تشکیل کانون امیدآفرینی با شبکه‌سازی استادان دانشگاه آزاد + فیلم

علیرضا زارع‌شهرآبادی به تازگی مسئولیت مدیرکلی تبلیغ و امور دینی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی را به عهده گرفته است. به این بهانه با او درباره اهم برنامه‌های این اداره کل در فصل جدید و اقدامات آتی آن گفت‌و‌گویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید؛

 

 

پیش از تشریح فعالیت این اداره کل به معرفی دانشگاه آزاد اسلامی می‌پردازم. این دانشگاه قریب به چهارصد واحد و مرکز دارد و باید به این تعداد نزدیک به 800 مدرسه «سما» را نیز افزود. نزدیک به یک میلیون و 300 هزار دانشجو در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند و حدود چهل درصد آموزش عالی کشور را پوشش می‌دهد و به جرئت می‌توان گفت، بزرگترین مجموعه آموزشی در جهان است. با توجه به این گستردگی، لذا نگاه‌های ویژه‌ای به این دانشگاه می‌شود و پیش روی آن توقعات بیشتری نیز از آن می‌رود.

 

دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی مستقر است و اداره کل تبلیغ و امور دینی نیز ذیل این دفتر در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی مستقر است و برنامه‌های تبلیغی و ترویجی گسترده‌ای در آن برای اساتید، دانشجویان جاری است و اگر بخواهم اجمالی به آن بپردازم از جمله مهمترین اقدامات که کارویژه محسوب می‌شود، مسابقات سالانه قرآن و عترت است و در حال حاضر نیز برگزاری بیست و نهمین دوره آن هستیم و قریب به 100 هزار نفر از دانشجویان، اساتید و کارکنان این دانشگاه در سه بخش آوایی، معارفی، پژوهشی و هنری در آن شرکت کرده‌اند و تا به اینجا بخش آوایی و معارفی آن به انجام رسیده است.

 

 

به غیر از برگزاری بیست و نهمین دوره مسابقات قرآن دانشگاه آزاد اسلامی، برگزاری مسابقات ملی دانشگاهیان را نیز پیش رو داریم که دانشگاه آزاد اسلامی آن را در تابستان سال آینده میزبانی خواهد کرد و غیر از اجرای مسابقات، در خود فضاهای دانشجویی‌، کانون‌های متفاوتی داریم. یکی از کانون‌های در حال تأسیس که  ایجاد آن از طریق شبکه گسترده اساتید دانشگاه صورت گرفته است، کانون امیدآفرینی است.

 

 

یکی از الزامات و نکاتی که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم فرمودند؛ امیدآفرینی است. ایشان کلید اساسی همه مشکلات را امید معرفی کردند و بر این اساس دو سالی است که از طریق یک شبکه‌سازی گسترده ابتدا با حضور اساتید در دو سطح وارد شدیم و براساس کتاب‌هایی که بر مبنای منظومه فکری امامین انقلاب بوده و در دانشگاه تدریس شده است، یک شبکه گسترده در همه استان‌ها با حضور اساتید شکل گرفته است.

 

امسال که سال سوم اجرای این کانون هاست، قرار است در حوزه دانشجویی نیز  شویم و کانون‌های امیدآفرینی را در واحدها ایجاد کرده که در نوع خود کار بزرگ و قابل توجهی است که حداقل از آن جمله کارهای فرهنگی است که به گذر زمان نتیجه خود را نشان خواهد داد.

 

اما از جمله یکی از کارهایی که ما در این اداره کل به آن اهمیت زیادی می‌دهیم حوزه قرآن و عترت و فضای دینی و مذهبی دانشگاه و هیئات مذهبی هستند که به عنوان مثال اکنون قریب به دویست هیئت مذهبی در سطح دانشگاه دایر است و امسال یکی از برنامه‌ها و کارویژه‌هایی که برای هیئات داریم، نگاه آموزشی و معرفتی هم برای اعضای هیئت‌ها و هم مسئولان هیئت‌هاست که قثد داریم آن را افزایش بدهیم  که در این راستا ابتدا برنامه‌های ما در حوزه سیره و تاریخ اهل بیت(ع) است که اتفاقاً برای مسئولان، اعضای هیئت‌های دانشجویی کشور در حال اجراست و به زودی به ثمر خواهد نشست. مضافاً بر این برنامه‌هایی نیز در حوزه اساتید پیگیر آن هستیم، بحث هم‌اندیشی اساتید در جهت ارتقای نگاه فکری و معرفتی آنهاست. 

 

 

 

دانشگاه آزاد برخلاف دانشگاه دولتی برای کانون‌های قرآن و عترت اهمیت ویژه‌ای قائل شده است همچنانکه کانون امیدآفرینی دانشجویی است اما کانون‌های قرآن و عترت کاملاً سیستماتیک است و رئیس کانون قرآن و عترت؛ رئیس شورا  و مسئول نهاد نمایندگی رهبری و قائم مقام واحد دانشگاهی است و نظام شورای قرآن و عترت و کانون قرآن و عترت برگرفته از نظام حاکم بر خود دانشگاه است و براین اساس مسئولان قرآن و عترت سالانه آمده و حکم گرفته و منصوب می‌شوند. یکی از کارویژه‌های این افراد، مسابقات قرآن و عترت است و از آنجا که دانشگاه آزاد به دنبال  تصدی‌گری نیست لذا به فرض بیان سیاست‌های کلی ، مجالی برای برگزاری مجموعه فعالیت‌های قرآنی در واحدهای دانشگاهی شکل می‌گیرد و همچنین با توجه به اینکه این گفتمان یعنی دینی و قرآنی باید در جریان زندگی مردم حاکم شود لذا برنامه‌هایشان در قالب‌های متفاوت  مثلاً مناظره و کرسی‌های تلاوت برگزار شده و همچنین در  سطح شهر با شهرداری‌ها، استانداری‌ها و فرمانداری‌ها در جهت برگزاری برنامه‌هایی همکاری و مشارکت می‌کنند و مثلاً با ایجاد کرسی‌های گفت‌و‌گو محور در بوستان‌ها پیرامون موضوعات مختلف، برنامه‌هایی را برگزار می‌کنند که البته این‌ها بخشی از فعالیت‌های کانون‌های قرآن و عترت است.

 

 

ارتباط کانون‌های قرآن و عترت با کانون‌های امیدآفرینی در حال شکل‌گیری است و از طریق شبکه‌ای که در کل کشور با حضور اساتید شکل دادیم، این مرحله در حال انجام است که در این راستا قرار است دوره‌هایی را برای همه دانشجویان و هر کسی که راغب هست در زمینه‌های مورد نظر فعالیت کند، دایر کنیم. این ارتباط و تعامل میان کانون‌های قرآن و عترت و امیدآفرینی تبعات مثبتی خواهد داشت و مثلاً هر کدام از آنها می‌توانند بحث‌های مشترک عنوان شده در دوره‌هایی که به آن اشاره شد را در حوزه‌های خودشان مورد پیگیری قرار داده و ارتباط معنایی و محتوایی میان آنها برقرار کنند. 

 

 

دو نوع برنامه پیش‌بینی شده و قابل اجراست، یکی ساختاری است که مربوط به نظام دانشگاه آزاد اسلامی و منابع انسانی آن است که ما قصد داریم این ساختار را چابک کنیم یعنی مجموعه‌ای از مشکلات ساختاری که در فضای سازمان‌نمایی قرآن و عترت وجود دارد را رفع کنیم.

 

بُعد دیگر  بحث‌های معرفتی و دینی است؛ در این زمینه مجموعه نشست‌هایی را در حال برنامه‌ریزی برای مسئولان قرآن و عترت در نظر داریم تا به این واسطه بتوانیم هم در بُعد ساختاری و هم محتوایی، وضعیت موجود را به سطحی مطلوب برسانیم. 

 

 

 

به طور قطع در نظام آموزش عالی کل کشور این ضعف وجود دارد. شخصاً به این امر قائل هستم که  این تجربه‌نگاری را باید جایی  ضبط و ثبت شود و برای بایگانی و آرشیو این تجربیات و اقداماتی که در همه حوزه‌ها در دانشگاه آزاد صورت می‌گیرد تا در ادامه با دوباره کاری و انجام کارهای تکراری مواجه نشویم سامانه‌ای به عنوان باغبانی فرهنگ با نام اختصاری «بافر» از چند سال پیش ایجاد شده است که این اقدام برگرفته از بیانات رهبری است که فرمودند اگر بخواهیم فرهنگ رشد کند باید باغبانی آن را نیز به عهده داشته باشیم.

 

رصد و پایش فعالیت‌های فرهنگی چندین سال است که از سوی معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد  از طریق سامانه بافر در حال انجام است و در بحث تبلیغ و امور دینی نیز دغدغه ما این بود که با توجه به جایگاه ستادی که در دانشگاه آزاد داریم، نیاز به ارزیابی، هدایت و حمایت از اینگونه فعالیت‌ها نیز داریم؛ در این راستا سامانه ذکر شده در حال توسعه و راه‌اندازی  بخش ای دیگر خود است به ویژه اینکه در جلسه اخیر که در نهاد نمایندگی رهبری داشتیم مقرر شد تا همه فعالیت‌ها این نهاد در این سامانه بارگذاری شود که با توجه به فعالیت کانون‌ها و هیئات مذهبی که به آن اشاره شد، 70 شاخص برای ارزیبای فعالیت‌ها و ذخیره‌سازی تجربیات در این سامانه در نظر گرفته شد که در اصل یک کارنمایی از کارهای این اداره کل در حوزه تبلیغ و ترویج امور دینی است.

 

همانطور که اشاره شد رویکرد ما برای پیگیری و رصد فعالیت‌ها، هدایتی و حمایتی است و اینگونه نیست که با بارگذاری مجموعه فعالیت‌های صورت گرفته در این سامانه اصطلاحاً مچ‌گیری کرده و نقاط ضعف و کاستی‌های واحدی را به رخ بکشیم بلکه این امر به منظور شناسایی نقاط ضعف و برطرف ساختن آنها و تقویت نقاط قوت است.

 

 

مجمع ملی در حوزه قرآن و عترت دانشگاهیان حضور نمایندگانی از دانشگاه‌های زیر نظر دو وزارت علوم و وزارت بهداشت به شکل ماهانه برگزار می‌شود که هم‌افزایی‌هایی در آنجا شکل می‌گیرد و هر کدام از دانشگاه‌ها با وجود آنکه تلاش می‌شود استقلال عمل آنها حفظ شود اما از منظری هم‌افزا در تلاش به منظور تعامل و استفاده از ظرفیت‌های تجربی و علمی یکدیگر در زمینه‌های گوناگون هستند.

 

 

 

قطعاً این قول را می‌شود داد اما نکته اینجاست که ما نیاز به کمک رسانه‌ها و به طور ویژه ایکنا و باقی رسانه‌های قرآنی داریم. شخصاً  نظرم این هست که یک سازمان فقط نباید در خودش باقی مانده بلکه باید در اجرای بسیاری از برنامه‌ها ارتباط سازنده‌ای از حوزه‌های همراستای خود از نظر ماهیت کاری داشته باشد چرا که ممکن است ظرفیت لازم را نداشته باشد و بتواند از ظرفیت دانشگاه‌های دیگر استفاده کند کمااینکه این مسئله ممکن است در مورد دیگر دانشگاه‌ها صدق کند و آنها بخواهند از ظرفیت‌های موجود در دانشگاه آزاد استفاده کنند. ما باید امروز دنبال نوآوری باشیم. فضای قرآنی ما مثلاً در زمینه استفاده از هوش مصنوعی باید ببیند در چه جایگاهی قرار دارد و اگر مسلح به این امکانات در پیشبرد برنامه‌های خود نباشد، راه به جایی نمی‌برد.

 

ان شاء‌الله در سال آینده باید نگاهمان در برگزاری هفته قرآن نوآورانه باشد و چیزی را به آن بپردازیم که در مسیر زندگی مردم باشد مجموعه‌برنامه‌هایی که بحث فناوری‌های روز در آن مطرح شده و بتوان آن را وارد جریان زندگی مردم کنیم.

 

 

 

این دوره از جشنواره را از مهرماه شروع کردیم و همانطور که اشاره شد ثبت‌نام قریب به 100 هزار نفر را در بخش آوایی، معارفی، پژوهشی و هنری داشتیم. به نسبت دوره قبل که حدوداً نودهزار نفر در آن شرکت کردند، در این دوره پیشرفت کمی جشنواره نیز قابل اعتنا بود و باید به این نکته اشاره کنم که نگاه کیفی در این جشنواره بسیار برای ما مهم است و آئین‌نامه جشنواره را براین اساس هر دوره به روز و بهتر کرده و برای اطلاع مخاطبان منتشر می‌کنیم.

 

 

یکی از افتخارات دانشگاه آزاد آن است  که دروسی را در راستای افزایش سطح فرهنگی دانشگاه وارد واحدهای درسی دانشجویان کرده است که یکی از آنها درس تک‌واحدی «انس با قرآن» است و یا وصایای امام راحل که این دروس در حوزه آموزش نیست و مثلاً بر درس وصایای امام مرکز اما دانشگاه نظارت دارد و کارهای مربوط به انس با قرآن را نیز نهاد رهبری در دانشگاه به انجام می‌رساند. تا چند سال پیش نحوه انتخاب  مدرسین برای این درس به این شکل بود که داوطلبانی حضور پیدا می‌کردند و مجموعه‌ای از افراد واحد شرایط برای تدریس انتخاب می‌شدند اما از آن به بعد بدون در نظر گرفته هیچ شاخصه‌ و قابلیت فردی و ظاهری، افراد به شکلی نظام مند ثبت نام کرده، در آزمون کتبی شرکت می‌کنند و به مرحله مصاحبه نیز دعوت می‌شوند که در صورت به دست آوردن حدنصاب لازم امتیازات برای همکاری دعوت می‌شوند که این روند از کیفیت بالایی برخوردار است چرا که به ویژه در مرحله مصاحبه از ممتحنین خبره‌ای همچون استاد شهریار پرهیزکار استفاده می‌شود. 

 

در مورد تعداد ساعات در نظر گرفته شده برای این درس باید گفت که 16 جلسه معمولاً برای دروس دوواحدی در نظر گرفته می‌شود حال آنکه انس با قرآن، تک‌واحدی است. کافی بودن یا نبودن اختصاص ساعات مناسب تدریس این دروس ارتباط مستقیم به کیفیت آموزش، آمادگی مدرس و دانشجو دارد که البته با نگاه آرمانی و مطلوب تا حدود زیادی فاصله دارد اما با توجه به نگاه آموزشی و محدودیت‌های ساختاری به نظر می‌رسد که افزایش جلسات تدریس مقدور نباشد. 

 

 

برای تسلط روخوانی و روانخوانی، کارگاه‌ها و نشست‌هایی در حوزه‌های تفسیر و روخوانی برگزار می‌شود و برای هدفمند شدن این جریان پژوهشکده‌ای تحت عنوان پژوهشکده قرآن و عترت را نیز در اختیار داریم که در آن کارشناسان اساساً در این زمینه تخصص لازم را دارند و تعداد زیادی کتاب در حوزه قرآن و عترت که دانشگاه آزاد منتشر می‌کند خروجی فعالیت همین پژوهشکده است. به طور ویژه برای ماه رمضان امسال قرار است در این پژوهشکده  به ازای هر روز از هر جزء یک کلیپ سه دقیقه‌ای مهیا شود که هم‌اکنون در حال تدوین است و بنا داریم که از این دست محتواها  در حوزه رسانه و فضای مجازی و آنلاین محصولات دیگری را نیز تولید کنیم. 

 

اما اینکه آیا دانشگاه در زمینه تسلط دانشجویان حداقل در زمینه روخوانی قرآن می‌تواند برنامه‌ای داشته باشد، قطعاً اینگونه می‌تواند باشد که به آن اشاره شد؛ در قالب همان کارگاه‌ها و نشست‌های تخصصی قرآن قابل دستیابی است اما اینکه مثلاً کلاس مجزایی به امر روخوانی و آموزش تجوید و امثال آن، علاوه بر درس انس با قرآن و برنامه‌های فرهنگی جاری در دانشگاه، تعبیه شود فعلاً امکان آن وجود ندارد.

 

 

ما مجموعه کارهای تبلیغ و ترویجی در امر قرآن و دین را در فضایی فراتر از دانشگاه و در میان مردم می‌بینیم و به دنبال این نیستیم که هر از چندگاهی اعلام کنیم که مثلاً این تعداد همایش برگزار کردیم و یا این میزان خروجی داشته‌ایم. ما به دنبال این هستیم که مردم با قرآن بیش از پیش مأنوس شوند؛ به هر حال همانطور که اشاره شد بالغ  بر یک میلیون و 330 هزار دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی در حال تحصیل هستند که هر کدام از آنها برآمده از یک خانواده با تعدادی بستگان و وابستگان هستند  که باید به این تعداد، اساتید، کارمندان  و مسئولان دانشگاه را نیز بعلاوه کنیم. با این حساب مشاهده می‌کنید که چه طیف عظیمی از مخاطبان را در اختیار داریم که می‌توان با مجموعه برنامه‌های نوآورانه فضای زندگی آنها را نیز با قرآن آمیخته سازیم.