در این میان، سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی به‌عنوان یکی از بازوهای راهبردی این نهاد، مسئولیت سنگینی در زمینه خلق ارزش اقتصادی از پژوهش‌ها، حمایت از شرکت‌های فناور، توسعه زیست‌بوم نوآوری و تسهیل ارتباط دانشگاه با بازار بر عهده دارد. از هدایت ایده‌های نو به سمت بازار گرفته تا توانمندسازی مراکز رشد، خدمات مالکیت فکری، شبکه‌سازی ملی و بین‌المللی و نیز راه‌اندازی نهادهای مالی پشتیبان نوآوری، همه و همه بخشی از مأموریت‌های این سازمان هستند که با هدف شکل‌دهی به اقتصادی دانش‌بنیان و مقاومتی دنبال می‌شوند.
در رابطه با مأموریت‌ها و برنامه‌های سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان جهاددانشگاهی در دوره مدیریت جدید این نهاد انقلابی به گفت‌وگو با حمید صابرفرزام، رئیس این سازمان پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
ایکنا ـ جهاددانشگاهی در ۴۵ سال گذشته یکی از بازوهای علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی بوده است. به نظر شما مهمترین نقاط عطف این نهاد در چهار دهه گذشته چه بوده است؟
جهاددانشگاهی در طول 45 سال گذشته همواره به‌عنوان یکی از بازوهای علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایفای نقش کرده و دارای نقاط عطف متعددی در مسیر تحول و توسعه خود بوده است. نخستین و مهمترین نقطه عطف این نهاد، تأسیس آن در سال ۱۳۵۹ به‌عنوان بازوی اجرایی انقلاب فرهنگی و در چارچوب تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی بود. این نهاد با هدف بازسازی و ساماندهی دانشگاه‌ها در راستای تحقق اهداف انقلاب فرهنگی تشکیل شد. در شرایطی که دانشگاه‌ها پس از انقلاب اسلامی به‌دلیل فضای ناآرام سیاسی و عدم تمرکز علمی برای مدتی تعطیل شده بودند، جهاددانشگاهی مأموریت یافت تا بستر مناسب علمی و فرهنگی را برای بازگشایی مجدد دانشگاه‌ها فراهم کند.
همزمان با این مأموریت، کشور با تحمیل جنگ تحمیلی مواجه شد و جهاددانشگاهی با بهره‌گیری از شناخت خود نسبت به ظرفیت‌های علمی دانشگاه‌ها، نقش مهمی در پشتیبانی فنی و علمی جبهه‌های جنگ ایفا کرد. در این مسیر، گروهی از جهادگران نیز در قالب پشتیبانی‌های فنی و مهندسی جان خود را فدا کردند که از جمله می‌توان به شهدای بمباران سوله‌ها و آزمایشگاه‌های تبریز اشاره کرد. در ادامه مسیر، جهاددانشگاهی فعالیت خود را در سه حوزه فرهنگی، پژوهشی ـ فناورانه و آموزشی توسعه داد و پس از پایان جنگ، با توجه به بازگشت کشور به شرایط اداری عادی، تصمیم بر آن شد که این نهاد از مدیریت مستقیم دانشگاه‌ها فاصله گیرد. با وجود برخی پیشنهادها مبنی بر ادغام یا تغییر ساختار جهاد همانند برخی دیگر از نهادهای انقلابی، جهادگران با حفظ روحیه جهادی و بدون اتکا به حمایت‌های ویژه، نقش و جایگاه این نهاد را بازآفرینی کرده و آن را به‌عنوان حلقه واسط میان دانشگاه، صنعت و جامعه تثبیت کردند.
یکی دیگر از نقاط عطف مهم، دوره مدیریت جناب منتظری از سال ۱۳۷۷ است که طی آن جهاددانشگاهی با تمرکز بر فرهنگ‌سازی جهادی و گسترش فعالیت‌ها در حوزه‌های فرهنگی، آموزشی و پژوهشی، شاهد رشد و تولد نهادهای علمی متعددی بود. در این دوره، بخش عمده‌ای از پژوهشکده‌ها، پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌های وابسته به جهاد، سازمان‌ها و مراکز علمی و فرهنگی تأسیس شد و ساختار جهاددانشگاهی به‌طور چشمگیری گسترش یافت. از سال ۱۳۸۵ با تغییر مدیریت و با توجه به شرایط جدید، تمرکز جهاددانشگاهی بیش از پیش بر فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه قرار گرفت، هرچند این تمرکز تا حدودی منجر به کمرنگ شدن نقش فرهنگی این نهاد شد. در دوره مدیریتی جدید و با بازگشت جناب منتظری، مجدداً رویکرد فرهنگی جهاددانشگاهی تقویت شده و تلاش بر آن است تا در کنار فعالیت‌های علمی، پژوهشی و آموزشی، توجه ویژه‌ای به احیای فرهنگ جهادی و نقش‌آفرینی فرهنگی این نهاد صورت گیرد.
ایکنا ـ شعار جهاددانشگاهی در چهل و پنجمین سالگرد تأسیس «جهاددانشاهی؛ نماد علم، ایمان و تلاش» است. چگونه این سه مؤلفه را در مسیر تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان پیاده‌سازی می‌کنید؟
تحقق این سه مؤلفه در مسیر تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، نیازمند نهادینه‌سازی عمیق مبانی علمی، باورمندی به رسالت‌ها و تلاش خستگی‌ناپذیر در بستر زیست‌بوم نوآوری کشور است. جهاددانشگاهی را می‌توان نمونه‌ای بارز از نهاد اقتصاد دانش‌بنیان در کشور دانست. البته همان‌گونه که همواره در بیانات ریاست جهاد مورد تأکید قرار گرفته است، جهاددانشگاهی یک بنگاه اقتصادی نیست، همان‌طور که یک باشگاه سیاسی نیز نیست. این سخن به معنای بی‌توجهی جهاددانشگاهی به اقتصاد نیست، بلکه مراد آن است که جهاد به دنبال الگوهای رایج اقتصادی مبتنی بر منطق سرمایه‌داری، سودجویی صرف و تعاملات مبتنی بر منافع اقتصادی متداول نیست. جهاددانشگاهی هرگز قصد ندارد فعالیت اقتصادی خود را صرفاً با هدف کسب سود یا بر پایه ساختار بنگاه‌داری تجاری تعریف کند، بلکه به‌عنوان نهادی فعال در عرصه‌های گوناگون کشور در چارچوبی گسترده و با رویکردی مسئله‌محور عمل می‌کند.
جهاددانشگاهی نمونه‌ای منحصر به‌فرد از نهادی است که صد درصد در خدمت منافع ملی بوده و تنها بخش اندکی از منابع خود را از دولت دریافت می‌کند، بدون آنکه از سرمایه‌های درآمدزای مادی بهره‌مند باشد
در حال حاضر، جهاددانشگاهی کمتر از ۲۵ درصد بودجه خود را از منابع عمومی دولت تأمین می‌کند. به‌طور میانگین، طی سال‌های گذشته حدود ۱۷ تا ۱۸ درصد بودجه اداری این نهاد از محل بودجه عمومی دولت تأمین شده است. با وجود این، جهاددانشگاهی در خدمت دولت و نظام است. حتی همین بودجه اندک نیز با سرمایه‌گذاری چند برابری از سوی جهاد، به خدمت فعالیت‌های گسترده این نهاد درآمده است. بخشی از این منابع نیز به منظور حمایت از نهادهای همکار و فعال در حوزه‌های مشترک تخصیص می‌یابد و صرفاً برای اداره درون‌سازمانی جهاد به‌کار گرفته نمی‌شود. برخلاف بسیاری از سازمان‌هایی که یا تمام بودجه خود را از دولت دریافت می‌کنند یا از امکاناتی نظیر معادن، کارخانه‌ها یا سایر منابع درآمدزای پایدار برخوردارند، جهاددانشگاهی فاقد این گونه منابع است. تنها سرمایه واقعی جهاد، نیروی انسانی جوان، متخصص و تحصیل‌کرده دانشگاهی آن است.
اگر این نهاد توانسته بیش از ۷۰ تا ۸۰ درصد از بودجه خود را تأمین کند، این موفقیت حاصل ارائه خدمات علمی، فرهنگی و آموزشی از سوی همان سرمایه انسانی دانش‌بنیان است. این امر نشانگر تحقق عملی اقتصاد دانش‌بنیان در جهاد دانشگاهی است؛ نهادی گسترده که بر پایه دانش و تخصص خود تأمین مالی می‌شود. در واقع، جهاددانشگاهی نمونه‌ای منحصر به‌فرد از نهادی است که صد درصد در خدمت منافع ملی بوده و تنها بخش اندکی از منابع خود را از دولت دریافت می‌کند، بدون آنکه از سرمایه‌های درآمدزای مادی بهره‌مند باشد. این نهاد انقلابی تنها با تکیه بر توان علمی و فکری متخصصین خود، توانسته دستاوردی عظیم را رقم بزند. از این رو، می‌توان گفت جهاددانشگاهی نماد واقعی اقتصاد دانش‌بنیان است. با توجه به شعار سال، سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز تلاش می‌کند در راستای فرهنگ جهادی و سیاست‌های نظام، اقدامات مؤثری را به انجام رساند.
اگر نگاهی اجمالی به نام‌گذاری سال‌ها از سوی مقام معظم رهبری از سال ۱۳۶۹ تاکنون داشته باشیم، درمی‌یابیم که در دهه ۷۰، سه یا چهار سال با محوریت اقتصادی و اشتغال نام‌گذاری شده‌اند. در دهه ۸۰ نیز همین روند ادامه داشته است. اما از ابتدای دهه ۹۰، از ۱۰ سال، ۹ سال به‌صورت مستقیم به مسائل اقتصادی و اشتغال اختصاص یافته‌اند. همچنین، در پنج سال اخیر نیز از سال ۱۴۰۰ تاکنون، تمام سال‌ها به موضوعاتی چون تولید، تولید دانش‌بنیان، رفع موانع تولید و سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها معطوف شده‌اند. جهاددانشگاهی با پیشینه‌ای طولانی در فعالیت‌های دانش‌بنیان، امروز نیز این رسالت را بر دوش دارد که در راستای اهداف نظام، در عرصه اقتصاد و اشتغال دانش‌بنیان فعالیت کند.
سازمان ما که پیش‌تر با عنوان «سازمان تجاری‌سازی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان» شناخته می‌شد، اکنون با رویکردی تازه، بیش از گذشته بر مقوله اشتغال دانش‌بنیان تمرکز دارد. در این چارچوب، ضمن پیگیری موضوعات اقتصادی و فناورانه مرتبط با تجاری‌سازی فناوری، به مقوله اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی نیز توجه ویژه‌ای شده است؛ اشتغالی که مبتنی بر دانش تخصصی افراد باشد. متأسفانه شاهد آن هستیم که برخی از افراد پس از سال‌ها تحصیل و دستیابی به مدارج عالی علمی، ناگزیر به اشتغال در حوزه‌هایی می‌شوند که هیچ‌گونه ارتباطی با تخصص آنان ندارد. این مسئله به معنای اتلاف سرمایه علمی، فکری و زمانی جامعه است و یکی از معضلات جدی کشور به‌شمار می‌رود. بنابراین، لازم است اقدامات مؤثری در این زمینه صورت گیرد که سازمان ما نیز در راستای سیاست‌های کلان جهاددانشگاهی در این حوزه گام برمی‌دارد.