یکی دیگر از صفات رذیله که از خطرناک‌ترین آن‌ها به‌شمار می‌رود، عُجب است. این رذیله شوم باعث می‌شود که آدمی شیفته خویشتن یا در بیشتر موارد، شیفته اعمال خود شود و نتواند معایب خود و کردارش را ببیند.
بیشتر بخوانید:
عجب و تکبر، دو بیماری روحی شبیه به همدیگرند، با این تفاوت که تکبر، خودبزرگ‌بینی و عجب، خودشیفتگی است. قرآن کریم این دو ملکه ناشایست را یکسان یاد کرده: «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ مَنْ كانَ مُخْتالاً فَخُوراً؛ خدا كسی را كه متكبر و فخرفروش است، دوست نمیدارد.» (نساء، 36)
افراد خودشیفته اعمال خود را در نهایت نیكی می‌پندارند و همواره از دیگران توقع احترام و بزرگداشت دارند؛ همچنین اگر عبادتی به‌جا آورند، شیفته آن می‌شوند و خودشان را محبوب‌ترین و متقی‌ترین بندگان خدا به‌شمار می‌آورند و رفتار دیگران و حتی عبادت سایرین را پوچ و بی‌ارزش تلقی می‌کنند.
عُجب مفاسد و پیامدهای ناگواری دارد؛ بعضی از صفات رذیله نظیر حسد، بخل، غرور و حب مقام، در اثر عجب در وجود انسان ریشه می‌دواند، چنانکه بسیاری از گناهان مانند تهمت، غیبت و تمسخر، از صفت رذیله عجب سرچشمه می‌گیرد.
این ملکه ناپسند، تبعات زیان‌بارتر و ناگوارتری نیز دارد که در کلام مطهر ثامن‌الائمه، حضرت علی بن موسی‌الرضا(ع)، با عنوان درجات عجب از آن یاد شده است. آن حضرت می‌فرماید: «العُجبُ درجاتٌ، منها أن يزَينَ للعَبد سُوء عَملِه فيراهُ حَسَنا، فيعجِبه و يحسَبُ أنَّه يحسنُ صنعا، و منها أن يؤمنَ العبدُ برَبِّه فيمُنُّ علي اللّهِ ـ عزَّ وجلَّ! ـ و للّهِ عليهِ فيهِ المَنُّ؛ خودپسندى درجاتى دارد؛ يكى از آن‌ها اين است كه كردار زشت بنده به نظرش زيبا جلوه كند و آن را نيكو ببيند و خوشش آيد و پندارد كه كار خوبى مى‌كند. يكى ديگر اين است كه بنده به پروردگارش ايمان آورد و براى اين كار، بر خداوند عزوجل منت گذارد، حال آنكه در اين كار، خداوند را بر او منت است.» (الکافی، ج 2، ص 313)
این روایت شریف به سه آیه از آیات قرآن كریم اشاره دارد. بر این اساس، در اثر عجب، اولاً اعمال ناشایست بنده در نظرش تزئین می‌یابد و شیفته آن می‌شود: «أَ فَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً؛ آیا آن كس كه زشتی كردارش برای او آراسته شده و آن را زیبا میبیند، مانند مؤمن نیكوكار است؟» (فاطر، 8)
ثانیاً، مرتکب رفتار ناپسند می‌شود و گمان می‌برد كه در حال نیکوکاری است: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرينَ أَعْمالاً، الَّذينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعاً؛ بگو: آیا شما را از زیانكارترین مردم آگاه گردانم؟ آنان كسانی هستند كه كوشششان در زندگی دنیا به هدر رفته است و خود می‌پندارند كه كار خوب انجام میدهند.» (كهف، 103و 104)
ثالثاً، برای ایمانش و برای هدایتی که شامل حال او شده است، بر خداوند منت می‌نهد: «يَمُنُّونَ عَلَيْكَ أَنْ أَسْلَمُوا قُلْ لا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُمْ بَلِ اللَّهُ يَمُنُّ عَلَيْكُمْ أَنْ هَداكُمْ لِلْإيمانِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقينَ؛ از اینكه اسلام آوردهاند، بر تو منت مینهند، بگو: بر من از اسلامآوردنتان منت نگذارید، بلكه این خداست كه با هدایتكردن شما به ایمان، بر شما منت میگذارد، اگر راستگو باشید.» (حجرات، 17)
خلاصه آنكه عُجب و خودشیفتگی، جز حماقت و نادانی نیست و از تخیل‌ها و توهم‌های بی‌پایه نشئت می‌گیرد. راهکارهای رفع یا سرکوب این رذیله خطرناک، همان راهکارهای مبارزه با رذیله تکبر است که در صورت توجه و عمل به آن راهکارها و نیز با استمداد از لطف و مرحمت خدای متعال، پیروزی در صحنه مبارزه، حتمی خواهد بود.
انتهای پیام