اصحاب سبت، نقدی قرآنی به اهالی روزگار ما

به گزارش ایکنا؛ متن یادداشت حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدحسین مدرسی، استاد و پژوهشگر حوزه علمیه به شرح زیر است:

بسم الله الرحمن الرحیم

در قرآن مجید در پنج مورد صحبت از اصحاب سبت به میان آمده است:

• وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِينَ اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ كُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِينَ – (بقره 65)
• يَا أَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ آمِنُوا بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِمَا مَعَكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰ أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ ۚ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا – (نساء 47)
• وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا – (نساء 154)
• وَاسْأَلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتِي كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فِي السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَيَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ ۙ لَا تَأْتِيهِمْ ۚ كَذَٰلِكَ نَبْلُوهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْسُقُونَ – (اعراف 163)
• إِنَّمَا جُعِلَ السَّبْتُ عَلَى الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَحْكُمُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ – (نحل 124)

اصحاب سبت گروهی از یهود بودند که در ساحل دریا زندگی می‌کردند. خداوند به عنوان آزمایش به آنها دستور داد که روز شنبه را بزرگ بدارند و دست از صید ماهی بکشند و مشغول عبادت شوند. آنها مدتی این کار را کردند و بعد از آن ماهیان به عادت همیشگی که روز شنبه، صید نیست و امن است، بر روی آب ظاهر و روزهای دیگر متفرق و ناپدید می‌شدند.

این گروه یهود برای اینکه به خیال خودشان هم فرمان الهی را تمرد نکرده باشند و هم ماهیان آماده را از دست ندهند، حیله‌ای به کار بردند، یا روز قبل از آن توری در آن برکه پهن می‌کردند و غروب شنبه آن را می‌کشیدند و ماهیان را صید می‌کردند و یا اینکه راه باریکی در آن برکه درست کرده بودند که ماهیان از آن راه به برکه بردند و غروب شنبه آن راه را می‌بستند و بعداً آنها را صید می‌کردند. خداوند گاهی از آنها به گروه تجاوزگر «اعْتَدَوْا مِنْكُمْ فِي السَّبْتِ» یاد کرده و گاهی آنها را مورد لعنت خودش قرار داده است؛ (كَمَا لَعَنَّا أَصْحَابَ السَّبْتِ).

مثال کاربردی این قضیه در هر زمانی و هر مکانی به مناسبت خودش، پدید می‌آید. مثالی که در این روزها می‌توانیم بزنیم، این است که دولت اسلامی می‌گوید به خاطر حفظ سلامت و جلوگیری از شیوع مرض کرونا از فلان تاریخ تعطیل است و کسی هم به مسافرت نرود. برخی برای فرار از جریمه یا ترس از برگشت دادن، یک‌روز قبل از روز ممنوعیت به مسافرت می‌روند و بعد از اتمام ممنوعیت از مسافرت برمی‌گردند. 

نقل قرآن از قضایای امّت‌های سابقه، داستان‌سرایی و مشغولیّت نیست، بلکه برای پند گرفتن و عبرت است. خودش می‌فرماید:  «لَقَدْ كَانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبَابِ: در داستان‌های آنان، عبرت برای صاحبان عقل و اندیشه است».

امیدوارم خداوند به لطف و کرمش گناهانی را که باعث این مریضی‌ها و گرانی‌ها و خشک‌سالی شده است، از ما ببخشد و ما را شاکر نعمت‌های خودش قرار دهد.