كسی را كه از قلبی سخت و غیررئوف برخوردار است و رحمت در دلش راه نمی‌یابد، «سنگ‌دل» می‌نامند. از نشانه‌های رسوخ این صفت رذیله در دل، آن است که مانع پذیرفتن حق و حقیقت می‌شود. تنگنظری، سرسختی و تندخویی، از دیگر نشانه‌های این ملکه ناپسند است.
بیشتر بخوانید:
قرآن کریم میفرماید: وای بر سنگ‌دلانی که یاد خدا در دلشان راه ندارد: «فَوَيْلٌ لِلْقاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ؛ پس وای بر آنان كه از سختدلی یاد خدا نمیكنند.» (سوره زمر، آیه 22) واژه «ویل» در این آیه، نشانگر عذاب ناشی از سختی دل است.
مهم‌ترین عوامل پدیدآورنده رذیلت سنگدلی، عبارت است از گناه، به‌خصوص تکرار گناه، غفلت از یاد خدا، به‌ویژه ترک و سبک‌شمردن نماز و فرورفتن در دنیا و مادیات، تبعیت از هوای نفس و اهمیت‌دادن به آرزوهای بلند دنیوی.
مفاسد و خسارات سنگدلی، فراوان است و مهم‌ترین آن‌ها در چند مرتبه، طبقه‌بندی می‌شود:
مرتبه نخست، از ترک واجبات و انجام محرمات، شروع و اندک اندک به غفلت از آخرت، كفر و انكار مقدسات ختم می‌شود تا جایی که انذار از قیامت و عذاب الهی نیز هیچ اثری بر دل سنگین انسان نخواهد گذاشت.
مرتبه دوم آن است كه اگر دل کسی سخت و سنگین شد، موعظه در او كارگر نمی‌افتد، از درد دیگران دردمند نمی‌شود، نسبت به گرفتاری‌ها و معضلات دیگران بی‌تفاوت است و از پرداخت حقوق مالی واجب خود امتناع می‌ورزد. در این مرتبه نیز چنانچه آدم سنگ‌دل، فکر و اقدام برای درمان خود نکند، طبق بعضی از آیات و روایات، بالاخره از دایره اسلام خارج خواهد شد.
در مرتبه سوم، انسان سنگ‌دل از آزار و اذیت، اهانت و حتی زدن، كشتن و سوزاندن سایر موجودات لذت می‌برد. آزار و قتل پیامبران الهی، در این مرتبه از سنگدلی جای دارد.
رفع این صفت رذیله و تبدیل دل سخت به دل رئوف، اگرچه مشکل، اما شدنی است. یکی از راهکارهای آن، توبه و بازگشت به سوی خداوند تعالی است. توبه، ظلمت سختدلی را به نور مغفرت و رأفت تبدیل می‌کند.
راهکار دیگر، مداومت بر ذکر خداوند است. تمامی مراتب ذكر (لفظی، قلبی و عملی) موجب می‌شود كه آدمی از تاریکی سنگدلی خارج و به نور رحمت الهی منور شود، به‌خصوص ذکر عملی به معنای اجتناب از گناه، در این زمینه تأثیر بیشتری دارد.
راهکار سوم، اهتمام به انجام عبادات است. اقسام عبادت، اعم از عبادات قلبی، جسمی، مالی و انفاق و نظایر آن، قلب انسان را جلا می‌بخشد و سختی آن را رفع می‌کند.
انتهای پیام