امام علی(ع) در حکمت 46 حضرت می‌فرماید «سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ، خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُكَ. و فرمود (ع): گناهى كه تو را پشیمان کند، در نزد خدا بهتر است از كار نيكى كه به خودپسنديت وادارد. سیئه و گناه مغبوض خداوند است و کسی که گناه کند از پرده عصمت بیرون می‌آید، هرچه بدی است محور گناه می‌چرخد، هرچه حسنه و خیر است محور کار خوب می‌گردد.»
در اینکه گناه بد است و کار خیر، خوب است شکی نیست، در این حکمت صحبت در مورد خود «سیئه» و «کار خیر» نیست، بلکه منظور اثرات کار خوب و بدی است که روی فرد می‌گذارد، کسی که گناهی انجام داد، اگر اثر آن سیئه موجب پشیمانی و عذاب وجدان او شود بهتر از کار خوبی است که فرد به آن مغرور شود. شکستگی که گناهکار دچار آن شود بهتر از ابهت و غروری است که فرد به خاطر کار خیری که انجام داده است.
تواضع از سر قدرت و نه از روی زبانی در تمام عالم خریدار دارد؛ محبت انسان را در دل‌های دیگران می‌اندازد، تواضع نرمشی است که بر روح انسان می‌نشیند.
بیشتر بخوانید:
در حکمت 47 نیز حضرت می‌فرماید «قَدْرُ الرَّجُلِ عَلَى قَدْرِ هِمَّتِهِ، وَ صِدْقُهُ عَلَى قَدْرِ مُرُوءَتِهِ، وَ شَجَاعَتُهُ عَلَى قَدْرِ أَنَفَتِهِ، وَ عِفَّتُهُ عَلَى قَدْرِ غَيْرَتِهِ. و درود خدا بر او، فرمود: ارزش مرد به اندازه همت اوست، و راستگويى او به ميزان جوانمردى اش، و شجاعت او به قدر ننگى است كه احساس مى‌كند، و پاكدامنى او به اندازه غيرت اوست.»
در این حکمت «رجل» به معنای مرد نیست بلکه منظور آدمی است، «مُرُوءَتِهِ» نیزر به معنای جوانمردی و صدق در این حکمت به معانی راستی نیست بلکه به معنای حسن سلوک است. حسن سلوک به این معنا مدارا با مردم از سر عاقل بودن نه ترس باشد. کسی که در برخورد با مردم محبت نداشته باشد روانش آسیب می‌بیند از این روست که امام صادق(ع) دعا می‌فرماید «خدایا مرا در نظر مردم بزرگ کن» البته حضرت این دعا را در راستای رضای خدا می‌فرماید.
در این حکمت حضرت ارزش‌های اخلاقی را تعیین می‌کنند که این ارزش‌ها زن و مرد هم ندارد، این ارزش را هدف انسان تعیین می‌کند، هرچقدر انسان هدف بهتر و والاتری برای خود انتخاب کند ارزش او بالاتر است.
کسانی که همت خود را این قرار داده‌اند که فقط به سوی خداوند حرکت کنند، در نحوه حرکت آنها اثر دارد. در کتب اخلاقی آنچه در مقابل همت بلند قرار دارد، دون همتی و پستی است، چنین افرادی همیشه مضطرب و لرزان هستند و از حوادث می‌ترسند. آدمی که ضعف نفس دارد مراتب بلند توحید را نمی‌تواند طی کند.
جوانمردی در این حکمت منظور صفات خوب در وجود آدمی است. چند علامت برای شجاعت وجود دارد، از جمله دفاع در جنگ، تحمل مسئولیت، مواجهه با مشکلات، اعتراف به خطای خود و... .
عفت به نگه داشتن شکم و شهوت می‌گویند در این حکمت منظور پاکدامنی و غیرت به این معنا که اجازه ندهیم کسی در حریم شخصی ما وارد شود. از منظر امام علی(ع) انسان به مقداری که غیرت دارد پاکدامن است.
حکمت 48 نهج البلاغه می‌فرماید «والظَّفَرُ بِالْحَزْمِ، وَ الْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْيِ، وَ الرَّأْيُ بِتَحْصِينِ الْأَسْرَارِ و درود خدا بر او، فرمود: پيروزى در دورانديشى، و دور انديشى در به كار گيرى صحيح انديشه، و انديشه صحيح به راز دارى است.»
«ظفر» به معنای پیروزی و سعادت است، «رأی» به معنای اندیشه و منظور برنامه ریزی است، سعادت به معنای برنامه ریزی در زندگی است، «حَزم» به معنای دوراندیش، برنامه ریزی نیز به درست اندیشیدن است. اگر می‌خواهیم درست اندیشه کنیم باید رازدار باشیم، یعنی تا کاری نتیجه نداده دیگران را باخبر نکنیم. «تحصین» به معنای استحکام کارهاست. یعنی تا کاری به سرانجام نرسیده آن را به دیگران نگوییم.
در حکمت 49 نیز امیرالمومنین(ع) می‌فرماید «احْذَرُوا صَوْلَةَ الْكَرِيمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِيمِ إِذَا شَبِعَ از يورش بزرگوار به هنگام گرسنگى، و از تهاجم انسان پست به هنگام سيرى، بپرهيز.»
«کریم» کسی است که با سخاوت و دارای طبع بلند است، «لئیم» به معنای آدم پست و فرومایه است. حکمت می‌فرماید از کسانی که طبع بلند دارند وقتی گرسنه می‌شوند از آنها دوری کنید، وقتی به افرادی که طبع بلندی دارند وقتی به آنها ظلم و ستمی می‌شود آن طبع بلند موجب می‌شود همچون شیر غرش کنند. آدم فرومایه وقتی سیر است باید از او دوری کنیم چون نفاق دارد، پست فطرت است.
در حکمت 50 حضر امیرمومنان(ع) می‌فرماید «قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْه. دل‌هاى مردم گريزان است، به كسى روى آورند كه خوشرويى كند.» دل‌های انسان از دیگری فرار می‌کند مگر کسی که با عطوفت برخورد کند این موجب می‌شود قلوب به سمت شما جذب شوند.
انتهای پیام