علاقه وافر کودکان و نوجوانان به دیدن انیمیشن و فیلم بر کسی پوشیده نیست اما فیلم‌ها، سریال‌ها و انیمیشن‌های تولید شده در کشورهای مختلف جهان چه تأثیری بر کودکان ایرانی دارد؟ آیا این فیلم‌ها و انیمیشن‌ها با توجه به محتوای خشونت آمیز و داستان‌های مبتنی بر فرهنگی متفاوت می‌تواند تأثیر تخریبی بر ذهن و روان بچه‌های ما داشته باشد؟ اگر بله؛ چطور می‌توان این آسیب‌ها را به حداقل رساند و یا از بروز آنها پیشگیری کرد.
خبرگزاری ایکنا، برای رفع نگرانی و دغدغه خانواده‌های ایرانی در این زمینه به تولید کلیپ‌های تخصصی آموزشی اقدام کرده است. حسین حق‌پناه، کارشناس سواد رسانه‌ای طی 12 جلسه به بیان دانستنی‌های انیمیشنی برای خانواده‌ها می‌پردازد.
حسین حق‌پناه در پنجمین قسمت از این مجموعه به موضوع «خشونت روانی و کلامی» پرداخته که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید و مشاهده می‌کنید.
در بخش قبلی گفت‌وگو در رابطه با خشونت فیزیکی صحبت شد و خشونتی که اگر فانتزی باشد ممکن است کمتر برای فرزندان ما در سنین پایین‌تر نگران کننده باشد اما اگر عریان تصویر شود و این تصویر توجیه شده باشد باید نگران آن بود.
توجیه شدن به این معنا است که در روند داستانی این فرض وجود داشته باشد که خشونت می‌تواند باعث موفقیت یا پیشبرد قصه یا رشد آن شخصیت شود. نکته دیگری که باید در خشونت فیزیکی توجه کرد این است که اگر نمایش خشونت با جزئیات خون و خونریزی و صداها و تصاویری باشد که این خشونت را بزرگنمایی کند حتماً لازم است که به آن دقت کرد.
نکته مهمی که باید بیان شود این است که حد حساسیت کودکان را والدین تشخیص می‌دهند. ما در اینجا توصیه‌های کلی می‌کنیم در رابطه با اینکه خشونت مهم است و انواع و اثرات آن را شرح می‌دهیم اما هیچ‌کدام از بچه‌ها شبیه به هم نیستند و آستانه تحمل آنها و نوع اثرپذیری آنها از محتوای رسانه‌ای متفاوت است. بنابراین همراهی، گفت‌وگو و شناخت نوجوان است که اهمیت دارد.
در رابطه با خشونت کلامی و روانی هم باید توجه کرد که گاهی اوقات ما شاهد انواعی از گفت‌وگوها هستیم که همراه با تحقیر و برچسب‌زدن هستند که اینها یک جنسی از خشونت است. گاهی وقت‌ها در فیلم و انیمیشن می‌بینیم که فرد در موقعیت خیلی سنگین قرار می‌گیرد که ضدقهرمان داستان و همه اطرافیان او را در یک فشار و مخمصه‌ای از نظر کلامی یا روانی قرار می‌دهند. جالب است بدانید که این اضطراب ناشی از خشونت کلامی یا روانی به فرزندان ما منتقل می‌شود. همانطور که گفته شد در سنین مختلف این موضوع متفاوت است و هرچه سن پایین‌تر باشد به طور خاص زیر هفت سال ممکن است بچه‌ها بیشتر از خشونت فیزیکی و عریان آسیب ببینند. هرچه از هفت سال به بالاتر می‌رویم در مورد آن خشونت‌های فیزیکی بچه‌ها می‌توانند با دنیای بیرون مقایسه کنند ولی در برهه روندهای داستانی و خشونت‌های کلامی و روانی ممکن است که آسیب‌های جدی‌تر بر روی آنها بگذارد و ما باید به آن توجه کنیم.
اگر می‌خواهیم برای فرزند خود فیلم و انیمیشنی را انتخاب کنیم که در آن خشونت دارد باید توجه کرد که از چه جنسی است و میزان آن چقدر است و توسط چه کسی اعمال می‌شود. اگر خشونت توسط شخصیت‌های اصلی یا بر آنها اعمال می‌شود نگران‌کننده است. خیلی باید دقت کرد که این خشونت توجیه شده است یا نه.
گاهی اوقات خشونت فرع بر داستان است و توسط شخصیت‌های فرعی یا بر شخصیت‌های فرعی اعمال می‌شود و در ذهن کودک و نوجوان ماندگار نمی‌شود. بعضی مواقع گفته می‌شود می‌توان اغماض کرد و رده سنی آن را پایین‌تر در نظر گرفت و خیلی نگران نباشیم.
خشونت مجزا از ترس است؛ ترس ممکن است ناشی از خشونت یا صحنه‌های دیگر باشد که در قسمت درباره ترس بیشتر صحبت می‌شود.