تجربه عینی گفتمان غدیر در زمان ظهور امام عصر(عج)

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) برای شناسایی صحیح اندیشه شیعی و درک درست از عقبه ایدئولوژیک مذهب تشیع، تحقیق در سه موضوع ضروری به نظر می‌رسد. این سه موضوع اساسی عبارتند از: مهدویت، غدیر و عاشورا. میان این سه موضوع، ارتباط زیادی وجود دارد تا آنجا که آنها را به یک جریان واحد و مستمر بدل ساخته است.

غدیر، نقطه آغاز و مطلع شناخت اسلام است. اساسی‌ترین محور اندیشه شیعی که در تبعیت از دوازده وصی پیامبر اکرم(ص) خلاصه شده است، از مطالعه دقیق خطبه غدیر به دست می‌آید. به عبارت دیگر، مطالعه خطبه غدیر بهترین مانیفست اسلام شیعی و دربردارنده طرح جامع خداوند متعال برای هدایت بشریت است. به همین منظور، در این خطبه نه تنها بحث ولایت امیرالمومنین(ع) مطرح می‌شود، بلکه موضوع ولایت سایر ائمه هدی(ع) به صراحت مورد اشاره واقع می‌شود.

در بیست فراز از خطبه پیامبر اکرم(ص) در روز غدیر، موضوع مهدویت مورد تأکید قرار می‌گیرد و رسول خاتم(ص) آخرین وصی خویش در امت اسلام را به طور کامل به مسلمانان معرفی کرده و با ایشان عهد می‌کند که این پیام مهم را تا روز قیامت به نسل‌های آینده برسانند. برای بررسی بیشتر موضوع ارتباط غدیر و مهدویت گفت‌وگویی داشتیم با سه نفر از کارشناسان حوزه امامت و مهدویت. 

حجت‌الاسلام اباذری از کارشناسان بنیاد تخصصی مهدویت در مصاحبه‌ای که مشروح آن هفته گذشته منتشر شد، از ضرورت استمرار پیوند آسمان و زمین به عنوان وجه مشترک غدیر و مهدویت یاد کرد که طرح کلی آن در روز غدیر توسط پیامبر اکرم(ص) ابلاغ شد. اباذری معتقد است تکامل بشر جز از راه بهره‌گیری از فرامین الهی میسر نیست که این فرامین از طریق انبیای الهی و پس از ایشان از ناحیه اوصیای ایشان به دست ما می‌رسد.

اباذری تأکید کرد که موضوع استمرار پیوند زمین و آسمان و ملک و ملکوت به آن میزان اهمیت دارد که در آیه 67 سوره مبارکه مائده، خداوند متعال ابلاغ این پیام را هم‌وزن کل رسالت پیامبر(ص) در طول بیست و سه سال نبوت او به شمار آورده است.

حجت‌الاسلام سیداحمد موسوی، مدرس حوزه و دانشگاه و مدیر گروه پژوهشی قرآن مرکز تخصصی مهدویت با استناد به سوره نور به بررسی جلوه دیگری ار ارتباط غدیر و مهدویت پرداخت. وی گفت: در آیه 55 سوره مبارکه نور، خداوند سه وعده به مومنین داده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏اند وعده داده است كه حتما آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد همان گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريك نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد آنانند كه نافرمانند.»

وی افزود: بر اساس این آیه، اولین وعده‌ای که خداوند متعال به مومنان می‌دهد این است که مومنان، حاکمان روی زمین خواهند شد؛ وعده دوم این است که آن دینی که خداوند به آن راضی شده است در تمام عالم سیطره پیدا خواهد کرد و وعده سوم این است که در آن روزگار، امنیت مطلق برقرار خواهد شد. در خصوص وعده دوم پروردگار که به سیطره دین مورد رضایت خداوند در عالم اشاره دارد، اگر در کل قرآن کریم جست‌وجو بکنیم، فقط در آیه سوم سوره مبارکه مائده از دین مورد رضایت الهی سخن گفته شده است: «رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا».

وی ادامه داد: این عبارت در ارتباط با واقعه روز غدیر و اعلام ولایت امیرالمومنین(ع) نازل شده است. پیداست که دین مورد رضایت پروردگار، اسلام است؛ منتها اسلام از جنس غدیر خم. در آیه 55 سوره نور تأکید می‌شود که دین مورد رضایت الهی در سرتاسر گیتی آفرینش گسترش پیدا می‌کند. از پیوند این دو آیه پیداست که ظهور امام زمان(عج) تجلی و واقعیت بخشیدن به واقعه غدیر است. در جریان غدیر و در آیه إکمال، این عبارت ذکر شده است: «أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي». در آیه 32 سوره مبارکه توبه این عبارت را داریم: «يَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ؛ خداوند نمى‏‌گذارد تا نور خود را كامل كند». 

حجت‌الاسلام موسوی در توضیح ارتباط این دو آیه خاطر نشان کرد: در غدیر اتمام نعمت اتفاق افتاد و در زمان ظهور امام زمان(عج) اتمام نور این نعمت الهی محقق خواهد شد. ما بالاتر از نعمت ولایت، نعمتی نداریم. در روز غدیر، نعمت ولایت امیرالمومنین(ع) به مردم عرضه شد، ولی یک عده مانع شدند که نور این نعمت به همه عالم برسد و مردم از این نور بهره‌مند شوند. متأسفانه در آن زمان جریان غدیر به انحراف کشیده شد. اما در جریان ظهور امام زمان(عج) امامت ایشان که همان امتداد ولایت امیرالمومنین(ع) است در تمام عالم گسترش پیدا خواهد کرد و نور این نعمت، عالم‌گیر خواهد شد. لذا موضوع مهدویت و ظهور امام عصر(عج) تجربه عینی و عملی غدیر است. 

وی تصریح کرد: گرچه غدیر یکبار به انحراف دچار شد اما در زمان ظهور، جامعه بشری به سطحی از عقلانیت می‌رسد که به همان فرهنگ غدیر مراجعه می‌کند. در فرهنگ غدیر بنا بود امامی جانشین پیامبر(ص) باشد که این امام، عالم به علوم الهی و معصوم بود. در زمان ظهور، امامی بر سر کار قرار خواهد گرفت که معصوم است کما این که امام منصوب در غدیر هم معصوم بود. این امام، عالم به علوم الهی است و اشراف کامل بر تمام آیات قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص) دارد کما این که امام منصوب در غدیر نیز اینگونه بود. در نتیجه در زمان ظهور، تمام برکاتی که قرار بود در واقعه غدیر به بار بنشیند، رخ خواهد نمایاند.

کارشناس مهدویت اظهار کرد: در هر دو حادثه غدیر و مهدویت، رهبری جامعه با امام معصوم است منتها یک تفاوت‌هایی هم وجود دارد. یکی از تفاوت‌ها در این است که مسیر غدیر به انحراف کشیده شد و عده‌ای مانع ولایت امیرالمومنین(ع) شدند اما در واقعه ظهور، اراده خداوند متعال بر این امر تعلق گرفته است که ولایت امام عصر(عج) در کل عالم فراگیر شود. طبق وعده آیه 55 سوره نور، در آن روز مومنان حاکمان عالم خواهند شد و دین مورد رضایت خداوند که از جنس غدیر خم است در همه عالم گسترش می‌یابد. همچنین امنیت فراگیر می‌شود، همه مردم عبادت خداوند متعال را می‌کنند و بساط شرک از روی زمین برچیده خواهد شد. 

وی اضافه کرد: اگر متن کامل خطبه پیامبر اکرم(ص) در روز غدیر را مشاهده کنیم، می‌بینم که در خطبه غدیر فقط بحث ولایت امیرالمومنین(ع) نیست، بلکه پیامبر اکرم(ص) در آن خطبه مسئله امامت را تا قیام قیامت روشن فرمودند. یعنی علاوه بر امیرالمومنین(ع)، تا امام دوازدهم را به مردم معرفی کردند. در چند جای خطبه غدیر نام مهدی(ع) آمده است. پیداست که جریان مهدویت و غدیر یک جریان ممتد است. گروهی منتظر بودند که با رحلت پیامبر اکرم(ص) اسلام نابود شود اما خداوند متعال با نصب امیرالمومنین(ع) به جانشینی پیامبر(ص) دوام این مکتب را تضمین کرد. شخص پیامبر(ص) رفت اما شخصیت ایشان که در امیرالمومنین(ع) متجلی بود در میان امت باقی ماند. امتداد این جریان در دوره ظهور است که کلمه اسلام در همه جهان جاری خواهد شد و در آن زمان شیرینی غدیر و اسلام را به حقیقت معنا خواهیم چشید.

حجت‌الاسلام حسین رضایی قمی کارشناس حوزه امامت نیز با اشاره به اینکه در روایات اهل بیت(ع) به خواندن دعای ندبه در روز غدیر سفارش شده است، اظهار کرد: گرچه مصداق بارز غدیر، شخص امیرالمومنین(ع) است اما امیرالمومنین(ع) ابتدای پیمان ما در بحث وصایت ائمه(ع) است. رکن پایانی غدیر، پیمان بستن با وجود حضرت ولی عصر(عج) است. آنچنان که خود پیامبر اکرم(ص) در خطبه روز غدیر، در بیست مورد به موضوع مهدویت اشاره فرمودند و چهار مرتبه از نام مهدی(عج) استفاده کردند. 

وی ادامه داد: به عبارت دیگر، غدیر یک آغاز است نه یک پایان، یک شروع است نه یک خاتمه. بایستی با غدیر زندگی کرد و با غدیر همراه بود تا به مرحله امامت خاتم‌الاوصیاء(عج) رسید. به همین منظور به ما دستور داده‌اند که در اعیاد به یاد امام زمان(عج) باشید. این خیلی نکته مهمی است. در همین عید غدیر به سفارش کرده‌اند که به یاد امام زمان(عج) باشید. اگر ما در روز غدیر نبودیم تا پیمانی ظاهری با امیرالمومنین(ع) ببندیم الآن امیرالمومنین حیّ و حاضر ما وجود حضرت بقیًه‌الله(عج) است. 

وی در پایان خاطر نشان کرد: ما باید با امام عصر(عج) پیمان ببندیم. پیمانی بر رعایت حلال و حرام الهی که متأسفانه امروزه در جامعه ما در حال کم‌رنگ شدن است. پیمان ایستادگی و دفاع از دین. در برخی تعابیر در خصوص امام عصر(عج) داریم که «السّلامُ علیک یا ربیعَ الاَنام و نضرة الایّام؛ سلام بر تو ای بهار روزگاران.» ان‌شاءالله این بهار با ظهور امام عصر(عج) از راه خواهد رسید.