در ابتدای این نشست تخصصی افشین داورپناه، مدیر نشست، انسان‌شناس و عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی طی سخنانی بیان کرد: نشست تخصصی حاضر براساس پیمایش انجام شده در حوزه فرزندآوری طراحی شده است. بخشی از این پیمایش به ارزیابی و سنجش دیدگاه عمومی درباره مشوق‌های فرزندآوری اختصاص داشته و هدف آن ارائه تصویری واقع‌بینانه از واکنش جامعه و دریافت بازخوردها به قانونگذاران و نهادهای متولی سیاست‌های جمعیتی است.
وی افزود: مسئله جمعیت به طور مشخص یکی از چالش‌های جدی جامعه ایرانی محسوب می‌شود و اجماع نظر میان صاحب‌نظران اسلامی و اجتماعی بر اهمیت این موضوع وجود دارد. با این حال، رویکردها و پیشنهادات برای مواجهه با این مسئله ممکن است متفاوت باشد و اصلاحات لازم برای رویه‌های موجود نیز بسته به واقعیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه، در زمان‌ها و مکان‌های مختلف تغییر کند.
نگرش ایرانیان نسبت به فرزندآوری
در ادامه، حسین نوری‌نیا، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی جهاددانشگاهی ضمن ارائه گزارشی از یافته‌های پیمایش مدنظر بیان کرد: پیمایش مورد بحث در بهمن و اسفند ۱۴۰۳ انجام شد و بخش مقایسه‌ای آن با مطالعات مشابه در سال ۱۳۹۵ صورت گرفت. هدف اصلی این پژوهش بررسی نگرش ایرانیان نسبت به فرزندآوری در شرایط فعلی و آینده نزدیک، میزان تمایل به فرزندآوری، دلایل تمایل و عدم تمایل، رفتار واقعی فرزندآوری و مطلوبیت‌های آن بوده است.
نوری‌نیا گفت: همچنین، ارزیابی مقدماتی سیاست‌های تشویقی فرزندآوری نیز مدنظر قرار گرفت. روش پیمایش بر مبنای پرسشنامه ساخت‌یافته و نمونه‌گیری از جمعیت متأهلین ۱۵ تا ۴۹ سال انجام شد. در مجموع ۲۵۰۰ نمونه در سطح کشور براساس نسبت جنسیتی، محل سکونت و استان‌ها توزیع شد. ۴۸.۵ درصد پاسخگویان زن و ۵۱.۵ درصد مرد بودند. میانگین سن پاسخگویان ۳۶.۵ سال و میانگین سن هنگام ازدواج ۲۲.۶ سال بود. بیش از یک‌سوم پاسخگویان دارای تحصیلات دانشگاهی و بیش از نیمی از آنان شاغل بودند. همچنین ۴۲ درصد در مراکز استان‌ها، ۳۵ درصد در سایر شهرها و ۲۲ درصد در روستاها سکونت داشتند.
وی ادامه داد: از نظر مذهبی، اکثریت شیعه و ترکیب زبانی متنوع بود. نتایج پیمایش نشان داد که ۷۴.۹ درصد پاسخگویان تجربه فرزندآوری داشتند و میانگین تعداد فرزندان آنان ۱.۷ فرزند بود. میانگین سن اولین فرزندآوری ۲۵.۴ سال گزارش شد و حدود ۶۰ درصد از روش‌های پیشگیری استفاده می‌کردند. از نظر مطلوبیت فرزندآوری، حدود ۳۵ درصد جمعیت تمایل به داشتن بیش از سه فرزند داشتند. میانگین سن مطلوب برای اولین فرزندآوری از نگاه زنان ۲۳.۶ سال و از نگاه مردان ۲۷.۴ سال تعیین شد و فاصله مطلوب بین فرزندان به طور متوسط ۳.۵ سال بود.
نوری‌نیا افزود: در حال حاضر، ۲۲.۳ درصد پاسخگویان تمایل به فرزندآوری داشتند و ۷۷.۷ درصد اظهار بی‌تمایلی کردند؛ این رقم نسبت به سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است. اما در سه تا پنج سال آینده، حدود ۴۱ درصد کسانی که در حال حاضر تمایلی نداشتند، تمایل به فرزندآوری ابراز کردند. تحلیل دلایل تمایل نشان داد که عوامل عاطفی والدگری، علاقه به داشتن فرزند، تقویت پیوند خانوادگی، توصیه‌های دینی و احساس کافی نبودن تعداد فرزندان، بیشترین تأثیر را داشته‌اند. از سوی دیگر، مهمترین دلایل عدم تمایل شامل نگرانی‌های اقتصادی، ناتوانی در تأمین آینده فرزندان، نبود مسکن مناسب و درآمد ناکافی بود.
وی بیان کرد: سایر عوامل شامل اولویت‌های تحصیلی و شغلی، عدم آمادگی روانی، موانع پزشکی و عدم تمایل به والدگری بود. تحلیل عاملی این دلایل به شناسایی پنج عامل اصلی در تمایل و شش عامل اصلی در عدم تمایل به فرزندآوری منجر شد. نتایج همچنین نشان داد که سیاست‌های تشویقی دولت تأثیر زیادی بر تمایل به فرزندآوری نداشته است، به طوری که فقط ۱۸ درصد پاسخگویان اثر قابل توجهی از این سیاست‌ها گزارش کردند و حدود ۱۵ درصد از این مشوق‌ها استفاده کرده بودند. هدف این پیمایش، بررسی جامع تمایل به فرزندآوری و عوامل مؤثر بر آن بود و نه سنجش اثرگذاری سیاست‌ها به طور مستقل.
نوری‌نیا تصریح کرد: در پایان، پیمایش نشان داد که فقط ۲۲.۴ درصد از پاسخگویان تمایل داشتند فرزند خود را در خارج از کشور به دنیا آورند، که نشان‌دهنده اهمیت حفظ جمعیت و سیاست‌های جمعیتی مؤثر در داخل کشور است.
جمعیت جوان ایران‌زمین
در ادامه، علی حاتمی، جمعیت‌شناس و رئیس پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاددانشگاهی نیز طی سخنانی گفت: افزایش سیاست‌های جمعیتی، مسئله‌ای حیاتی برای آینده ایران است. ایران دارای جمعیتی جوان است که هم ابزار قدرت و هم خطر بالقوه‌ای برای کشور محسوب می‌شود. تأکید متخصصان بر این است که در عرض ۱۵ تا ۲۰ سال آینده، تأثیرات جمعیتی قابل توجهی رخ خواهد داد و اگر اکنون اقدامی انجام نشود، دیر خواهد بود. برنامه‌های توسعه کشور، از برنامه اول تا برنامه هفتم، به مسئله جمعیت توجه کرده‌اند؛ در این میان، پرتکرارترین برنامه، برنامه اول است و در پی آن، ضرب‌آهنگ جمعیت در برنامه‌های بعدی کاهش یافته است. از برنامه ششم به بعد، توجه به موضوع جمعیت بازگشته و در برنامه هفتم با تمرکز ویژه بر جوانی و جمعیت ارائه شده است.
وی افزود: براساس برنامه هفتم توسعه، مواد و اهداف مشخصی در حوزه جمعیت پیش‌بینی شده است. این اهداف شامل الگوی صحیح ازدواج، میانگین سن ازدواج، افزایش میزان باروری، افزایش میزان ازدواج، کاهش میزان طلاق و کاهش ۳۰ درصدی سقط جنین غیرقانونی است. با این حال داده‌های ثبتی و واقعی برای ارزیابی دقیق برخی از این اهداف موجود نیست و هنوز برخی شاخص‌ها مانند کاهش ۳۰ درصدی سقط جنین جای سؤال دارند.
حاتمی بیان کرد: نگاهی به افق ۲۰۵۰ نشان می‌دهد که هرم سنی ایران به سمت ساختار سنی مشابه کشور چین حرکت خواهد کرد، در حالی که هرم سنی عراق شبیه هند خواهد شد. این تغییرات به دلیل سیاست‌های تنظیم خانواده و کاهش رشد جمعیت در دهه‌های گذشته رخ داده و جمعیت‌شناسان ایرانی از نخستین افرادی بودند که نسبت به این تغییرات هشدار دادند.
وی ادامه داد: براساس تحلیل داده‌های پیمایش، در حال حاضر ۲۲.۳ درصد از پاسخگویان تمایل به فرزندآوری دارند؛ در حالیکه تمایل آنان برای آینده به ۴۰.۹ درصد می‌رسد. مجموع این ارقام، ۵۴.۱ درصد است. تمایل مردان به فرزندآوری بیشتر از زنان است و با افزایش سن زنان، این تمایل کاهش می‌یابد. کسانی که تاکنون فرزندی نداشته‌اند، تمایل بیشتری به فرزندآوری نشان می‌دهند و تمایل در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است. همچنین، وضعیت مالی بهتر با تمایل بیشتر به فرزندآوری همراه است.
حاتمی بیان کرد: مقایسه بین تعداد فرزند واقعی و مطلوب نشان می‌دهد که میانگین تعداد فرزندان واقعی ۱.۸ و میانگین تعداد فرزندان مطلوب ۳.۲ است. ۵۸ درصد پاسخگویان تمایل به داشتن سه فرزند یا بیشتر دارند، اما در عمل تنها نزدیک به ۲۱ درصد این تعداد فرزند را دارند. ۶۴.۲ درصد خانواده‌ها دارای تعداد فرزند کمتر از میزان مطلوب هستند و ۱۵.۱ درصد پاسخگویان در حال حاضر فرزندی ندارند، در حالی که تنها ۱۴ درصد آنان خانواده بدون فرزند را مطلوب می‌دانند.
وی تصریح کرد: تحلیل سلسله‌مراتبی موانع فرزندآوری نشان می‌دهد که اقتصاد و مسکن به‌عنوان مانع پایه‌ای، شرط لازم اما ناکافی برای تصمیم‌گیری فرزندآوری است. تا زمانی که فرد احساس امنیت اقتصادی و مسکن نکند، وارد فرآیند تصمیم‌گیری برای فرزندآوری نمی‌شود. پس از عبور از مانع اقتصادی، شرایط فرزندان موجود، فاصله سنی و اولویت‌های تحصیلی، زمان و تعداد فرزندان را شکل می‌دهد. در نهایت، موانع پزشکی و عدم تمایل ذاتی، مانع نهایی محسوب می‌شوند. بنابراین سیاست‌های تشویقی که تنها به سطوح دوم یا سوم متمرکز هستند، بدون رفع مانع اقتصادی مؤثر نخواهند بود.
حاتمی گفت: تحلیل انگیزه‌ها نشان می‌دهد که انگیزه‌های درونی، به ویژه علاقه به والدگری و دوست داشتن فرزند، پایدارترین و مؤثرترین محرک‌ها هستند. در مقابل، تشویق‌های بیرونی مانند سیاست‌های مالی، توصیه‌های دینی یا فشارهای اجتماعی، ضریب اثرگذاری کمتری دارند و بدون وجود انگیزه‌های درونی، تأثیرگذاری آنها محدود است. بنابراین، راهکار مؤثر تقویت انگیزه‌های درونی از طریق نمایش جنبه‌های مثبت والدگری است، مانند تجربه لذت بازی با کودک و معنادار شدن زندگی والدین.
وی افزود: داده‌های پیمایش نشان می‌دهد که تمایل مردان به فرزندآوری بیشتر از زنان است، اما بار اصلی نگهداری و تربیت فرزندان بر دوش زنان قرار دارد که می‌تواند تأثیرگذار بر کاهش تمایل زنان به فرزندآوری باشد. جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال تمایل بالایی به فرزندآوری دارند (۸۱ درصد)، اما موانع اقتصادی، اجتماعی و روانی ناشی از تازه ازدواج کردن، دستیابی به این تمایل را محدود می‌کند.
حاتمی اظهار کرد: همچنین، یافته‌های جدید نشان می‌دهد که ترجیح جنسی برای داشتن دختر افزایش یافته و الگوی سنتی ترجیح پسر در حال کمرنگ شدن است. همچنین بازسازی خانواده و تمایل افراد دارای ازدواج مجدد یا فوت فرزند، به فرزندآوری بیشتر منجر می‌شود و باید در قوانین و سیاست‌های حمایتی مورد توجه قرار گیرد.
وی بیان کرد: مدل پیشنهادی براساس نتایج پیمایش، مدل قیفی است که در آن ابتدا تمایل اولیه به فرزندآوری وجود دارد (۵۴.۱ درصد)، اما عبور از موانع اقتصادی و مسکن، امنیت شغلی، سیاست‌های مرخصی والدین و حمایت از نگهداری فرزندان، شرط لازم برای تحقق این تمایل است. پس از آن، عبور از موانع روانی، پزشکی و آماده‌سازی خانوادگی، به رفتار واقعی فرزندآوری منجر می‌شود. در نهایت، شکاف بین تمایل و میزان باروری واقعی ناشی از غلبه موانع عینی، به ویژه اقتصادی، بر انگیزه‌های درونی است.
حاتمی تصریح کرد: آمار ولادت نشان می‌دهد که بیشترین تعداد ولادت در سال ۱۳۹۰ رخ داده (حدود ۱.۶ میلیون)، در حالی که در سال ۱۴۰۳، تعداد ولادت‌ها به زیر یک میلیون کاهش یافته است. کاهش ولادت شهری بیشتر از کاهش ولادت روستایی است و ایران در حال همگام شدن با الگوهای کشورهای دیگر مانند ترکیه است. همچنین کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی ۲۰ سال گذشته از ۶ فرزند در سال ۱۳۶۰ به ۱.۸ فرزند در سال ۱۳۸۰ و ۱.۴۵ فرزند در سال ۱۴۰۳ کاهش یافته است و همچنان زیر سطح جانشینی قرار دارد.
وی اظهار کرد: در پایان، مسئله جمعیت در ایران، یک موضوع ملی و فراوزارتی است و صرفاً متکی بر عملکرد یک وزارتخانه نیست. این مسئله نیازمند تصمیم‌گیری جمعی و اتخاذ سیاست‌های حمایتی و زیرساختی است تا انگیزه‌های درونی افراد به رفتار واقعی فرزندآوری تبدیل شود.
رویکرد فرابخشی به جمعیت
در ادامه، رسول صادقی، رئیس مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور نیز در سخنانی اظهار کرد: جلسه‌ای که در آن حضور داریم، جزو معدود جلساتی است که هم قانونگذاران، هم مجریان و سیاست‌گذاران، از نهاد علم و دانشگاه و همچنین اصحاب رسانه حضور دارند. این ترکیب، کار را کمی دشوار می‌کند و ملاحظات خاص خود را دارد، اما واقعیت این است که همه گرد هم آمده‌ایم تا درباره یکی از مهمترین مسائل و چالش‌های اجتماعی کشور صحبت کنیم. این حضور گسترده نشان‌دهنده دغدغه و حساسیت جمعی نسبت به موضوع جمعیت است. روندهای جمعیتی کشور، چه از منظر چشم‌انداز و چه مسیر طی‌شده، نیازمند توجه همه‌جانبه است و اهمیت آن ایجاب می‌کند که هم اصحاب رسانه حساسیت داشته باشند، هم جامعه علمی و دانشگاهی و هم سیاست‌گذاران. جمعیت موضوعی ملی است و به هیچ وجه نباید سیاسی یا جناحی تلقی شود؛ مهمترین آفت در این حوزه، سیاست‌زدگی است که می‌تواند بسیاری از روندها و سیاست‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
وی افزود: روندهای جهانی نشان می‌دهد که در ۲۰ سال آینده، کشورها با مسائل اقتصادی، فناوری، مهاجرت و کاهش جمعیت جوان مواجه خواهند شد. در ایران، توجه به مرگ و میر جوانان، به ویژه ناشی از تصادفات، که خود باعث کاهش جمعیت مولد می‌شود، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این موضوع پیچیده است و ابعاد مختلف آن با یکدیگر مرتبط هستند؛ بنابراین نیازمند رویکردی سیستمی و فرابخشی در حوزه جمعیت هستیم. برای حل این مسئله، ورود به تمام ابعاد ضرورت دارد تا بتوانیم برنامه‌ها و سیاست‌های جمعیتی را مؤثر اجرا کنیم.
صادقی گفت: یکی از محورهای مهم، باروری است. تغییرات باروری در ایران بسیار سریع رخ داده است؛ به گونه‌ای که طی ۱۱ سال، میزان کل باروری (TFR) از ۵ به ۲.۵ کاهش یافته است، روندی که حتی از چین با سیاست تک‌فرزندی سریع‌تر بوده است. این نشان‌دهنده سرعت بالای تغییرات اجتماعی در ایران است، چه از نظر ارزش‌ها و فرهنگ، و چه از نظر مسائل اقتصادی. پیمایش‌ها می‌توانند درک بهتری از دیدگاه‌ها و نگرش‌های مردم نسبت به فرزندآوری ایجاد کنند.
وی ادامه داد: پیمایش‌های مختلفی در کشور انجام شده است، از جمله پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان توسط وزارت فرهنگ و ارشاد و پیمایش ملی خانواده در پژوهشکده وابسته به جهاددانشگاهی. این پیمایش‌ها ابعادی از وضعیت عمومی جامعه را درباره فرزندآوری نشان می‌دهند. با این حال، چند نکته قابل توجه است: از منظر مفهومی و تئوریک، چارچوب مفهومی مشخصی پشت این پیمایش‌ها وجود ندارد. از منظر روش‌شناختی، حجم نمونه کم است و نمی‌توان تحلیل‌های دقیق در گروه‌های مختلف انجام داد. ضریب عدم پاسخ و ارزیابی خطاهای نمونه‌گیری نیز می‌تواند نتایج را تحت تأثیر قرار دهد.
صادقی بیان کرد: در سنجش مفهوم تمایل به فرزندآوری، بازه زمانی اهمیت دارد؛ در این پیمایش، سؤال درباره تمایل به فرزندآوری در حال حاضر و سه تا پنج سال آینده مطرح شده است، اما بازه کوتاه‌تر یک تا دو ساله مورد توجه قرار نگرفته است. نتایج نشان می‌دهد که حدود ۵۴ درصد افراد، در حال حاضر یا در آینده نزدیک، تمایل به داشتن فرزند دارند. همچنین، تمایل به فرزندآوری تابع تعداد فرزندان موجود است؛ کسانی که فرزندی ندارند، تمایل بیشتری دارند و این تمایل با افزایش تعداد فرزندان کاهش می‌یابد. مقایسه با سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که تمایل کلی افزایش یافته است، اما در حال حاضر تمایل کمتر است.
وی بیان کرد: خروجی مهم این پیمایش نشان‌دهنده شکاف بین تعداد فرزندان مطلوب و واقعی است؛ جامعه به دنبال تعداد فرزند بیشتری است، اما در واقعیت، باروری کمتر رخ می‌دهد. این شکاف فرصت سیاست‌گذاری ارزشمندی است تا موانع شناسایی شده و سیاست‌ها برای رفع آنها طراحی شوند. نکته جالب این است که مهمترین انگیزه برای فرزندآوری، علاقه به پدر و مادر شدن است، اما مهمترین دلیل عدم تمایل، نگرانی نسبت به آینده است. این نگرانی، که بخشی از آن ماهیت اقتصادی دارد، می‌تواند در حوزه‌های دیگر مانند مهاجرت نیز اثرگذار باشد. ایجاد امید اجتماعی و کاهش احساس ناامنی می‌تواند بسیاری از رفتارهای جمعیتی را تحت تأثیر قرار دهد.
صادقی تصریح کرد: تحلیل منطقه‌ای نشان می‌دهد که در مناطق روستایی، عامل اقتصادی مهمترین مانع است، در حالی که در مناطق شهری، عوامل متنوع‌تر هستند. همچنین، ثبات سیاست‌ها اهمیت دارد؛ سیاست‌های ناپایدار یا متوقف‌شونده، اعتماد اجتماعی را کاهش می‌دهند و اثرگذاری سیاست‌ها را کاهش می‌دهند. سیاست‌های جمعیتی موفق باید ضمنی و صریح باشند و با واقعیت‌های اجتماعی سازگار شوند. قوانین موجود، مانند قانون کار، باید با حفظ کیان خانواده هماهنگ شوند. محیط اجتماعی دوستدار خانواده نیز اهمیت دارد؛ همه نهادها، از وزارت بهداشت تا شهرداری، باید در ایجاد محیط مناسب برای خانواده و کودک مشارکت کنند.
وی ادامه داد: در حوزه مشارکت جنسیتی، مردان تمایل بیشتری به فرزندآوری دارند، اما بار تربیت و نگهداری فرزندان عمدتاً بر دوش زنان است. افزایش مشارکت مردان در امور خانه و فرزندپروری، مانند مرخصی پدران، می‌تواند تمایل زنان به فرزندآوری را افزایش دهد. محیط کار نیز باید برای زنان شاغل مناسب باشد و سیاست‌ها باید حمایت‌کننده باشند.
صادقی گفت: این پیمایش، هرچند کوچک، تصویر اولیه‌ای از وضعیت تمایل به فرزندآوری ارائه می‌دهد و می‌تواند موتور محرکه‌ای برای بحث‌های جمعیتی باشد. نتایج آن نشان می‌دهد که بیش از ۵۴ درصد افراد در حال حاضر یا در آینده نزدیک تمایل به فرزندآوری دارند؛ این پتانسیل عظیمی برای سیاست‌گذاری است. در مراحل بعدی، پیمایش‌های جدی‌تر و بین‌رشته‌ای با نمونه‌های وسیع‌تر و طراحی پرسشنامه‌های دقیق‌تر، می‌توانند اطلاعات جامع‌تری ارائه دهند.
مشارکت گروه‌های مختلف در حوزه جمعیت
در ادامه، لاجوردی، نماینده تهران و عضو ناظر از طرف مجلس در ستاد ملی جمعیت نیز بیان کرد: لازم می‌دانم چند جمله‌ای در مورد فعالیت‌ها و روند جمعیت بیان کنم. همان‌طور که می‌دانید، موضوع جمعیت از مسائل حیاتی کشور است و بررسی دقیق آن نیازمند مشارکت همه نهادها و گروه‌های مرتبط است. اجرای مطالعه و پیمایش‌های انجام شده، هر چند محدودیت‌هایی داشت، نقطه شروع مهمی برای جمع‌آوری داده‌های واقعی و قابل اعتماد در سطح ملی بود.
وی افزود: تجربه ما نشان داده است که موفقیت در سیاست‌گذاری جمعیتی نیازمند رویکرد جامع و فرابخشی است و همه دستگاه‌ها باید هم‌راستا عمل کنند. علاوه بر وزارت بهداشت، نهادهای اقتصادی، فرهنگی و رسانه‌ای نیز نقش اساسی در ایجاد محیط دوستدار خانواده دارند. بدون همکاری همه این بخش‌ها، اقدامات جزیره‌ای نه‌تنها مؤثر نخواهند بود، بلکه ممکن است نتیجه معکوس داشته باشند.
لاجوردی گفت: یکی از نکات کلیدی این است که حمایت اجتماعی و اعتماد عمومی، بیش از توصیه مستقیم و دستوری، می‌تواند انگیزه فرزندآوری را افزایش دهد. ایجاد روایت‌های مثبت از خانواده‌های موفق و ارائه تجربه‌های ملموس، ابزار قدرتمندی برای اقناع اجتماعی محسوب می‌شود. به‌ویژه توجه به مشارکت مردان در امور خانوادگی و فرزندپروری، نقش مهمی در افزایش تمایل خانواده‌ها به فرزندآوری دارد.
وی تصریح کرد: تاکید بنده بر این است که سیاست‌ها و اقدامات باید واقع‌گرایانه و علمی باشند و علاوه بر قانون و مشوق‌های اقتصادی، زمینه امید و امنیت اجتماعی را برای مردم فراهم کنند. نمونه‌های موفق رسانه‌ای و فرهنگی، همانند فیلم‌ها و گزارش‌های واقعی، می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر نگرش عمومی داشته باشند و موجب تقویت نهاد خانواده شوند. در پایان، امیدوارم با استفاده از نتایج این پیمایش و همکاری دستگاه‌های مختلف، بتوانیم مسیر سیاست‌گذاری جمعیتی را بهبود بخشیم و اقدامات مؤثر و پایدار در این حوزه طراحی کنیم.
تقویت نهاد خانواده
در ادامه، حسین کرمان‌پور، رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز طی سخنانی اظهار کرد: از نگاه من، انجام این پیمایش و مطالعه، هر چند محدودیت‌هایی دارد، اما یک شروع مهم و نقطه عطف در جمع‌آوری داده‌های ملی درباره فرزندآوری و جمعیت است. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نمونه ۲۵۰۰ نفر برای درک کلی وضعیت جامعه کافی است و امکان فهم دقیق جزئیات در لایه‌های مختلف اجتماعی را محدود می‌کند، اما به‌هرحال تصویری از وضعیت موجود ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری سیاست‌گذاران باشد.
وی افزود: مهمترین نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم، تمرکز بر تقویت نهاد خانواده و ایجاد محیطی حمایت‌کننده برای فرزندآوری است. این حمایت نه‌تنها از سوی قوانین و مشوق‌های اقتصادی بلکه از طریق رسانه، روایت‌گری واقع‌گرایانه و ارتقای مشارکت مردان در زندگی خانوادگی باید صورت گیرد.
کرمان‌پور بیان کرد: در بخش رسانه‌ای و اطلاع‌رسانی، باید به جای توصیه مستقیم، بر اقناع اجتماعی تمرکز کنیم و تجربه‌های موفق خانواده‌های چندفرزندی را به عنوان نمونه‌های ملموس برای جامعه نمایش دهیم. این اقدام می‌تواند اثر مستقیم و مثبت بر نگرش و رفتار مردم داشته باشد و انگیزه فرزندآوری را افزایش دهد.
وی بیان کرد: همچنین، رویکرد علمی و واقع‌گرایانه در روایت‌ها و تولید محتوا اهمیت زیادی دارد. فیلم‌ها و داستان‌های موفقیت خانوادگی که جنبه‌های مثبت را به تصویر می‌کشند، می‌توانند نقش مؤثری در تغییر نگرش عمومی ایفا کنند و در کنار سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی، زمینه‌ساز رشد جمعیت شوند.
در ادامه، بانکی‌پور، نماینده مجلس شورای اسلامی نیز طی سخنانی اظهار کرد: از دیدگاه بنده نکته کلیدی در این پیمایش، فرصت بزرگی است که برای سیاست‌گذاران و رسانه ایجاد شده است. نتایج نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد جامعه، تمایل به فرزندآوری دارند و این تمایل شامل فرزند دوم و سوم نیز می‌شود. بنابراین، این داده‌ها یک نقطه مثبت و مغتنم است که نباید از دست برود.
بانکی‌پور اظهار کرد: برای اثرگذاری واقعی، روابط عمومی وزارت بهداشت و سایر نهادهای مرتبط باید پیام‌ها و برنامه‌های اطلاع‌رسانی خود را به گونه‌ای طراحی کنند که تقویت نهاد خانواده را هدف قرار دهد و در عین حال، اعتماد و امید اجتماعی ایجاد شود. مشوق‌های اقتصادی و حمایت‌های واقعی دولت باید ملموس و قابل دسترس باشند تا تأثیرگذاری داشته باشند و مردم به اجرای سیاست‌ها امیدوار شوند.
نماینده مجلس شورای اسلامی افزود: همچنین، تغییر رویکرد از توصیه مستقیم به اقناع اجتماعی اهمیت ویژه‌ای دارد. کمپین‌های رسانه‌ای باید بر روایت‌های انسانی و تجربه‌های مثبت خانواده‌های چندفرزندی متمرکز شوند تا اثرگذاری بیشتری بر جامعه داشته باشند. روایت‌گری واقع‌گرایانه و علمی، نمایش موفقیت‌های خانوادگی و حمایت از خانواده‌ها، نقش کلیدی در افزایش تمایل فرزندآوری و ادامه مسیر دارد.
بانکی‌پور همچنین تأکید کرد: این مطالعه، هرچند با بودجه حداقلی انجام شده، اما به عنوان شروعی برای تحقیقات جدی‌تر و بین‌رشته‌ای بسیار ارزشمند است. همکاری بین نهادها، استفاده از داده‌های علمی و استمرار این مطالعات، می‌تواند پایه‌ای محکم برای طراحی سیاست‌های مؤثر جمعیتی ایجاد کند.
انتهای پیام