«فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ» خطاب به چه کسانی است

به گزارش ایکنا از قزوین، تدبر از ریشه «دَبَر» به معنای «پشت» است، تدبر نیز به معنای اخذ تدبیر است یعنی اینکه در متن و آیات قرآن کریم تدبیری به کار رفته است، وقتی مخاطب در آن تدبیر و اندیشه کند و آن را به‌دست آورد به این کار تدبر کردن می‌گویند. به عبارتی دیگر در هر آیه تدبیری به‌کار رفته است و اگر بنده در آن اندیشه کند و آن را به دست بیاورد به این عمل او تدبر گفته می‌شود.

در این راستا ایکنای قزوین در تلاش است تا در ماه مبارک رمضان با انتشار تفسیر برخی از سوره‌های جزء ۳۰ قرآن کریم از سوی زهره مظفری، مربی تدبر در قرآن، برای مخاطبان، مسابقه‌ای در پایان این ماه مبارک درباره نکات مطرح شده برگزار و به نفرات برگزیده جوایز نفیسی اهدا کند، حال در پانزدهمین شماره آن که به تدبر در سوره ماعون پرداخته شده، می‌خوانیم:

سوره مبارکه ماعون آیه ویژه‌ای دارد که اگر انسان در آن تأمل کند باید برایش این سؤال پیش آید که چه شده است خداوند فرموده است «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ؛ پس واى بر نمازگزارانى». ذهنتی که در ما وجود دارد این است نماز خواندن یک عمل نیک است که از انسان سرمی‎زند و کسانی که به اختیار نماز را ترک می‎کنند با کافران برابرند و در بسیاری از آیات قرآن اقامه نماز یکی از این نشانه‌های ایمان است.

سؤال اینجاست «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ» به چه کسانی اطلاق می‌شود؟ چرا خداوند نمازگزاران را مورد خطاب قرار و سرزنش قرار داده است و با این عبارت بلیغ اینگونه با آنان برخورد کرده است. برای اینکه متوجه شویم منظور از «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ» چیست و اینکه خداوند متعال چرا اینجا نمازگزار را اینگونه خطاب قرار می‌دهد باید وارد سوره شویم و در آیات آن تدبیر کنیم.

«أَرَأَيْتَ الَّذِي يُكَذِّبُ بِالدِّينِ؛ آيا كسى را كه [روز] جزا را دروغ مى‏‌خواند ديدى» آنچه که از تکذیب به ذهن خطور می‌کند تکذیب گفتاری نیست، وقتی به آیات دیگر این سوره مراجعه کنیم متوجه خواهیم شد فردی که خداوند آن را سرزنش می‌کند با اعمالش شناسایی می‌شود.

در آیات ابتدایی این سوره خداوند متعال نحوه رفتار مکذب دین را اینگونه بیان می‌کند «فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ؛ اين همان كس است كه يتيم را به‌سختى مى‌راند» «وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ؛ و به خوراک‏ دادن بينوا ترغيب نمى‌‏كند» بنابراین به واسطه اعمالی که از او سر می‌زند مکذب دین شناخته می‌شود. پس فردی است که به گفتار بگوید دین را قبول دارد ولی عمل و رفتار او خلاف گفتارش باشد مکذب دین است و آن را قبول ندارد.

چه رفتاری از اینگونه افراد سر می‌زند که جزو مکذبان دین قلمداد می‌شوند؟ در این سوره به دو رفتار اشاره شده است؛ این فرد کسی است که وقتی یتیم سراغ او می‌آید او را می‌راند و به او توجه ندارد. در فرهنگ ما یتیم به کسی می‌گویند از نعمت پدر یا مادر برخوردار نیست و به محبت نیاز دارد، مسکین نیز کسی است که دچار سکونت شده که اصولاً این سکونت، سکونت مالی است به گونه‌ای که فرد دچار توقف در زندگی و حتی محتاج نان شب می‎شود؛ «فَذَلِكَ الَّذِي يَدُعُّ الْيَتِيمَ؛ اين همان كس است كه يتيم را به‌سختى مى‌راند» «وَلَا يَحُضُّ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ؛ و به خوراک‏ دادن بينوا ترغيب نمى‌‏كند» یعنی مسکین آنقدر به توجه نیاز دارد که لازم است به طعام او دقت شود.

نکته بسیار حائز اهمیت این است که ما شاید اعلام کنیم خودمان پولی برای دادن نداریم اما می‌توانیم دیگران را تشویق کنیم که به مسکین و یتیم توجه کنند. «فَوَيْلٌ لِلْمُصَلِّينَ؛ پس واى بر نمازگزارانى»؛ این آیه نکته اساسی سوره ماعون است، متأسفانه کسی که یتیم را می‎راند و به خوراک مسکین توجه ندارد ازجمله نمازگزاران است، حال این سؤال پیش می‌آید آیا نماز او به‌گونه‌ای بوده است که به کارش آید؟ نمازی بوده که برایش نتیجه داشته باشد؟ در پاسخ باید گفت که این فرد با رفتارش دین را تکذیب می‎کند پس وای بر این نمازگزاری که اینگونه رفتار می‎کند.