حجتالاسلام والمسلمین حسین علوی‌مهر، رئیس انجمن قرآنپژوهی حوزه علمیه در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) که به مناسبت سال روز درگذشت سیدنعمت الله جزایری صورت گرفت گفت: وضعیت دوره معاصر سیدنعمت الله جزایری شرایطی است که در آن اخباریگری رواج زیادی دشت و تمایل محققان و اندیشمندان به این سمت وسو بوده و اخباریگری افراطی رواج داشته است.
وی افزود: در این دوران افرادی مانند محدث نوری و دیگران مشاهده میشوند که صبغه اخباریگری افراطی و تاکید بر روایات داشته‌اند و افراد دیگری مانند سیدنعمت الله جزایری در رده پائین تری قرار میگیرند.
وی با تاکید بر اینکه نمیتوان همه اخباریها را در یک قالب و قاعده بررسی کرد عنوان کرد: این افراد دارای مبانی و اندیشههای مختلفی هستند به گونهای که ملامحمدامین استرآبادی از افراد افراطی این طیف است و کسانی مانند شیخ حر عاملی و ... نیز در این مسلک قرار دارند ولی کسانی مانند جزایری با درجه کمتری جزء اخباریها قرار میگیرند.
وی ادامه داد: دو دیدگاه در مورد ایشان و شخصیتهای اخباری با تفاوتهایی که وجود دارد دیده میشود که یکی توجه و تایید روایات تحریف قرآن است همان طور که محدث نوری به آن اشاره داشته و مرحوم فیض کاشانی نیز در ابتدای تفسیرش آورده است.
وی افزود: افرادی مانند ایشان این مباحث را در زمانه خود مطرح کردند ولی در همان دوره هم که اخباری گری رواج زیادی داشت مبارزات و انتقاداتی علیه این دیدگاه مطرح شد که علیه محدث نوری تندتر بود.
روایات تحریف قرآن مخدوش است
علوی مهر گفت: دیدگاههای ایشان مبنی بر تحریف قرآن به هیچ وجه با مشهور بودن قرآن و دیدگاه اکثریت علمای شیعه و سنی سازگاری ندارد و روایات استنادشده به آن نیز قابل خدشه است.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) تصریح کرد: دیدگاههای افرادی مانند نعمت الله جزایری متاثر از جو و فضای غالب زمانه بوده است و شرایط فرهنگی واجتماعی و سیاسی در ابراز این نظرات نقش مهم و زیادی دارد همان طور که بسیاری از مراجع، اهل کتاب را نجس میدانستند ولی آیت الله خویی ادله آن را رد کرد و با این حال با توجه به شهرت فتوایی در این باره، جانب احتیاط نگه داشته شد ولی مراجع فعلی اهل کتاب را نجس نمیدانند.
مخالفت بیشتر علمای شیعه با تواتر قرائات
رئیس انجمن قرآنپژوهی اظهار کرد: تواتر قرائات نیز از مباحثی است که به صورت شدیدتر، اختلافی است ولی کار تخصصی کمتری روی آن انجام شده و در دیدگاههای جزایری نیز وجود دارد و ایشان هم تواتر قرائات را نفی کردهاند.
وی افزود: البته برخی علمای شیعه مانند شهید ثانی و ... تواتر قرائات را میپذیرند ولی علمای زیادی از جمله معاصرین مانند امام خمینی(ره)، آیت الله معرفت و دیگران تواتر را رد کرده و حدیث سبعة احرف را نیز مورد خدشه قرار میدهند.
قرائت مورد قبول امام صادق(ع) از قرآن
وی تاکید کرد: روایات معروفی از دو امام باقر و صادق(ع) وجود دارد که قرآن تنها بر یک حرف نازل شده و چون در روز شهادت امام ششم نیز هستیم خوب است بر این مسئله تاکید کنیم که این امام همام براساس روایت صحیح السند تنها یک قرائت مشهور و معروف که به امام علی(ع) می رسد را به عنوان قرائت متواتر قبول دارند.
وی تاکید کرد: البته فقها بحث قرائات را مورد توجه قرار دادهاند اما چون بحث تخصصی کمی صورت گرفته و یا نخواستهاند به صورت علمی و تخصصی وارد آن شوند مباحث مشهور میان فقها را بیان کردهاند.
آشنایی با محدث بزرگ شیعه
سید نعمت‌اللّه جزایری، فقیه، محدّث و ادیب امامی قرن یازدهم و دوازدهم است. وی سرسلسله خاندان مشهور علمی و دینی سادات جزایری بود که سه قرن در منطقه خوزستان به‌ویژه شوشتر، خدمات ارزنده‌ای کردند. وب به نوشته خودش، در ۱۰۵۰ در روستای صَباغیه از جزایر بصره ، محلی میان دجله و فرات به دنیا آمد. در پنج سالگی به مکتب رفت و قرآن را ختم کرد و قصاید و اشعار بسیاری فراگرفت. سپس به آموختن صرف و نحو همت گماشت و برای ادامه تحصیل به حُوَیزه رفت.
وی روزهای سخت این دوره از زندگی تحصیلی خود را با نثری زیبا و خواندنی وصف کرده است. سپس به همراه برادرش سیدنجم‌الدین و عموزاده‌اش سید عزیزاللّه، به شیراز که از مراکز علمی آن روزگار بود، عزیمت کرد و در مدرسه منصوریه اقامت گزید. سید نعمت‌اللّه 9 سال در شیراز اقامت کرد و در این مدت به تکمیل دانش خود در ادبیات، علوم عقلی و نقلی پرداخت. در آن‌جا معیشت چنان بر او تنگ آمد که ناگزیر، به درخواست خانواده‌اش، به زادگاهش باز گشت.
اشتیاق به تحصیل موجب سفر مجدد او به شیراز شد، اما پس از یک ماه، به علت فوت پدرش و آتش گرفتن مدرسه منصوریه به اصفهان رفت و چهار سال نزد علامه محمدباقر مجلسی(متوفی ۱۱۱۰) به تحصیل حدیث و علوم شرعی پرداخت.
وی بر غالب کتاب‌ها و متون حدیثی شرح‌ها و حاشیه‌های متعدد نگاشته است. با مراجعه به تعدادی از این آثار می‌توان دریافت که هدف عمده جزایری، چنانکه اشاره شد، منابع حدیثی و در واقع نقدی بر آرای مجتهدان اصولی بوده است. شرح‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها در آغاز به صورت یادداشت‌هایی بوده که سید نعمت‌اللّه بر کتاب‌های مختلف نگاشته و سپس آنها را به قلم خود یا شاگردانش بازنویسی و مدون کرده است. جزایری همچنین بر کتاب‌هایی چون تفسیر بیضاوی، قاموس‌اللغة فیروزآبادی و کتاب‌های چهارگانه حدیث که در ایام تحصیل خوانده و آنها را استنساخ کرده بود، نیز حاشیه نوشته است.