نگاهی به موضوع ایمان در قرآن، بخش‌های متنوعی را در برابر انسان قرار می‌دهد که هریک می‌تواند موضوعی مستقل و قابل تحقیق باشد. یکی از این موضوعات، وظایف و مسئولیت‌های مؤمن است که آیات متعددی از قرآن کریم به آن پرداخته‌اند. براساس آموزه‌های اسلامی، ایمان واقعی باید ملازم با عمل باشد و اگر ایمان به عمل منتهی نشود، ایمان حقیقی نیست.
در همین زمینه خبرنگار ایکنای خراسان‌رضوی، با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا عمادی، پژوهشگر دینی و قرآنی، درباره «مسئولیت اجتماعی مؤمن در آموزه‌های اسلامی» به گفت‌وگو نشسته است که در ادامه می‌خوانیم؛
فرهنگ مسئولیت‌پذیری نیاز به آموزش دارد و به‌طور طبیعی در کوتاه‌مدت حاصل نمی‌شود. برای این منظور باید برنامه‌ریزی بلندمدت و بنیادین انجام گیرد. هرکدام از افراد جامعه به سهم خود مسئولیتی دارند و رهبران جامعه اسلامی نیز مسئولیت‌های ویژه‌ای برعهده دارند.
ورود به اجتماع و رشد آن یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد، بلکه نیازمند زمان و برنامه‌ریزی منسجم است؛ چراکه نهایت آرمان تمام جوامع بشری اصلاح، اجرای عدالت و از بین بردن ظلم است. همان‌گونه که از ابتدای اسلام در سیره اهل‌بیت(ع) وجود داشته و همان رسالتی که پیامبر اکرم(ص) داشت، بر عهده حضرت مهدی(عج) نیز خواهد بود. پیامبر اسلام به دلیل تشتت آراء و عدم آمادگی جامعه، فرهنگ‌سازی کامل را در زمان خود به انجام نرساند و این مأموریت به اهل‌بیت(ع) سپرده شد که در نهایت با ظهور حضرت مهدی(عج) به‌طور کامل تحقق خواهد یافت.
قرآن کریم، پیامبر اکرم(ص) را به‌عنوان «الگوی حسنه» معرفی می‌کند که از جنس خود انسان‌هاست. اگر به جای توقف بر اسامی و عقاید، ملاک را رفتار انسانی قرار دهیم، درمی‌یابیم که تمام شاخص‌های رفتار کامل انسانی در وجود پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) تجلی دارد. این ملاک‌ها را می‌توان در سیره نبوی، سیره فاطمی و سیره علوی به‌روشنی مشاهده کرد.
پیامبر و ائمه(ع) همانند دیگر انسان‌ها با مشکلاتی چون جنگ، تنگناهای اقتصادی و مسائل خانوادگی روبه‌رو بودند و از همین رو بهترین الگوهای بشری‌اند که در شرایط مشابه ما زیسته‌اند و معیارهای رفتار انسانی کامل را دارا بوده‌اند.
ایمان از یک منظر مقوله‌ای قلبی و فردی است، اما از منظر دیگر به دلیل پیوند آن با جامعه مؤمنان، بُعدی اجتماعی نیز دارد. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «المؤمن مرآة المؤمن»؛ یعنی مؤمن آینه مؤمن است. در این نگاه، فرد به تنهایی مطرح نیست بلکه رابطه متقابل میان افراد جامعه اهمیت دارد. همان‌گونه که اگر شیئی میان دو آینه قرار گیرد، تا بی‌نهایت بازتاب می‌یابد، ایمان نیز در جامعه مؤمنان تکثیر و گسترش می‌یابد.به‌عنوان نمونه، بخشش و محبت اگر میان دو مؤمن شکل گیرد، به‌تدریج در میان دیگر مؤمنان نیز جاری می‌شود.
تمام آیاتی که درباره زکات و انفاق آمده و همچنین آیه مربوط به خمس، بر ضرورت توجه به «حق سائل و محروم» تأکید دارد. در هر مالی سهمی مشخص برای نیازمندان در نظر گرفته شده است که این حق شامل همه محرومان، حتی غیرمسلمانان نیز می‌شود.
قرآن کریم خانواده امیرالمؤمنین(ع) را به‌عنوان الگو معرفی می‌کند که با وجود گرسنگی، غذای خود را به مسکین و اسیر بخشیدند: «وَیُطْعِمُونَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا». این نمونه نشان‌دهنده اهمیت فقرزدایی و رفع محرومیت در جامعه دینی است.
همچنین در آیه «کُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ» قصاص جایز دانسته شده اما بخشش بهتر شمرده شده است. در آیه «كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ» نیز به جای مقابله به مثل، دیه به‌عنوان جایگزین مطرح شده که همه این موارد نشان‌دهنده اهتمام قرآن به فقرزدایی و مبارزه با ظلم و فساد است.
انتهای پیام