در همین خصوص، خبرنگار ایکنا خراسان رضوی با احسان پوراسماعیل، مدرس و پژوهشگر قرآن و حدیث، گفت‌وگویی انجام داده است تا به بررسی ظرفیت‌های شگرف قرآن کریم در ارتقای سلامت روان و نقش آن در تربیت نسلی آرام و مؤمن بپردازد. در ادامه، نظر ایشان درباره تأثیر آیات قرآن، زبان عربی وحی، و جایگاه قرآن در آموزش مدارس را می‌خوانیم.
ایکنا- چه آیاتی از قرآن بیشترین ظرفیت را برای آرامش و کاهش اضطراب دارند؟
یکی از اسامی قرآن «ذکر» است و طبق آیات کریمه قرآن، مؤمن با ذکر و یاد خداوند آرام می‌گیرد: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (رعد، ۲۸). پس همه‌ی آیات قرآن ظرفیت ایجاد آرامش و کاهش اضطراب را دارند. این موضوع به قدری اهمیت دارد که به سبک‌های مختلف به آن اشاره شده است و حتی به انسان‌ها هشدار داده شده است: «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَی» (طه، ۱۲۴). یعنی هر کسی از یاد من دل بگرداند، در حقیقت زندگی تنگ و سختی خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم.
به این ترتیب، بشر در قرن بیست و یکم که همواره با اضطراب روبه‌روست، باید به پناه این کتاب آسمانی بیاید و با آن مأنوس شود. مطالعه کتاب، پیاده‌روی، ورزش، برنامه‌های شاد و هیجان‌آفرین و… مانند مُسکن زمان‌دار بر روان انسان تأثیر می‌گذارند، اما اتصال به سرچشمه وحی آرامشی ماندگار برای ما به ارمغان می‌آورد. هر دارویی که انسان استفاده می‌کند، به اذعان متخصصان دارای عوارض است، ولی خود را در معرض نسیم قرآن قرار دادن دارویی است که تاریخ مصرف ندارد، همیشه در اختیار ماست و نسخه‌ای مشابه ندارد، چون برای همه زمان‌هاست.
ایکنا- آیا تحقیقات علمی وجود دارد که نشان دهد تلاوت قرآن می‌تواند به کاهش اضطراب و افسردگی کمک کند؟
پژوهش‌های مختلفی در کشورهای دنیا، به ویژه مسلمان‌نشینان، در این زمینه صورت گرفته است که همه حاکی از تأثیر مثبت تلاوت قرآن بر افراد هستند و نتایج این تحقیقات با اندکی جست‌وجو در فضای مجازی قابل پیگیری است.
برای نمونه، در کشور خودمان با توجه به اینکه ۳۵ تا ۴۵ درصد بیماری‌های روانی از «افسردگی» رنج می‌برند، می‌توان به نمونه‌ی آماری بیمارستان مرادی رفسنجان اشاره کرد که آوای دلنشین قرآن بر بیماران افسرده‌ی بخش روان‌پزشکی تأثیر مثبت داشت. همچنین، مقاله‌ای اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن و دعا بر افسردگی و سلول، را بر روی پنجاه بانوی افسرده نوروتیک بررسی کرد؛ در این مطالعه، گروه آزمایش طی ۱۲ جلسه معنادرمانی توأم با تلاوت آیاتی از قرآن کریم و دعا و نیایش روان‌درمانی شدند و علائم افسردگی نسبت به پیش‌آزمون و گروه کنترل به‌طور معناداری کاهش یافت و میزان سلول‌های ایمنی افزایش پیدا کرد.
در پژوهشی دیگر، میزان افسردگی در ۱۴۲ بیمار مبتلا به نارسایی مزمن کلیه در مراکز دیالیز بیمارستان‌های نمازی و شهید فقیهی شیراز ارزیابی شد؛ یافته‌ها نشان داد ۸۵درصد از کسانی که افسرده نبودند، به خواندن قرآن، دعا کردن و توسل به اهل بیت(ع) می‌پرداختند. پژوهش‌های بسیاری در این باره قابل مطالعه است و علاقه‌مندان می‌توانند برای کسب آگاهی بیشتر به پایگاه‌های علمی مراجعه کنند.
ایکنا- آیا زبان عربی قرآن به طور خاص تأثیری بر ذهن و روان انسان دارد؟
زبان عربی به دلیل اینکه از سرچشمه وحی است، با سایر زبان‌های دنیا که بشر به دنبال ایجاد واژه است، متفاوت است. حتی در روایات ما آمده است که هیچ کتابی و هیچ وحی‌ای از جانب خداوند نازل نشد، مگر آنکه به زبان عربی بوده است، اما وحی در گوش انبیاء(ع) به زبان قومشان شکل می‌گرفت (صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۴۳۵). انتخاب زبان عربی به عنوان زبان وحی موضوعی است که زبان‌شناسان از زوایای مختلف به تحلیل آن پرداخته‌اند. در این میان، شاید بیشترین تأکید بر این نکته است که این زبان توان انتقال مفاهیم وحیانی را بیش از زبان‌های دیگر دارا است؛ اما به نظر می‌رسد همچنان ابعاد مختلفی از این حقیقت قابل بررسی است.
مثلاً این نکته قابل تأمل است این است که خداوندی که خالق بشر است، بهتر از هرکسی می‌داند چه زبانی بر روح و جان بشر تأثیرگذار است، بنابراین زبان عربی هم برای دریافت وحی از جانب انبیاء و هم برای نزول آخرین کتاب آسمانی برای انسان‌ها تا قیامت برگزیده می‌شود تا بیشترین اثربخشی را نظاره‌گر باشیم. برای درک بهتر این سخن می‌توان به افرادی اشاره کرد که هیچ مناسبتی با زبان عربی در طول عمرشان نداشته‌اند، اما با شنیدن آوای قرآن حتی بدون فهم معانی آن، مسیر زندگی خود را تغییر داده‌اند. دامنه این کارآمدی نه فقط در این دنیاست، بلکه بنا بر احادیث وارده، در بهشت که انسان‌ها در اوج آرامش‌اند، با زبان عربی با یکدیگر سخن می‌گویند.
ایکنا- آیا جایگاه قرآن در برنامه‌های آموزشی مدارس می‌تواند به بهبود سلامت روان دانش‌آموزان کمک کند؟
قرآن کریم می‌فرماید: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ وَ لَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا»(اسراء، ۸۲). یعنی از قرآن، آنچه شفا و رحمت برای مؤمنان است نازل می‌کنیم و ستمکاران را جز خسران و زیان نمی‌افزاید. اگر باور متولیان فرهنگی جامعه این است که قرآن کتابی شفابخش برای جسم و جان آدمی است، پس باید جامعه را با مهندسی درست به سمت قرآن و عترت هدایت کنیم.
در این آیه، قرآن کریم به‌عنوان کتاب شفابخش معرفی شده است، اما با صراحت بیان می‌کند که شفا و رحمت را به کسانی می‌بخشد که به این کتاب «مؤمن» باشند. اگر ایمان به قرآن به درستی در تار و پود وجودمان نفوذ کرده است، نباید اجازه دهیم افراد غیرمتخصص برای تدریس این کتاب اقدام کنند. این ظلم به قرآن است که اجازه دهیم هرکسی به عنوان معلم قرآن در مدارس مشغول شود و نتیجه آن زیانی است که در تربیت نسل جدید مشاهده می‌کنیم.
آموزش قرآن کریم مانند همه دروس تخصصی در مدارس باید با مدیریت سنجیده هدایت شود، در غیر این صورت به کتاب آسمانی‌مان جفا کرده‌ایم و کمترین خسارت آن، تأثیر منفی بر سلامت روان دانش‌آموزان میهن عزیزمان است.
انتهای پیام