وی با بیان اینکه خراسان از منظرهای مختلف اهمیت دارد، افزود: خراسان زادگاه زبان فارسی است و با وجود جابه‌جایی مکرر مرزهای سیاسی در طول تاریخ، ما همچنان با همسایگان خود در آن سوی مرزها اشتراکات عمیقی داریم.
این استاد دانشگاه، خراسان را قلب ایران فرهنگی توصیف کرد و گفت: از پیش از اسلام تاکنون، هرگاه ایران دچار افول شده، این خراسان بوده که پیشگام احیا و بازآفرینی فرهنگ و تمدن ایرانی شده است. فرهنگی‌ترین حکومت ایران در تاریخ، یعنی سامانیان، در خراسان شکل گرفت. همچنین با حضور امام رضا(ع) در این منطقه، رونق فرهنگی و علمی دوچندان شد و مدارا، رواداری، گفت‌وگو و توجه به علوم مختلف در این خطه تثبیت شد.
ساکت با اشاره به گسترش شاخه‌های مختلف گردشگری همچون سلامت، ورزشی و فرهنگی، به تعریف گردشگری فرهنگی پرداخت و گفت: گردشگری فرهنگی به معنای کشف، تجربه، یادگیری و بهره‌مندی از جاذبه‌های فرهنگی یک مقصد است. آمارها نشان می‌دهد ۴۰ درصد گردشگری جهان به این حوزه اختصاص دارد و از منظر اقتصادی نیز موجب رونق اقتصادی، افزایش تاب‌آوری اجتماعی، تقویت انسجام ملی و شکوفایی فرهنگی می‌شود.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با تاکید بر ظرفیت عمده خراسان در گردشگری مذهبی ادامه داد: متأسفانه مفهوم زیارت در سال‌های اخیر به مجموعه‌ای از اعمال عبادی محدود شده و از بُعد معنوی و تجربه عمیق آن کاسته شده است. در حالی که نیاکان ما امام رضا(ع) را صرفاً امام شیعیان نمی‌دانستند، بلکه ایشان را ظرفیتی برای انسانیت و مدارا می‌دیدند.
وی افزود: طرح‌های نوسازی اطراف حرم در سال‌های اخیر بیشتر بر دو موضوع اقامت و خرید متمرکز بوده و از توجه به پهنه قدسی اطراف حرم غفلت شده است. این امر موجب شده زیارت از تجربه‌ای معنوی و گسترده به قالبی محدود تبدیل شود. برای احیای ظرفیت‌های فرهنگی و مذهبی باید از دوگانه «زائر/گردشگر» عبور کنیم و به ظرفیت‌های هم‌افزا بیندیشیم.
این عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد، یکی از ظرفیت‌های مهم خراسان را گنجینه آستان قدس رضوی دانست و توضیح داد: این گنجینه می‌تواند مبنای تأسیس یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های خاورمیانه باشد. به تولیت آستان قدس پیشنهاد داده‌ایم تا این موزه در خارج از حرم مطهر و در قالب یک موزه مدرن ملی ایجاد شود. همچنین آیین‌های محلی مانند عزاداری‌ها و سنت‌های بومی که در شهرهایی چون یزد به جاذبه گردشگری تبدیل شده‌اند، در مشهد نیز قابلیت بالفعل شدن دارند.
ساکت بیان کرد: خراسان علاوه بر گردشگری مذهبی و میراثی، ظرفیت ویژه‌ای در گردشگری ادبی دارد؛ ظرفیتی که تنها با شیراز قابل مقایسه است. این سرزمین زادگاه ده‌ها شاعر و نویسنده بزرگ همچون فردوسی، عطار و خیام است.
وی ادامه داد: طبق آمارها، مدت اقامت گردشگران میراثی و تاریخی ۲۲ درصد بیشتر از افرادی است که صرفاً با هدف تفریح سفر می‌کنند. در خراسان ظرفیت‌های میراثی و تاریخی فراوانی وجود دارد که به‌درستی مورد استفاده قرار نگرفته است. یکی از موضوعات مهم نیز توجه به گردشگری ادبی است که خراسان در این زمینه ظرفیت اختصاصی دارد و تنها شیراز شاید توان رقابت با آن را داشته باشد.
این استاد دانشگاه افزود: گردشگری ادبی، اگر با سایر هنرها تلفیق شود، می‌تواند موج تازه‌ای از علاقه‌مندان را به خراسان جذب کند و در عین حال به ترویج کتاب‌خوانی، توسعه صنعت چاپ و غنای فرهنگی منطقه یاری رساند. از نگاه ما ایجاد موزه ادبیات خراسان یکی از ضرورت‌های فوری این حوزه است.
ساکت تأکید کرد: بهره‌گیری از ظرفیت‌های فراموش‌شده خراسان همچون غزالی، ابوالفضل بیهقی و دیگر بزرگان ضرورتی انکارناپذیر است و می‌تواند در جذب گردشگر نقش مهمی ایفا کند.
وی در پایان ابراز امیدواری کرد: جهاددانشگاهی خراسان رضوی پیشگام تأسیس «مرکز خراسان‌شناسی» شود تا جایگاه علمی و فرهنگی خراسان تمدنی بار دیگر در سطح ملی و فراملی تثبیت گردد.
در ادامه حجت‌الله ایوبی، مشاور عالی وزیر و عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، اظهار کرد: اگر قرن ۱۹ و ۲۰ را قرن‌های صنعتی بدانیم، پیش از آن رابطه انسان با ماشین و تأثیر آن بر تمامی ابعاد زندگی بشری، در قالب منافع و ناسیونالیسم، فردگرایی و محوری بودن منافع شخصی، اساس جهان صنعتی را تشکیل می‌داد. در این دوران، همه چیز تحت تأثیر عقلانیت و منفعت‌گرایی قرار داشت و رفتارهای عاطفی و احساسی به معنای نادیده گرفتن اصول عقلانی و توسعه تلقی می‌شد. به‌عنوان مثال، هنگامی که ما در پروژه‌های فرهنگی دفاع می‌کردیم، اغلب گفته می‌شد که شعر، ادبیات، فرهنگ، هنر و... سهم ما در پیشرفت و توسعه نیست، بلکه دیگران هستند که از این حوزه‌ها بهره‌برداری اقتصادی می‌کنند.
وی ادامه داد: اما خوشبختانه در قرن حاضر، که به‌حق قرن ارتباطات نامیده می‌شود، شاهد تحولی بنیادین در این نگرش‌ها هستیم. جامعه‌شناسان زیادی در مورد این قرن به بحث پرداخته‌اند. یکی از مهم‌ترین افرادی که در این خصوص نظریات عمیقی مطرح کرده، کتاب‌های متعددی نوشته و آثارش تأثیر زیادی گذاشته آلن تورون است، او معتقد است که قرن بیست و یکم، قرن زایش دوباره «سوژه» است. سوژه، به معنای فرد و انسانی است که می‌خواهد خود را به‌طور مستقل و بی‌واسطه از نظم‌های اجتماعی و مخلوقات دست‌ساز بشر مانند فناوری‌ها و نظامات اجتماعی بیابد و از آنان رهایی یابد.
مشاور عالی وزیر بیان کرد: آنچه در قرن‌های نوزدهم و بیستم ساخته‌ایم، شامل ماشین‌ها، فناوری‌ها و نهادهایی است که به‌ظاهر برای خدمت به بشر خلق شده‌اند. اما آنچه اتفاق افتاده این است که این مخلوقات، انسان‌ها را به تسخیر خود درآورده و به هیولاهایی بدل شده‌اند که در خدمت منافع خود به‌جای انسان‌ها عمل می‌کنند. طبقه کارگر، ناسیونالیسم و بسیاری از مفاهیم اجتماعی دیگر، همه در جهت منافع سیستم‌های بزرگتر شکل گرفته‌اند و به جای خدمت به فرد، فرد را در خدمت خود قرار داده‌اند.
ایوبی افزود: این روند، باعث شده تا برخی از متفکران برجسته مانند ماکس وبر در آثار خود به این نتیجه برسند که بشر دیگر توان تحمل نظامات اجتماعی را که خود ایجاد کرده ندارد و نیاز به بازگشتی به خویشتن و هویت فردی احساس می‌شود. ما، در دنیای گذشته، همیشه خود را از نگاه دیگران می‌دیدیم و خود را از نظر جامعه تعریف می‌کردیم اما امروز، انسان باید آینه را برگرداند و خود را از درون ببیند و در این بازنگری، به هویت و ویژگی‌های منحصر به فرد خود پی ببرد.
وی گفت: به همین دلیل، برخی افراد مانند ایشان به مخالفت با اقدامات دولتی مانند دولت فرانسه که حجاب را در کشور ممنوع کرده است می‌پردازد و معتقد است که هر فرد باید تفاوت‌ها و تمایزات خود را به‌طور آشکار نشان دهد و در عین حال، جامعه نیز باید به آن احترام بگذارد. در دنیای جدید ارتباطات، دیگر نمی‌توان کسی را صرفاً به عنوان مشتری یا کالایی برای جذب و منفعت مالی در نظر گرفت. در این دنیای نوین، احترام به دیگری و پذیرش تفاوت‌های او پیش‌شرط ارتباطات انسانی است. اگر فردی نتواند به دیگری احترام بگذارد، هیچ‌گاه نمی‌تواند او را جذب کند.
عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با بیان اینکه در این راستا، عشق، عاطفه و احساس به عنوان بخش‌های جدایی‌ناپذیر از این نوع ارتباطات مطرح می‌شوند، افزود: در دنیای ارتباطات امروز، اگر به دیگری علاقه‌مند نباشیم و احساس نکنیم که او را به‌طور کامل می‌پذیریم، نمی‌توانیم ارتباطی مؤثر برقرار کنیم. در کنار این، مفاهیم فرهنگی مانند شعر، ادب و تنوع زبان‌ها نیز به این فرآیند اضافه می‌شوند.
ایوبی اظهار کرد: حال، اگر بخواهیم این دیدگاه‌ها را در زمینه کشورهایی مانند ایران بسط دهیم، می‌توان گفت که ایران در دنیای جدید به عنوان یک کشور متمایز و متفاوت با تمامی ویژگی‌ها و تفاوت‌های فرهنگی‌اش شناخته می‌شود. ایران با تمامی میراث فرهنگی و تاریخی خود، کشوری است که تفاوت‌هایش می‌تواند به فرصتی برای جلب توجه جهانی تبدیل شود. در واقع، این تفاوت‌ها نه تنها نباید مورد سرزنش قرار گیرند، بلکه باید به‌عنوان ویژگی‌ای مثبت و قابل احترام در نظر گرفته شوند.
وی با تاکید به اینکه در این چارچوب، اگر ایران به‌درستی هویت فرهنگی و تاریخی خود را معرفی کند و این هویت را در قالب «برند» معرفی نماید، می‌تواند به‌عنوان کشوری که مملو از فرهنگ، شعر، ادب و تنوع است، جایگاه ویژه‌ای در سطح جهانی پیدا کند، ادامه داد: به‌عنوان مثال، خراسان می‌تواند به‌عنوان یک برند فرهنگی و تاریخی برجسته مطرح شود. از آنجا که خراسان دارای میراثی غنی از امام رضا(ع) گرفته تا شخصیت‌های بزرگ علمی و فرهنگی مانند عطار نیشابوری است، این منطقه می‌تواند به‌عنوان یک گنجینه عظیم فرهنگی، جذابیت زیادی برای جهانیان داشته باشد.
مشاور عالی وزیر افزود: به‌طور کلی، در جهانی که برندسازی و شناساندن هویت‌ها اهمیت زیادی پیدا کرده است، ایران و به‌ویژه خراسان می‌توانند با بهره‌برداری از ثروت فرهنگی و تاریخی خود، جایگاه ویژه‌ای در عرصه جهانی پیدا کنند. این مرزهای فرهنگی باید جدا از مرزهای سیاسی و جغرافیایی به‌طور مستقل در نظر گرفته شوند و بر اساس آنها، برندهایی قوی و متمایز ساخته شوند.
ایوبی در ادامه گفت: باید تفاوت این دو را درک کرده و در تعاملات خود آن را به‌درستی نشان دهیم. البته که حساسیت‌هایی در این زمینه وجود دارد، اما باید مراقب باشیم که چنین مباحثی حساسیت‌برانگیز نباشد. به‌هرحال، مشهد مقدس و نیشابور، از جمله این شهرها هستند که قلب فرهنگی خراسان را تشکیل می‌دهند.
وی تصریح کرد: در زمانی که در کمیسیون ملی یونسکو حضور داشتم، جشنواره‌ای تحت عنوان جشنواره خوش‌نویسی راه ابریشم را راه انداختم که همکاری کشورهایی چون ایران، ترکیه، پاکستان و دیگر کشورهای آسیای میانه را جلب کرد. به یاد دارم که در ابتدای کار، همه مخالف بودند، اما با توضیحاتی که دادم و بیان اهمیت این هنر بعنوان نماد احترام به علم و دانش، توانستم نظر آنها را جلب کنم و جشنواره به‌طور بسیار باشکوهی برگزار شد. در آن زمان به مسئولین مشهد پیشنهاد دادم که بزرگ‌ترین موزه هنر کتاب را در این شهر راه‌اندازی کنیم، تا این شهر به‌عنوان مرکز هنر کتاب و خوش‌نویسی شناخته شود.
عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بیان کرد: این پیشنهاد در واقع گام اول برای ایجاد یک برند بزرگ فرهنگی در مشهد بود، زیرا هنر سخنوری و زبان‌شناسی در فرهنگ ایرانی دارای جایگاه ویژه‌ای است. ما باید به این نکته توجه کنیم که در فرهنگ غرب، این هنرها به‌شکلی متفاوت فهمیده می‌شوند. در ایران، هنر سخنوری به‌عنوان نماد تفکر و اندیشه شناخته می‌شود، در حالی‌که در اروپا این هنر کمتر شناخته شده است. در ایران، هنر سخنوری و شعرخوانی جزو مهم‌ترین ویژگی‌های فرهنگی ماست.
ایوبی در خصوص اهمیت ایرانیان به هنر نوشتن، گفت: در طول تاریخ، ایرانیان همواره به هنر نوشتن اهمیت می‌دادند. شاهنامه فردوسی که در اوج قرون وسطی نوشته شد، به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار ادبی جهان شناخته می‌شود. در همین راستا، باید به ارزش‌هایی که این آثار به ما منتقل می‌کنند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم.
وی با تاکید بر اینکه در راستای برندسازی خراسان، باید به دو موضوع مهم اشاره کرد، افزود: نخست، استفاده از برندهای فناناپذیر مانند نوروز، که به‌عنوان یک آیین جهانی شناخته شده است و دوم، توجه به زبان‌های بین‌المللی. نوروز نه‌تنها یک جشن است بلکه یک آیین با شکوه و عظمت است که در کشورهای مختلفی گرامی داشته می‌شود. در این راستا، می‌توان از ظرفیت‌های نوروز برای ترویج فرهنگ خراسان استفاده کرد.
عضو شورای راهبردی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ادامه داد: همچنین خراسان به‌عنوان مرکز هنرهای موسیقی و سینما می‌تواند نقش بسزایی در توسعه برند خود ایفا کند. ما باید از زبان‌های جهانی مانند موسیقی و سینما استفاده کنیم چراکه این زبان‌ها مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را در می‌نوردند و باعث ارتباط بین ملت‌ها می‌شوند. برای مثال، در یکی از جشنواره‌های موسیقی که در پاریس برگزار کردیم، موسیقی ایرانی با استقبال گسترده‌ای مواجه شد. همین امر نشان می‌دهد که هنر ایرانی و به‌ویژه موسیقی ایرانی، در سطح جهانی شناخته شده است و می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای برندسازی خراسان و ایران در جهان مورد استفاده قرار گیرد.
ایوبی گفت: در نهایت باید گفت ایران بعنوان یک کشور با تاریخ غنی و فرهنگی متنوع، می‌تواند به‌عنوان پیشگام در توسعه گردشگری معنوی و زیارتی شناخته شود. خراسان نیز که مرکز این نوع گردشگری است، می‌تواند با استفاده از این ظرفیت‌ها، عنوان یک مقصد گردشگری بین‌المللی معرفی شود.
انتهای پیام