از جمله صفات رذیله، خودكمبینیست. در اثر این ملکه ناپسند، آدمی از استعدادهای خود غافل می‌شود و خویشتن را در ترقی و پیشرفت، ناتوان می‌پندارد. باید توجه داشت که خودکمبینی، صفت تواضع نیست که مطلوب باشد، بلکه مرحله تفریطی تكبر و عُجب است و نوعی رذیلت به حساب می‌آید؛ چراکه افراد متكبر و خودشیفته، عظمت و شوكتی غیرواقعی برای خود و اعمال خود قائلند و از سوی دیگر، اشخاص خودكمبین، خویش را در جایگاهی بسیار نازل‌تر از جایگاه حقیقی فرض میكنند.
بیشتر بخوانید:
این رذیله اخلاقی نیز مراتبی دارد؛ اولین مرتبه آن، غفلت از توانایی‌های شخصی‌ست. پذیرش ذلت و فرمان‌برداری بی‌چون و چرا از افراد گوناگون نیز در شمار مراتب این رذیلت قرار دارد. آخرین و شدیدترین مراتب که برای این صفت ناپسند ذکر شده، در آیه 179 سوره اعراف ترسیم شده است: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ؛ و در حقیقت، بسیاری از جنیان و آدمیان را برای دوزخ آفریدهایم، چراكه دل‌هایی دارند كه با آن حقایق را دریافت نمیكنند و چشمانی دارند كه با آن‌ها نمیبینند و گوش‌هایی دارند كه با آن‌ها نمیشنوند. آنان همانند چهارپایان بلكه گمراهترند. آری، آن‌ها همان غافلماندگانند.»
بر این اساس، انسان خودکم‌بین، فهم و بصیرت خود را از دست می‌دهد و به حیوان و حتی کمتر از آن تبدیل می‌شود. او هرگز درصدد خروج از عالم حیوانی و در پی رسیدن به مراتب كمال انسانی نیست؛ از این‌رو استعدادهای خود را به فعلیت نمی‌رساند و عاقبتی جز جهنم نخواهد داشت.
مستكبران تاریخ با سوءاستفاده از رسوخ همین ملکه ناشایست در برخی ملت‌ها، بر آنان مسلط شده‌اند. از بین بردن نسل‌ها از سوی مستکبران، «يُهْلِكَ الْحَرْثَ وَ النَّسْلَ؛ كشت و نسل را نابود سازد.» (سوره بقره، آیه 205) و نیز ذبح پسران و باقیگذاردن دختران و زنان، «يُذَبِّحُ أَبْناءَهُمْ وَ يَسْتَحْيي نِساءَهُم؛ پسرانشان را سر میبرید و زنانشان را برای بهرهكشی زنده بر جای میگذاشت.» (سوره قصص، آیه 4) به خشکانیدن ریشه غیرت در مردان و حیا در زنان اشاره دارد. مستکبران با این دسیسه، افراد و ملت‌ها را به رذیله خودكمبینی دچار می‌سازند، توان رشد و كمال را در آنان می‌سوزانند و در نتیجه آن‌ها را به استضعاف می‌کشند و محتاج خود کرده و می‌کنند.
از جمله پیامدها و تبعات خودکمبینی، این است که انسان نسبت به قدر و منزلت و جایگاه ملکوتی و معنوی خود غفلت می‌ورزد، فراموش می‌کند که مسجود فرشتگان است (سوره حجر، آیه 30)، نمی‌بیند که خداوند متعال، عالم وجود را تسخیر و رام او کرده است (سوره لقمان، آیه 20) و از یاد می‌برد که حق‌تعالی او را خلیفه و جانشین خود در زمین قرار داده است (سوره بقره، آیه 30)؛ در نتیجه، خود را به دنیای پست میفروشد، بندگی شیطان، هوای نفس و دیگر بت‌ها را میپذیرد و ناگزیر مقامات بلند معنوی و عرفانی و در پی آن بهشت و لقای حق را ترک می‌گوید و به سوی جهنم می‌‌شتابد.
راهکار رفع این صفت رذیله، توجه به استعدادها و توانایی‌های شخصی و به‌کارگرفتن صحیح آن‌هاست. انسان باید جایگاه حقیقی معنوی و مادی خود را بشناسد و در راستای کمال و تقرب اخروی و نیز موفقیت در امور دنیوی گام بردارد؛ البته باید دقت شود که خروج از حالت تفریطی خودکمبینی، به ورود به ورطه افراطی تکبر و عُجب منجر نشود.
انتهای پیام