این اعلان، صرفاً تعیین یک جانشین نبود بلکه تداوم مسیر نبوت و حفظ حقیقت دین را تضمین می‌کرد. خداوند در قرآن کریم، آیه ۳ سوره مائده این روز را روز اکمال دین و اتمام نعمت معرفی می‌کند، چرا که ولایت، ستون اساسی دین است و بدون آن، جامعه اسلامی از مسیر الهی منحرف می‌شود و دچار تفرقه و ضعف می‌گردد.
غدیر، بیانگر یک نظام فکری و اعتقادی است؛ نظامی که بر عدالت، ولایت و هدایت الهی بنا شده است. پیامبر (ص) با این اقدام، حجت را بر امت تمام کرد و معیار حق و باطل را روشن ساخت بنابراین این واقعه، نه تنها در زمان خود، بلکه برای تمام نسل‌ها راهنمایی است که مسیر هدایت را از مسیر انحراف تشخیص دهند.
از همین رو، خبرنگار ایکنا از قم با حجت‌الاسلام والمسلمین حبیب‌الله فرحزاد، استاد حوزه علمیه و خطیب برجسته قم به گفت‌وگویی صمیمانه پرداخت و در این گفت‌وگو درباره اهمیت غدیر در آیات و روایات و مناسک و اعمال مهم سخن به میان آمد، مشروح سخنان این استاد برجسته حوزه علمیه قم را در ادامه باهم می‌خوانیم و می‌بینیم:
بیشتر بخوانید:
یکی از بزرگ‌ترین و با اهمیت‌ترین مناسبت‌ها و اعیاد ما در طول سال، عید بزرگ غدیر خم است. پیامبراکرم (ص) فرمودند: «أعظَمُ أعیادُ أُمَّتِی غَدِیرُ خُمّ؛ بزرگ‌ترین عید امت من، عید غدیر خم است.» و از آن روز به عیدالله الاکبر یاد شده است، روزی که پیامبر اکرم (ص) به اذن خداوند متعال، امیرالمؤمنین علی (ع) و فرزندان گرامی‌اش را به‌عنوان جانشین، امام و رهبر امت اسلامی معرفی کردند.
در حقیقت، این روز است که به‌وسیله آیات قرآن مجید، زحمات و تلاش‌های پیامبر به بروز و ظهور رسیده که خداوند متعال در قرآن کریم در آیه ۳ سوره مبارکه مائده می‌فرماید: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا؛ امروز، با نصبِ علی بن ابی طالب به ولایت، امامت، حکومت و فرمانروایی بر امت، دینتان را برای شما کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را برایتان به عنوان دین پسندیدم.»، یعنی امروز دین شما کامل شده، نعمتم بر شما تمام گردیده و از اسلام راضی شدم. این روز، روز رضایت خداوند درباره اسلام است؛ بدون حضور و غیاب امامت و ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) اسلام کامل و پذیرفته نخواهد بود.
نصب امام علی(ع) باعث ناامیدی کفار و امیدواری مؤمنین می‌شود، همچنین، خداوند متعال در آیه ۱۹ سوره مبارکه آل‌عمران بیان می‌کند: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ؛ مسلماً دینِ (واقعی که همه پیامبرانْ مُبلّغ آن بودند)نزد خدا، اسلام است.»، یعنی در دیدگاه خداوند، اسلام دین واقعی است و رهبر و امام آن، مولا علی (ع) و یازده امام بعد از اوست. امری که امروز به‌وسیله نصب امیرالمؤمنین علی (ع) تثبیت شده، کفار را ناامید و دل‌های مؤمنان را محکم می‌سازد.
در روایتی که در منابع اهل‌سنت نیز آورده شده است، پیامبراکرم (ص) می‌فرماید: «کسی که امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است.» لذا لازم است همانگونه که پیامبر خدا در خطبه غدیر، پس از نصب امیرالمؤمنین، فرمودند: «فلیُبَلِّغ الحاضر الغائب و الوَالِدُ الوَلَد الی یوم‌القیامه؛ تا روز قیامت جریان غدیر را جدی بگیرند و آن را اعلام کنند.» جریان غدیر، صرف یک عید یا یک رویداد تاریخی نیست بلکه یک جریان اعتقادی، فکری و دینی است که باید در جامعه ما به‌صورت زنده باقی بماند.
غدیر جریان‌سازی فکری، اعتقادی و عملی است که مدیریت امت و اصلاح جهان، در اختیار نمایندگان خدا، از امام علی(ع) تا امام زمان(عج)، قرار دارد. این، یکی از اصول دین و اعتقاد مهم دین ما است که همگان باید بدان پایبند باشند و برای آن بکوشند.
حضرت زهرا(س) نیز درباره غدیر فرمودند: «بعد از جریان غدیر، خداوند حجت را بر همگان تمام کرد و هیچ عذری باقی نگذاشت.
آیا فراموش کردید که پیامبر اسلام مردم را سه روز در غدیر نگه داشتند و با مولا علی(ع) بیعت بر ولایت و امامت کردند؟ اگر مردم حق ولایت را از علی(ع) سلب نمی‌کردند، هیچ اختلافی بین دو نفر در راه خدا وجود نداشت.» این جریان باید برای همگان زنده و پا بر جا بماند؛ لذا تمام این درگیری‌ها، گناه‌ها و معصیت‌ها نتیجه کوتاهی در رعایت حق مولا و فراموشی غدیر است.
از مهم‌ترین و پسندیده‌ترین اعمال در این روز، روزه گرفتن است. مناسبت عظیم غدیر خم، جایگاه و شاخص‌های خاصی در روایات و ادعیه دارد که در نوع خود بی‌نظیر است. تعداد قابل توجهی آیه قرآن در وصف و شأن ایشان آمده است. همچنین زیارت غدیریه که از امام هادی(ع) نقل شده، شامل چهل یا پنجاه آیه است که به صورت کامل این معارف و فضایل ذکر می‌شود، در حالیکه در دیگر ادعیه‌ها چنین حالتی کمتر دیده می‌شود. این نشان می‌دهد که جایگاه و ویژگی‌های مولا علی(ع) در آیات قرآن، بسیار پررنگ و ارزشمند است.
از دیگر اعمال این روز، زیاد صلوات فرستادن و زیارت قبر مطهر امام علی(ع) است. همچنین، یکی از مهم‌ترین اعمال و سنت‌های عید غدیر، شادی و شادابی است؛ هم برای خود و هم برای دیگران. از جمله لباس نو پوشیدن، عطر زدن، دید و بازدید و محبت‌پراکنی میان خانواده و اقوام، و نیز آزادی‌بخشی به زندانیان، رفع گرفتاری‌ها، و ادا کردن قرض‌های مؤمنان است. همانگونه که امام رضا(ع) فرموده‌اند: «در عید غدیر، دل هر مرد و زن مؤمن باید شاد کرد.»
در این روز، عیدی دادن، یکی از اعمال مهم و تاثیرگذار است که امام رضا(ع) بر اهمیت آن تأکید کرده‌اند؛ چنان‌که فرموده‌اند: «ارزش آنصد هزار برابر دیگر ایام است.» عیدی دادن مختص سید‌ها نیست. مرحوم علامه طباطبایی و آیت‌الله بهجت، از وضعیت مالی مطلوب برخوردار نبودند، اما در عید غدیر برای اطعام و عیدی، قرض می‌کردند.
اطعام و افطاری دادن در روز عید غدیر از چنان اهمیتی برخوردار است که امام رضا(ع) فرمود: «برابر با اطعام دادن به ۱۲هزار پیغمبر و صدیق است.» همچنین در روایت دیگری از امیرالمؤمنین(ع) آمده که تعداد پیامبران و صدیقان را ۲میلیون بیان کردند. امام علی(ع) به سفارش اطعام دادن در غدیر توصیه کرده‌اند به طوری اگر فرد فقیر یا تنگ‌دست است قرض کند که در ادای قرض هرگز گرفتار نمی‌شود.
بیعت با امام زمان (ع) یکی از مهم‌ترین وظایف است که در روز غدیر بر آن تأکید شده است. همچنین، نماز و دعا‌های وارد در این روز، از جمله اعمال مستحب است که مؤمنان می‌توانند در آن، با نیت خالص و قلبی پاک، نزدیکی هر چه بیشتر به امام معصوم داشته باشند. برگزاری عقد اخوت و برادری در این روز، بر اساس روایات و فتوای مراجع عظیم، از سنت‌های غدیر است.
ما مؤمنین و مسلمانان، طبق آیات و روایات، وظیفه داریم در حد اعلی غدیر را تبلیغ کنیم و امر امامت و ولایت را احیا کنیم. امامت جزء اصول دین است که به همین جهت بر تمامی اعمال همچون نماز، روزه و حج اولویت دارد همانگونه امام باقر(ع) فرمود: «ما نودی بشیء کما نودِیَ بالولایه؛ هیچ‌چیزی مانند ولایت، ندا داده نمی‌شود.»
با استناد به روایت پیامبراکرم، عدم یاری امیرالمؤمنین علی(ع) باعث خواری انسان می‌شود، بنابراین، بر همه مسلمانان و اهل فکر و عمل، واجب است که در هر قالبی که مقدور باشد، وظیفه انسانی و شرعی خود را انجام دهند که تبلیغ غدیر است؛ چه در کار‌های فرهنگی، مذهبی، هنری، شعری یا عملی، حب و معرفت نسبت به مولا علی(ع) را در دل‌های مردم زنده نگه دارند. پدران و مادران، معلمان و رهبران، باید این وظیفه را بر عهده بگیرند؛ زیرا پیامبر ما هم دعا و هم نفرین کرده است که هر کس، امام علی را یاری کند، خداوند او را یاری می‌کندو هرکس که عکس آن کرد، خوار می‌کند و این دعا‌های نبوی، مستجاب است. افرادی که در احیای امر غدیر بی‌تفاوت هستند، دشمن امام(ع) هستند.
تبلیغ غدیر امری مهم و ضروری است. عید بزرگ غدیر، آنقدر مهم است که در آیات و روایات متعدد در کلام معصومین(ع) درباره آن ذکر شده است. خداوند در آیه ۶۷ سوره مبارکه مائده خطاب به پیامبراکرم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ؛ ای پیغمبر، آنچه از خدا بر تو نازل شد (به خلق) برسان که اگر نرسانی تبلیغ رسالت و اداء وظیفه نکرده‌ای.» و این شامل تبلیغ امامت و ولایت مولا علی(ع) است. در هیچ‌کجای قرآن چنین تعبیری نیامده که اگر این پیام الهی را به مردم نرسانی، رسالت خویش را تمام نکرده‌ای که همه این اوصاف نشان از اهمیت غدیر خم دارد.
لذا پیامبر اکرم(ص) به امام علی(ع) فرمود: «یاعلی! إن لم اُبَلَّغ ما اُنزِلَ اِلَیَّ فیک، لَحَبطَ عملی؛ اگر آنچه را که درباره تو بر من نازل شده را به مردم ابلاغ نکنم، تمام عملم پاک و از بین می‌رود.» و یا در حدیثی دیگر از پیامبراکرم(ص) آمده است که می‌فرماید: «اگر مومنی ولایت علی(ع) را نپذیرد، تمامی اعمال او حبط می‌شود.»
وقتی ریاست و نظام‌سازی بر پایه امامت حقیقی و ولایتِ ولی خدا قرار بگیرد، جامعه در آرامش و امنیت کامل به سر می‌برد. بنابراین، همان‌طور که ما در احیای مناسبت‌های دینی، چون اربعین، عاشورا و دیگر اعیاد و فرمایشات اهل‌بیت(ع) تلاش کردیم، غدیر نیز باید در بالاترین حد جایگاه قرار بگیرد چون یکی از بزرگ‌ترین روزهای عالم است.
امام صادق(ع) فرمودند: «لَعَلَّکَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ یَوْمًا أَعْظَمَ حُرْمَةً مِنْ غَدِیرِ؛ شما تصور می‌کنید که خداوند روزی بالاتر از غدیر خم خلق کرده است؟» سپس سه بار سوگند یاد کرده و فرمود: «لا والله»، روزی در جهان بالاتر از غدیر خم خلق نشده است، این تأکید بی‌نظیر امام معصوم، نشان می‌دهد که شأن غدیر خم بسیار بلندتر از مناسبت‌های دیگر است.
نتیجه احیای غدیر فرج امام زمان(عج) است، ما باید همه توان خود را به کار بگیریم تا جریان غدیر را زنده نگه داریم و آن را در دل‌ها تثبیت کنیم؛ چون احیای غدیر، راهی است برای اصلاح جامعه و جلوگیری از بسیاری از بحران‌ها و گرفتاری‌ها که جهان و مخصوصاً دنیای اسلام با آن روبه‌رو است. این جریان، منتهی به ظهور و قیام دوازدهمین امام، امام زمان(عج) می‌شود؛ آن حجت غایب که وعده ظهور او، قلب‌ها را آرامش می‌بخشد و جهان را پرنور می‌سازد.
غدیر مغفول مانده است، باید تمام توانمان را جهت احیا امر غدیر بگذاریم. باید غدیر را نیز مانند عاشورا نهادینه و تبلیغ کنیم، هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای دنیا، حتی در اروپا، آفریقا و هندوستان، روزهای عزای حسینی و مراسم محرم جهانی شده است. مردم در سراسر جهان، حتی در کشورهای شرق و غرب، با عشق و احترام به این روزها می‌نگرند و آن را جشن می‌گیرند اما چرا غدیر این‌قدر مهجور و مغفول مانده است؟ چرا در کشور شیعی ما، نوجوانی نمی‌تواند جواب ساده‌ای درباره غدیر بدهد؟ این محدودیت‌ها و کم‌توجهی‌ها، باید زودتر برطرف شود. شب اول قبر و روز قیامت باید پاسخگو باشیم زیرا محبت و ولایت امیرالمؤمنین(ع)، همانند قلعه‌ای است محکم و استوار که هر کس وارد آن شود، از عذاب الهی در امان است.
گفت‌وگو و فیلم از هانیه محمدنژاد
انتهای پیام