نقش وحی و اهل بیت در راهنمایی انسان به سوی حقیقت

به گزارش ایکنا، آیت‌الله العظمی جوادی آملی؛ استاد درس خارج حوزه و مفسر نهج‌ البلاغه، 16 مهرماه در ادامه سلسله جلسات درس اخلاق هفتگی در مسجد اعظم با بیان اینکه در قیامت جا برای اشتباه نیست و کسی که محصولی در قیامت ندارد زیان‌ کار است، گفت: انسان در دنیا میزان موفقیتش را با افراد هم سن و سال و هم‌ دوره‌ای خود سنجش می‌کند اما در قیامت میزان، حقیقت است؛ وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ میزان[سنجش اعمال] در آن روز حق است؛ پس کسانی که اعمال وزن شده آنان سنگین و با ارزش باشد، رستگارند؛ اصل در قیامت، ترازو نیست بلکه حقیقت است.

وی افزود: گاهی می‌گوییم برزخ، قیامت، سؤال و جوابی وجود دارد اما مراد آیه این نیست که حق وجود دارد بلکه مراد آن است که وزن و میزان، حق است. موزون، عقاید، اخلاق، اعتقادات و اعمال انسان است و واحدی که با آن سنجش اعمال صورت می‌گیرد، حق است. 

آیت‌الله العظمی جوادی آملی بیان کرد: اگر  باور کنیم که حق، میزان است هرگز دروغ نمی‌گوییم و خلافی نمی‌کنیم. گاهی انسان خود را با امور اعتباری می‌سنجد و از آنجایی که خود را بدرستی نشناخته است باز دچار سردرگمی است، لذا به تعبیر حضرت امیر(ع)، انسان ابتدا باید خود را بشناسد تا بفهمد اهل سلامت است یا ندامت. قرآن کریم فرموده است، اینکه انسان خودش را فراموش کند، کیفر تلخی است.

مفسر قرآن کریم بیان کرد: خیلی‌ها درگیر خانواده، زندگی و خانه هستند اما چون خود را فراموش کرده‌اند، نگران خودشان نیستند. «وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ ۚ أُولَٰئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ»؛  اینکه من از کجا آمده‌ام و قرار است به کجا بروم را فرمواش کرده‌اند. طبق بیان علامه طباطبایی(ره) اگر این آیه را کنار من عرف ربه عرف نفسه قرار دهیم، عکس نقیض در می‌آید. 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه حضرت علی(ع) در تعبیری فرمودند: اگر  انسان حرفی را که بیان می‌کند حکیمانه باشد، خیر در آن است و اگر قولی جاهلانه گفت، شر است، گفت: لا خَيْرَ فِي الصَّمْتِ عَنِ الْحُکْمِ؛ کَمَا أَنَّهُ لا خَيْرَ فِي الْقَوْلِ بِالْجَهْلِ». خاموش ماندن از گفتار حکمت آميز فايده‌اى ندارد؛ همان گونه که سخن گفتن نابخردانه انسان، اگر در جایی که سخن حق را باید بگوید و نگوید خیری در آن نیست و اگر در جایی که نباید سخنی بگوید بگوید کار باطلی کرده است و خیری در آن نیست. 

همسانی قرآن و اهل بیت(ع)

استاد درس خارج حوزه علمیه با بیان اینکه آن چه به منزله معرفی خود اهل بیت(ع) است، همان چیزی است که به منزله معرفی قرآن است؛ اگر قرآن به حق سخن می‌گوید، اهل بیت(ع) نیز  به حق سخن می‌گویند و اگر جایی سکوت کردند به حق بوده است. اگر کسی جریان غزه و بی حرمتی برخی را نگوید خیری در آن وجود ندارد. حرف خلاف زدن خیر ندارد و حرف حق نزدن هم خیر ندارد، پس خیر در گفتن حق و نگفتن جهل است. 

وی اضافه کرد: امام على(ع) در توصيف پيامبر(ص) فرمود: في صفةِ النبيِّ(ص): كلامُهُ بَيانٌ، و صَمتُهُ لِسانٌ؛ سخنش، بيان (روشنگر) بود و سكوتش، زبان (با معنا). در خطبه 147 هم در مورد اهل بیت(ع) فرمود: نه خودشان در برابر دین هستند و نه با هم اختلاف دارند؛ لا يخالفون الدّين و لا يختلفون فيه، فهو بينهم شاهد صادق، و صامت ناطق.

وی با بیان اینکه قرآنی که بین اهل بیت(ع) است مانند یکی از اعضای اهل بیت(ع) است، تصریح کرد: بنابراین حیات این‌ها حیات قرآنی است و از ما خواسته‌اند که همین راه را طی کنیم. همه شئون قرآن و اهل بیت(ع) حق است؛ لذا در زیارت آل یاسین خطاب به حضرت می‌گوید:«السَّلاَمُ عَلَيْكَ حِينَ تَقْرَأُ وَ تُبَيِّنُ‏»؛ سلام بر تو وقتی قرآن می‌خوانی و تبیین می‌کنی؛ سلام بر تو  وقتی می‌نشینی و برمی‌خیزی. 

باطل در قرآن راه ندارد

مفسر قرآن کریم بیان کرد: خداوند در مورد قرآن فرموده است که در آن باطل راه ندارد و اهل بیت(ع) هم قرآنی هستند و زیارتنامه‌های ما هم مدرسه است. وقتی خطاب به حضرت می‌گوییم سلام بر تو وقتی می‌نشینی و قعود می‌کنی، یعنی همه شئون ایشان قرآنی است. صمت، سکوت و بیان قرآن، حق است و اهل بیت(ع) نیز قرآن ناطق هستند و واجد همین ویژگی‌ها، لذا از ما هم خواسته‌اند اینطور باشیم.

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه در خطبه دیگری فرمود تا اهل بیت(ع) زنده هستند جهل مرده است، زیرا همه شئون ایشان علم است، ادامه داد: هُمْ عَيْشُ الْعِلْمِ وَ مَوْتُ الْجَهْلِ؛ يُخْبِرُكُمْ حِلْمُهُمْ عَنْ عِلْمِهِمْ وَ ظَاهِرُهُمْ عَنْ بَاطِنِهِم وَ صَمْتُهُمْ عَنْ حِكَمِ. بشر عادی مانند اهل بیت(ع) نمی‌شود اما با عمل به دستورات آنان و سنجش خود با ایشان می‌تواند به ایشان نزدیک شود.

وی افزود: درست است که در قیامت ما را خواهند سنجید اما دستور دادند که در دنیا خودتان، خودتان را سنجش کنید. وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ ۚ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ. زینب کبری(س) در آن شرایط با قاطعیت فرمود و الله ما زنده هستیم. 

آیت‌الله العظمی جوادی آملی با تأکید بر اینکه سکوت در برابر جریان غزه جایز نیست، اظهار کرد: امروز جریان غزه بدتر از جریان کربلاست اما بعد از چند روز فراموش می‌شود، لذا حضرت زینب فرمودند حق زنده است و ما زنده هستیم؛ حق محض مانند خود قرآن، قابل مرگ نیست. حمله مغول به ایران به مراتب بدتر از کربلا بوده است و کم جنایت نکردند، اما امروز در ذهن خیلی‌ها باقی نمانده است؛ این‌ها فرماندهان نظامی ایران را کشتند و دست و پای آنان را بر درواز‌ه‌های شهرهای سراسر ایران آویختند اما این جنایات در تاریخ دفن شد، لذا چیزی که قابل اماته و دفن شدنی نیست وحی است و اهل آن، به ما هم گفته‌اند این راه باز است و خودتان را با این ذوات وحیانی و اهل حق بسنجید. 

افراد مستعد در اجتهاد به کارهای عادی نپردازند

ایشان همچنین در درس خارج فقه گفت: اگر کسی در خود قدرت اجتهاد و نوآوری می‌بیند و استعداد خوبی دارد، این نعمتی الهی است و چنین نعمتی مسئولیت‌آور است، مگر همه مردم چنین استعدادی دارند؟ اگر فردی از چنین موهبتی برخوردار است، حوزه علمیه یا دانشگاه را رها کند و به کارهای عادی بپردازد، در برابر این نعمت الهی مسئول است.

آیت‌الله العظمی جوادی آملی افزود: اهل‌بیت(علیهم السلام) فرمودند: «عَلَینا إلقاءُ الأصول و عَلَیکم التّفریع» یعنی ما اصول را بیان می‌کنیم و شما باید با اجتهاد، فروع را از آن استخراج نمایید. وظیفه طلاب تنها حفظ مسئله نیست، بلکه باید به مرتبه اجتهاد برسند.

ایشان اظهار کرد: مجتهدپروری رسالت اصلی حوزه‌های علمیه است. باید اصول اولیه را آموخت و بر پایه آن استنباط کرد. حوزه باید انسان‌های مجتهد، خلاق و نوآور تربیت کند تا امتداد مسیر وحی و اجتهاد در جامعه استمرار یابد.

وی در پایان ابراز امیدواری کرد خداوند مسلمین را در سایه قرآن و اهل بیت به جلال و شکوه برساند و عزت دنیا و آخرت عنایت فرماید.