باید مورد توجه قرار بگیرد. ایشان در این پیام به نقد مبانی غرب پرداخته‌اند و توجه داده‌اند که جوانان و به ویژه حاجیان بدانند که مسلمانانی که بزرگ‌ترین اجتماع جهانی را برای عبادت خداوند در حج به جا می‌آورند توانایی دارند که بر روی پای خود بایستند و ایشان تأکید دارند که استعمار را از کشورهای خود در ایام حج کنار بزنند و با خداباوری و توکل به خداوند و خودباوری الهی بتوانند تمدن اسلامی را زنده کنند.

وقتی مسلمانان در این ایام حج به گفت‌وگوی نخبگانی با یکدیگر می‌پردازند، باید توجه کنند که دروغ‌های غربی آنها را فریب ندهد. برائت از مشرکین فعلی و نفی از شرک و تمدن غربی را تا یاد بگیرند اثرات معنوی توحید را به اطرافیان منتقل کنند تا بتوانند در پرتو تعالیم نورانی قرآن و حاکمیت قرآن پیشرفت و تعالی را دوباره به سرزمین‌های اسلامی برگردانند.