وی ادامه داد: گاهی حضرت به «ماهیت تقوا» اشاره می‌کنند، تقوا «کلید راهگشا، ذخیره ارزشمند، نجات‌بخش از هر مهلکه و رهایی‌بخش از هر خطر» معرفی می‌شود. گاهی نیز مانند خطبه ۸۳ امام(ع) به «چرایی تقوا» می‌پردازند که چرا باید تقوا داشت و چرا اساساً باید این صفت را از خداوند گرفت؟
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: تقوا راهکاری است برای حفظ انسان، سلامت و عافیت جان و وجود او در این عالم. ازاین‌رو باید از خداوند که خالق و مدبر هستی است. حضرت امیرالمومنین(ع) قریب به ده عنوان در این‌باره برمی‌شمارند: خداوند همان کسی است که برای شما مثال‌ها و امثال روشنگر را بیان کرده، لباس حفظ و زینت بر شما پوشانده، معیشت شما را گسترانیده، احاطه کامل بر وجود شما دارد، جزا و پاداش و کیفر را مقرر داشته و نعمت‌های عظیم را بر شما فرو فرستاده است، به‌گونه‌ای که انسان در وجود و آفرینش بی‌بدیل و بی‌نظیر گشته است.
انصاری گفت: اکنون به جمله پایانی این بخش می‌رسیم که پس از آن امام وارد فصل تازه‌ای می‌شوند. حضرت می‌فرمایند:«و وظّف لکم مدداً»؛ یعنی خداوند برای شما «وظیفه» مقرر فرمود. واژه «وظیفه» در لغت به معنای «مقرری و روزی معین» آمده است، و «مدد» از ریشه «مدّ» به معنای امتداد، کشیده‌شدن و استمرار است. بدین معنا که خداوند روزی و امکاناتی برای شما قرار داده است که زندگی‌تان را مدد می‌رساند، استمرار می‌دهد و جریان حیات را ممکن می‌سازد.
وی افزود: سپس حضرت می‌فرمایند: «فی قرارٍ خُبرَةٍ». واژه «خبرة» از ریشه «اختبار» است؛ یعنی درون و ماهیت چیزی را آشکار ساختن و شناختن. به‌عنوان مثال، در گذشته برای سنجش میزان اصالت مُشک ختن، با نخ و سوزن درون آن را بررسی می‌کردند و از میزان عطری که به نخ می‌رسید، کیفیت و ارزش آن را می‌سنجیدند. این عمل را «اختبار» می‌گفتند؛ یعنی آزمودن حقیقت درونی.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: امام علی(ع) در این خطبه می‌فرمایند: خداوند شما را در «قرارگاه اختبار» نهاده است؛ یعنی زندگی دنیا سراسر آزمون است. آنچه خداوند به انسان عطا کرده اعم از نعمت‌ها و شرایط گوناگون، موجب می‌شود درون و حقیقت انسان آشکار گردد. داشته‌ها و محتوای باطنی، جایگاه و شخصیت فرد را تعیین می‌کند.
انصاری اظهار کرد: قرآن کریم برای همین معنا از واژه «افتتان» نیز استفاده کرده است:«أَحَسِبَ النّاسُ أن یُترکوا أن یقولوا آمَنّا وهُم لا یُفتنون؛ آیا مردم پنداشتند که به صرف ادعای ایمان، رها می‌شوند و در معرض آزمون قرار نمی‌گیرند؟» پس اساساً جریان زندگی، سراسر اختبار و افتتان است. فراز و نشیب‌ها، خوشی و ناخوشی‌ها، نعمت‌ها و محرومیت‌ها، سلامت و بیماری، عزت و ذلت، عروج و سقوط، همگی عرصه‌های سنجش‌اند. در این میدان، ماهیت حقیقی انسان نمایان می‌شود و ارزش وجودی او همچون عیار طلا سنجیده می‌گردد.
وی در ادامه گفت: امیرالمؤمنین(ع) تعبیر بسیار ژرفی به کار می‌برند:«فی قرار خبرةٍ و دار عبرةٍ»؛ خداوند شما را در سرای «اختبار» و «عبرت» قرار داده است. دنیا به‌تمامه مایه عبرت است؛ در هر صحنه آن درسی نهفته است. فرزند برای والدین، والدین برای فرزندان، غنی برای فقیر، فقیر برای غنی، بیمار برای سالم و سالم برای بیمار، هر یک آیینه عبرتی برای دیگری هستند. سراسر این دنیا ایوانی است که باید آن را آینه عبرت دانست.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: «عبرت» از ریشه «عبر» است؛ همچنان‌که به ابر می‌گویند چون گذر می‌کند. عبرت آن است که انسان صحنه‌ای را ببیند و ادراک حاصل از آن را به جای دیگری منتقل کند و به کار بندد. در زیارت اربعین نیز می‌خوانیم:«السلام علی قتیل العَبرات»؛ یعنی سلام بر کشته‌ای که اشک‌ها سزاوار اوست. این اشک، خود نشانه‌ای از عبرت است.
وی افزود: پس دنیا دار عبرت است؛ هر لحظه انسان در حال سنجش است: «إنما أموالُکم وأولادُکم فتنة». مال، فرزند، سرمایه، وابستگی‌ها و تعلقات، همگی ابزار سنجش‌اند. این آزمون‌ها یا انسان را بالا می‌برند یا به زیر می‌کشند. آدمی هر دم یا در مسیر کمال است یا در مسیر زوال. امام(ع) می‌افزایند:«مُبتَلون فیها، و مُحاسَبون علیها». یعنی شما در این دنیا پیوسته در معرض ابتلا و آزمایش هستید و بر اساس آنچه آزموده می‌شوید، حسابرسی خواهید شد. پرونده هر کس بر پایه‌ی کیفیت اختبار او مشخص می‌گردد.
انتهای پیام