شهادت امام رضا(ع)، هشتمین پیشوای معصوم شیعیان، نه تنها روزی غم‌انگیز در تاریخ اسلام، بلکه نقطه‌ای سرنوشت‌ساز در مسیر معنویت، علم و اخلاق جامعه اسلامی است. یاد و آموزه‌های ایشان، همچنان چراغ راه شیعیان و همه کسانی است که به عدالت، تقوا و خدمت به خلق ایمان دارند. به‌مناسبت شهادت امام رضا(ع)،
امیرعلی حسنلو، استاد حوزه و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه، یادداشتی در اختیار ایکنای خراسان رضوی قرار داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
امام رضا(ع) نه تنها یک امام معصوم و پیشوای دینی، بلکه شخصیتی است که حضور و شهادت ایشان در سرزمین ایران، تحولی عمیق و سرنوشت‌ساز در تاریخ، فرهنگ و هویت این مرز و بوم رقم زد. در حقیقت، اگر به لایه‌های گوناگون تاریخ ایران بنگریم، خواهیم دید که واقعه هجرت و شهادت امام هشتم(ع) در توس و شکل‌گیری شهر مشهد، نقطه‌ای محوری در هویت اسلامی و تمدنی ایرانیان محسوب می‌شود، نقطه‌ای که از دل آن، همبستگی ملی، شکوفایی فرهنگی، بالندگی علمی و انسجام اجتماعی، جان تازه گرفت و تا امروز استمرار یافته است.
در میان همه امامان شیعه، امام رضا(ع) تنها امامی است که مزار شریف ایشان در ایران قرار دارد. این امر، از یک سو ایران را به کانونی برای پیوند معنوی و عاطفی مسلمانان جهان تبدیل کرده و از سوی دیگر، هویت شیعی ایرانیان را با حضور امام رضا(ع) در هم تنیده است. شهر مشهد به‌واسطه
بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) نه یک شهر عادی، بلکه شهری تمدنی است که محور حیات دینی، اجتماعی و حتی اقتصادی آن، حضور امام هشتم(ع) است و از همین روست که گفته می‌شود مشهد فلسفه وجودی خود را از امام رضا(ع) گرفته است.
تأثیر حضور امام رضا(ع) در ایران را می‌توان در چند بعد بررسی کرد. نخست، بُعد دینی و اعتقادی است، ایرانیان با پذیرش ولایت و امامت حضرت رضا(ع)، پیوندی عمیق میان ایمان اسلامی خود و سیره اهل‌بیت(ع) برقرار کردند و همین پیوند موجب شد که آموزه‌های ناب شیعی در این سرزمین گسترش یافته و نسل‌های پیاپی در پرتو معارف رضوی تربیت شوند. زیارت حرم ایشان که امروز میلیون‌ها زائر از ایران و سراسر جهان اسلام را به مشهد می‌کشاند، همواره نقشی بی‌بدیل در تقویت ایمان و تحکیم اعتقادات داشته است.
بعد دوم، بُعد فرهنگی و اجتماعی است، فرهنگ میزبانی، مهمان‌نوازی و خدمت به زائران که امروز از ویژگی‌های برجسته مشهد و مردم خراسان است، ریشه در همین حضور دارد. آداب و رسوم دینی، آیین‌های سوگواری و جشن‌های مذهبی پیرامون حرم امام رضا(ع)، بستری فراهم آورده‌اند که فرهنگ عمومی جامعه ایرانی با روح دیانت و محبت اهل‌بیت(ع) عجین شود و این فرهنگ تا بدانجا گسترش یافته که حتی در مقیاس ملی، خدمت به زائران امام رضا(ع) به یک ارزش والای اجتماعی و نماد همبستگی ایرانیان تبدیل شده است.
بعد سوم، بُعد علمی و تمدنی است. از قرن‌های نخست پس از شهادت امام رضا(ع)، حوزه‌های علمی و مراکز آموزشی در کنار مضجع شریف ایشان شکل گرفت و به مرور، مشهد به یکی از کانون‌های اصلی دانش در جهان اسلام تبدیل شد. مکتب رضوی و میراث علمی و روایی امام هشتم(ع)، الهام‌بخش هزاران عالم، محدث و فقیه در طول تاریخ بوده و حتی امروز نیز دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و کتابخانه‌های عظیم پیرامون حرم مطهر، نشانگر استمرار نقش تمدنی این بارگاه است.
بعد چهارم، بُعد سیاسی و هویتی است. امام رضا(ع) با ولایتعهدی تحمیلی مأمون، گرچه در ظاهر به دربار عباسی راه یافت، اما در واقع با موضع‌گیری‌های حکیمانه خویش، مشروعیت ظاهری خلفا را به چالش کشید و بار دیگر بر حقانیت امامت تأکید ورزید. شهادت ایشان در ایران، این سرزمین را به مهد مقاومت در برابر انحراف‌های خلافت بدل ساخت. در طول تاریخ، ایرانیان همواره از حرم امام رضا(ع) به‌عنوان نماد استقلال دینی و هویت مذهبی خود یاد کرده‌اند. این بارگاه، برای مردم ایران نه تنها یک مکان مقدس، بلکه سنگری معنوی در برابر سلطه‌گری‌ها و تحریف‌ها بوده است.
از دیگر آثار حضور امام رضا(ع)، می‌توان به شکل‌گیری نوعی «تمدن زیارت» در ایران اشاره کرد. مشهد، با میلیون‌ها زائر سالانه، نه تنها بزرگ‌ترین مرکز مذهبی ایران، بلکه یکی از بزرگ‌ترین کانون‌های مذهبی جهان اسلام است. این حرکت عظیم زائرانه، ابعاد گوناگونی دارد، از تقویت معنویت فردی و اخلاق اجتماعی گرفته تا شکوفایی اقتصادی و توسعه شهری. خدمات‌رسانی به زائران، نهادینه‌شدن فرهنگ وقف، ساخت مدارس، بیمارستان‌ها و مراکز خیریه، همه و همه جلوه‌هایی از تمدن رضوی هستند که در طول تاریخ شکل گرفته است و امروز نیز با قدرت ادامه دارد.
نکته مهم دیگر، پیوند عاطفی ملت ایران با امام رضا(ع) است و این پیوند نه تنها در عرصه دینی، بلکه در زندگی روزمره مردم حضور دارد. بسیاری از خانواده‌ها نذر و نیاز خود را به امام رضا(ع) گره می‌زنند، بسیاری از تصمیم‌های مهم زندگی در سایه توسل به ایشان گرفته می‌شود و بسیاری از سختی‌ها با امید به شفاعت آن حضرت آسان می‌گردد. به بیان دیگر، امام رضا(ع) در زندگی ایرانیان تنها یک شخصیت تاریخی یا دینی نیست، بلکه پدیده‌ای زنده و جاری در متن حیات اجتماعی و فردی است.
امروز، مشهد و بارگاه امام رضا(ع) نه تنها مقصد میلیون‌ها زائر داخلی، بلکه میزبان مسلمانان و عاشقان اهل‌بیت(ع) از سراسر دنیاست و این ارتباط جهانی موجب شده است که ایران در کانون توجه جهان اسلام قرار گیرد و بارگاه رضوی به محلی برای وحدت دل‌ها و همگرایی امت اسلامی تبدیل شود. از همین‌رو، می‌توان گفت که امام رضا(ع) با حضور و شهادت خود در ایران، پلی میان فرهنگ‌ها و ملت‌ها ایجاد کرده و زمینه‌ای فراهم ساخته است تا ایران همواره در قلب جهان تشیع بدرخشد.
حضور امام رضا(ع) در ایران و شکل‌گیری بارگاه ملکوتی ایشان در مشهد، نه تنها یک رویداد تاریخی، بلکه نقطه عطفی در هویت دینی، فرهنگی و تمدنی ایرانیان است، این واقعه، به ایران معنا بخشید و به مردم آن روحیه‌ای تازه عطا کرد تا امروز نیز هر ایرانی، چه زائر باشد و چه مجاور، نسبت خود را با امام رضا(ع) تعریف می‌کند و در پرتو نورانیت ایشان مسیر زندگی را می‌یابد. این حقیقتی است که مشهد را به «شهر امام رضا(ع)» و ایران را به «سرزمین ولایت» بدل ساخته است.
انتهای پیام