خداوند سبحان در قرآن کریم برای تحقق سنت خویش در نصرت جبهه حق و پیروزی اهل ایمان در مقابل دشمنانشان، عوامل و شرایطی را مطرح نموده است و آن مشروط نموده و اینگونه نیست که بدون حساب و کتاب، به هرکسی و هرجایی تعلق بگیرد که در این بخش بعضی ازآن عوامل و شروط مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ایمان
ایمان به خداوند از عوامل مهم و نقش تعیین‌کننده‌ای در دستیابی به نصرت الهی دارد زیرا ایمان منشاء بسیاری از عوامل دیگر نصرت الهی همچون تقوا، توکل، دعا، شجاعت، مقاومت و اطاعت‌پذیری است. خداوند سبحان درباره نقش مهم ایمان در پیروزی و نصرت مسلمانان فرموده است: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ؛ و (در انجام فرمان هایِ حق و در جهاد با دشمن) سستی نکنید و (از پیشامد‌ها و حوادث و سختی‌هایی که به شما می‌رسد)اندوهگین مشوید که شما اگر مؤمن باشید، برترید و (بر دشمنان پیروز هستید).»(سوره آل عمران/آیه ۱۳۹).
این آیه به عنوان تسلیت براى مسلمین به خاطر جراحت و کشتارى که در غزوه احد به آنان وارد شده بود، نازل گردید و خداوند اراده فرمود کفار را مرعوب سازد لذا به مسلمین فرمان داد که مشرکین را دنبال کنند و ضمن تشویق و تحریض، آنها را از سستى ورزیدن و حزن و اندوه نهى فرمود و به آنها وعده داد که در صورتى که به ایمان به خدا تمسک بجویند، سرانجام پیروزى با آنان خواهد بود زیرا مشرکین قصد داشتند به مدینه بازگردند و مسلمین را غارت نمایند، وقتى که فهمیدند که مسلمین به خود آمده و قصد تعقیب آنها را دارند، ترسیدند.
بنابراین اگر نصرت الهی را دایرمدار پیروزی مومنان بدانیم، باید این نکته را در نظر بگیریم که پیروزی، امری نسبی بوده و لزوما اینگونه نیست که پیروزی تنها و تنها به معنای پیروزی ظاهری و مغلوب کردن ارتش دشمن باشد بلکه به نظر می‌آید، پیروزی، نسبت مستقیمی با هدف داشته و هنگامی که هدف محقق شود، شخص می‌تواند خود را پیروز دانسته و یاری خداوند نیز می‌تواند در این چارچوب محقق شود؛ هر چند، تحقق اهداف به شکست ظاهری بیانجامد، لذا در جنگ احد اگرچه مسلمانان به دلیل نافرمانی بعضی از آنها از دستور رسول خدا (ص) در ظاهر شکست خوردند اما به دلیل ایمان عده‌ای از آنها که تصمیم به تعقیب دشمنان گرفتند خداوند ترس آنها را در دل دشمنان انداخته و مجبور به فرار شدند و درنهایت رسول خدا(ص) و مسلمانان مشمول نصرت الهی شدند.
مقام معظم رهبری درباره نقش ایمان در جلب نصرت الهی و پیروزی ملت ایران بر حکومت طاغوت تا دندان مسلح فرمودند: «ملت ایران توانست با قدرت ایمان، با مجاهدت، با فداکاری، این حکومت (طاغوت را علی‌رغم همه پشتیبانی‌های جهانی که از او می‌شد ساقط کند و به جای او چیزی را سرپا کند که قدرت‌های استکباری طاقت دیدن آن را ندارند؛ یعنی نظام جمهوری اسلامی؛ این یک تجربه، دیگر از این تجربه بهتر؟ وَلاتَهِنوا وَلاتَحزَنوا وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین».
ایشان در سخنی دیگر درباره نقش ایمان در دستیابی ملت ایران به نصرت الهی در هشت سال دفاع مقدس و جلب مدد خداوند در ادامه مبارزه با دشمنان اسلام و ایران فرمودند: «جنگ دفاع هشت‌ساله به ما نشان داد، ما الان می‌توانیم با همه توان ادعا بکنیم که جمهوری اسلامی با همه چالش‌هایی که در مقابل او به وجود می‌آورند، می‌تواند پنجه بیندازد و بر همه آنها می‌تواند غالب بشود چون این را تجربه کرده‌ایم «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحزَنُوا وَ اَنتُمُ الاَعلَونَ اِن کُنتُم مُؤمِنین»؛ اگر ایمان در دل و در عمل وجود داشته باشد، کوه‌ها در مقابل یک جامعه، یک مجموعه، یک انسان قوی، هموار خواهد شد و قدرت مقاومت نخواهد داشت. یکی از فواید جنگ برای ما این بود».
اخلاص
اخلاص و نیت خدایی داشتن از عوامل بسیار مهم در جلب نصرت الهی در تمام عرصه‌های زندگی به‌ویژه هنگام مبارزه با دشمنان اسلام است زیرا خداوند متعال تنها عمل خالصانه بندگان را می‌پسندد و می‌پذیرد؛ از این‌رو، مخلصان را حمایت می‌کند و راه‌های روشن هدایت و پیروزی را به ایشان می‌نمایاند: «وَالذینَ جاهَدَوا فینا لَنَهدینّهم سُبُلَنا؛ هرکسی در راه رضایت و خشنودی ما تلاش و مجاهده نماید ما راه‌های هدایت، پیروزی، نصرت و موفقیت را به رویش می‌گشاییم». (سوره عنکبوت/آیه ۶۹).
نمونه عملی تحقق وعده خداوند بر نصرت مجاهدان مخلص بر دشمنانشان را می‌توان در صحنه‌های هشت سال دفاع مقدس دید. امام خمینی(ره) درباره اثر اخلاص رزمندگان در پیروزی و نصرت الهی در عملیات فتح‌المبین در جمع رزمندگان می‌فرماید: «شما با این اخلاص و ایثار، جمهوری اسلامی را بیمه کردید، فتح‌هایی که نصیب شما شده است خصوصاً در فتح مبین، گرچه با هیچ معیاری نمی‌توان آن را سنجید و با هیچ زبانی نمی‌توان توصیف کرد لکن آنچه که بالاتر از همه آنهاست این صداقت شما و این اخلاص شما در بارگاه حق تعالی است.»
دعا و تضرع
ازجمله عوامل دستیابی به نصرت و یاری خداوند، دعا و تضرع به درگاه الهی است انسان باید با ذکر الهی و دعا پیوند خویش را با خدایی حفظ کند که همه هستی در اختیار اوست و اگر بخواهد آتش را گلستان می‌کند و اثر اسباب را سلب می‌کند و بدون اسباب، پیروزی را رقم می‌زند. مؤمنان در هر کاری به ویژه در مبارزه با دشمنان باید دست به دعا بردارند و با اتصال به منبع لایزال قدرت و ثروت و عزت از او بخواهند تا با اسباب یا بی‌اسباب آنان را یاری نماید چرا که خزائن هستی در اختیار خداست و مسلمان به این عقیده و باور است که یاری تنها از سوی خداوند است همانطور که در قرآن آمده است: «ومَا النَّصرُ اِلّا مِن عِندِ الله العَزیز الحکیم؛ و پيروزى جز از جانب خداوند تواناى حكيم نيست»(سوره آل عمران/آیه ۱۲۶) و هیچ ارتباطی با کثرت اسباب و افراد ندارد.
از این‌رو قرآن کریم درباره نبرد‌های رویارویی مسلمانان با کفار اشاره می‌کند که مسلمانان هنگام رویارویی با کفار دست به دعا و تضرع زده و از خداوند طلب یاری کرده‌اند. در رویارویی اهل ایمان تحت فرماندهی طالوت در مقابل جالوت، آمده است: «وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ؛ در زمانی که با جالوت و سپاهیانش رو‌به‌رو شدند، گفتند: پروردگارا صبر را بر دل‌های ما بریز و قدمهایمان را استوار کن و بر گروه کافران پیروزمان کن».(سوره بقره/ آیه ۲۵۰) این دعایی است که سپاهایان طالوت قبل از آغاز نبرد و جنگ به آن رو آوردند که نتیجه آن پیروزی طالوت و لشکر وی بر جالوت می‌شود. «فَهَزَموهم بِاِزنِ اللهِ وقَتَلَ داوودُ جالوتَ؛ پس به یاری خدا کافران را شکست دادند و داود (علیه السّلام) امیر آنها جالوت را کشت».(سوره بقره/ آیه ۲۵۱).
نمونه دیگر از نقش دعا و تضرع در جلب نصرت الهی در جنگ مسلمانان با دشمنان در جنگ بدر است، آن‌گاه که با قریش رو‌به‌رو شدند در حالیکه دشمنان با تعداد زیادی و با فخر و تکبر از مکه بیرون شده بودند که غرور ابوجهل نشانگر آن بود، پیامبر (ص) با دعا و تضرع به سوی خداوند گفت: «اَلّلهم هذِه قُریش قَد أتَت بِخَیلائ‌ها تُکَذِّب رَسولَک، اَلّلهم فَنَصرُک الَّذی وَعَدتَنی؛ پروردگارا! این قریش است که با غرور و تکبر خود آمده است در حالیکه پیامبرت را تکذیب می‌کنند؛ بار الها! نصرت و یاری خویش را که برای من وعده کردهای».
در نقل دیگری از این کثیر آمده است در جنگ بدر هنگام شب تمام لشکر اسلام در خواب بودند اما پیامبر (ص) در کنار درخت نماز خوانده و در سجده خویش چندین بار این کلمات را می‌گفت که: «یا حیُّ یا قیوم» و به اصرار از خداوند طلب یاری می‌کرد. انس بن مالک نیز روایتی را نقل کرده است که پیامبر(ص) زمانی که به جنگ با دشمنان می‌رفت این دعا را می‌خواند: «اَلّلهم أنت عَضُدی وأنتَ نَصیری وبِک أُقاتل؛ خدایا تو پشتیبان و یاری‌دهنده من هستی و با کمک تو جنگ با دشمنان را آغاز می‌کنم.» و آن حضرت می‌فرمود: «ثِنتان لا تَرُدّان أو قَلَّما تَردَّان:اَلدُّعاء عِندَ النِّداء، وعِند البَأس حین یُلْحِمُ بعضُهم بعضاً؛ دعا در دو زمان رد نمی‌شود یا در بعضی موارد رد نمی‌شود، دعا در وقت اذان و دعا در وقت جنگ. هنگامی که جنگ و نبرد گرم می‌شود میان دو گروه.» براساس نقل دیگری از رسول خدا (ص) دعا به حدی موثر است که می‌تواند در تغییر قضا و قدر الهی نقش داشته باشد؛ لذا فرمود: «لا یَرُدَّ القَضاء إلاّ الدُّعاء؛ قضاء خداوند را به‌جز دعا چیزی دیگری رد نمی‌کند».
نمونه دیگری از تأثیر دعا و توسل در پیروزی مجاهدان اسلام بر دشمنان، دعاها و راز و نیاز‌ها و توسل رزمندگان هشت سال دفاع مقدس کشور عزیز ایران است در این هشت سال، فرصت زیباترین مناجات‌ها و دعاها پدید آمد و در قالب دعا، احساس فقر و نیاز عبد در مقابل خدای غنی و بی نیاز مطلق تجلّی یافت. حضرت امام خمینی (قدس سره) در این زمینه خطاب به رزمندگان اسلام چنین می‌فرمود: «ای عزیزانی که مجالس ذکر و دعا و مناجات شما در شب‌ها چون شب عاشورا به ملکوتیان نورافشانی می‌کند و چون ستار‌ه‌های درخشان در جبهه‌ها می‌درخشد و روزتان چون روز عاشورا در مقابل یزیدیان استقامت می‌نماید، قدر این شب‌های معنوی، عرفانی و این روز‌های سلحشوری و افتخارآمیز را بدانید که خدای بزرگ، شما را برای نصرت خویش انتخاب فرموده و امثال ما را لایق این خوان نعمت و رحمت و معنویت و فداکاری ندانسته است». به این ترتیب فرهنگ دعا و مناجات در جبهه اسلام کاملاً نهادینه و علاوه‌بر آثار شگرف آن دعاها، رشد معنوی ویژه‌ای نیز نصیب رزمندگان اسلام شد.
صبر و مقاومت
از دیگر عوامل در تحقق وعده خداوند بر نصرت اهل ایمان داشتن روحیه صبر و مقاومت در مقابله با دشمنان و مشکلات موجود در مسیر مبارزه است از همین رو، مجاهدان پیروان طالوت هنگام رو‌به‌رو شدن با دشمنانشان از خداوند طلب صبر و ثبات قدم کردند: «وَلَمَّا بَرَزُوا لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِ قَالُوا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْرًا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْکَافِرِینَ؛ در زمانی که با جالوت و سپاهیانش رو‌به‌رو شدند، گفتند: پروردگارا صبر را بر دل‌های ما بریز و قدمهایمان را استوارکن و بر گروه کافران پیروزمان کن».(سوره بقره/ آیه ۲۵۰).
خداوند هم وقتی مقاومت و پایداری آنها را دید با آنها همراهی کرد و آنان را بر دشمنانشان پیروز گردانید. «فَهَزموهم بِاذنِ الله و قَتَلش داوودُ جالوتَ؛ پس به یاری خدا کافران را شکست دادند و داود (علیه السّلام) امیر آنها جالوت را کشت».(سوره بقره/ آیه ۲۵۱) در آیه دیگر نیز نصرت و پیروزی عده کمی از مجاهدان مسلمان بر عده زیادی از دشمنانشان مشروط به داشتن روحیه صبر و مقاومت شده است آنجا خداوند فرمود: «یا اَیُّهاالنَّبی حَرّضِ المومنین عَلی القِتاِل اِن یَکن مِنکم عِشرونَ صابرونَ یَغلِبوا مِائتینِ و اِن یکن منکم مِائةٌ یَغلِبوا اَلفاً مِنَ الَّذینَ کَفَروا بِاَنَّهم قَومٌ لا یَفقَهون؛ ای پیامبر مومنان را به جنگ برانگیز که اگر از شما بیست نفر صابر و مقاوم باشند بر دویست نفر پیروز گشته و اگر از شما صد نفر (صابر) باشند بر هزار نفر از کافران چیره شوند زیرا آنان (دشمنان) گروهی هستند (که حقایق توحید و قدرت خدا را) نمی‌فهمند.» (سوره انفال/ آیه ۶۵).
و در جای دیگر قرآن به اثر استقامت و پایداری اشاره شده وآمده است «اِنَّ الَّذینَ قالوا رَبُنا اللهُ ثُمَّ استقاموا تَتَنَزَّلُ عَلَیهم الملائکةُ اَلّا تَخافوا و لاتَحزَنوا و اَبسِروا بِالجَنَّةِ الَّتی کُنتُم تُوعَدون؛ بی‌تردید کسانی که گفتند، پروردگار ما خداست، سپس استقامت ورزیدند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند و می‌گویند مترسید و اندوهگین نباشید شما را به بهشتی که وعده می‌دادند بشارت باد.»(سوره فصلت/ آیه ۳۰) اما در مورد نقش صبر و مقاومت در خنثی‌سازی توطئه‌ها و مکر‌های دشمنان از سوی خداوند آمده است: «وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا لا یَضُرُّکُمْ کَیْدُهُمْ شَیْئاً؛و اگر صبر كنيد و پرهيزگارى نماييد نيرنگشان هيچ زيانى به شما نمى‌رساند.»(سوره آل عمران/ آیه ۱۲۰).
بنابراین رزمنده‌ای که برای تحقق آرمان خویش و برتری کلمه حق به موانع و مشکلات درونی از قبیل سستی، نومیدی، وسوسه‌های شیطانی و ترس یا موانع بیرونی از قبیل دشواری راه، آتش دشمن، زخمی شدن و امثال آن برخورد می‌کند و در برابر همه این مشکلات مقاومت می‌کند و صحنه نبرد را ترک نمی‌گوید، مصداق کامل انسان صابر است و یقینا براساس وعده الهی بر دشمنش پیروز می‌شود.
امام خمینی(ره) نیز صبر و پایداری را یکی از علل پیروزی ملت ایران در عرصه‌های مختلف، از جمله دفاع مقدس میدانند. چنانچه فرموده است: «با تمام قدرت بیست سال هم این جنگ اگر طول بکشد ما ایستاده‌ایم»، «امروز روز استقامت، روز پایداری است» و در سخن دیگری فرمودند: «این ملت باید علاوه بر جهاد، استقامت در جهاد داشته باشد». همچنین آن حضرت برای جلوگیری از سستی و رخوت ملت ایران فرموده‌اند: «جنگ(ها) کمبود دارد، جنگ شهادت دارد، جنگ‌ها خرابی دارد، باید استقامت داشته باشید، پایداری داشته باشید.» مقام معظم رهبری نیز در این باره فرموده است: «شما بسیجی‌ها یکی از نمونه‌های برجسته این استقامتید، یک وقتی در دوران دفاع مقدس، شرق و غربِ دنیا با هم علیه ملت ما همدست شدند، ملت ایستاد، امام مثل کوه استواری ایستاد و ملت هم به او لبیک گفتند. این استقامت، ما را در این جنگ طولانی و دشوار (هشت سال) موفق کرد و پیروز شدیم و دشمن خوار و خفیف شد. همه آن نیرو‌های جهنمی که پشت سر رژیم بعثی بودند، مجبور شدند به قدرت و عظمت ملت ایران اعتراف کنند.»
بنابراین امروز که استکبار جهانی و دشمنان اسلام تمام تلاششان بر شکست دادن جمهوری اسلامی و ملت عزیز ایران است اگر قرار باشد مثل گذشته نصرت الهی نصیب امت اسلامی شود باید با تمام قوا در مقابل تمام مشکلات اعم از تحریم‌ها و دیگر سختی‌ها صبر و مقاومت از خود نشان دهند.
منابع
قرآن.
این هشام عبدالملک السیره النبویه، بیروت، داذالمعرفه بی تا.
ابن کثیر اسماعیل بن عمر، البدایه والنهایه، بیروت، دارالفکر، ۱۳۵۷ ق.
سنن ترمذی محمد بن عیسی، سنن، مصر، دارالحدیث، ۱۴۱۹ ق.
آل سجستانی ابو داود حافظ ابن حجر، سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر، ۱۴۲۰ ق.
محقق محمد باقر، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، تهران، اسلامی، ۱۳۶۱.
مکارم شیرازی ناصر، تفسیرنمونه، تهران، داذالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ ش.
طباطبایی محمد حسین، تفسیرالمیزان، قم، منشورات جماعه المدرسین، ۱۴۱۷ ق.
روح‌الله موسوی خمینی، صحیفه نور، تهران، مرکز نشر آثار امام خمینی، ۱۳۶۱ ش.
سایت مقام معظم رهبری.
انتهای پیام