حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مسعودی، پژوهشگر معارف انقلاب اسلامی و مدرس حوزه علمیه در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ویژگی‌ها حج ابراهیمی در نگاه و اندیشه امام خمینی (ره)، گفت: حج در اندیشه و دیدگاه امام راحل، یک حقیقت متعالی است. امام خمینی(ره) معتقد بودند حجِ موجود، از حقیقت و تعالی اصلی خود فاصله گرفته و این امر موجب تأسف عمیق ایشان بود.
وی افزود: امام(ره) در پیام‌ها و سخنان متعددی که پیرامون حج ایراد کردند، همواره تأکید داشتند که باید مسیر حج به حقیقت اصیل آن بازگردد. حقیقتی که از آن با تعبیر «حج ابراهیمی» و «حج محمدی» یاد می‌کنند. ایشان معتقد بودند اگر حج به واقعیت خود بازگردد، مشکلات دنیای اسلام حل خواهد شد و مسلمانان به ید واحد تبدیل می‌شوند، عزت و قدرت پیدا می‌کنند و دشمنان از آنان دور می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
حجت‌الاسلام مسعودی با اشاره به یکی از بیانات امام خمینی (ره)، گفت: امام راحل حج را همچون قرآن می‌دانستند؛ قرآنی که اگرچه در میان ماست اما مهجور مانده و کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایشان می‌فرمایند: «حج بسان قرآن است که همه از آن بهره‌مند می‌شوند، ولی اندیشمندان و غواصان و درد آشنایان امت اسلامی اگر دل به دریای معارف آن بزنند و از نزدیک شدن و فرو رفتن در احکام و سیاست‌های اجتماعی آن نترسند، از صدف این دریا گوهرهای هدایت و رشد و حکمت و آزادگی را بیشتر صید خواهند نمود و از زلال حکمت و معرفت آن تا ابد سیراب خواهند گشت. ولی چه باید کرد و این غم بزرگ را به کجا باید برد که حج بسان قرآن مهجور گردیده است و به همان اندازه‌ای که آن کتابِ زندگی و کمال و جمال در حجاب‌های خود ساخته ما پنهان شده است و این گنجینه اسرارِ آفرینش در دل خروارها خاک کج فکری‌های ما دفن و پنهان گردیده است و زبان انس و هدایت و زندگی و فلسفه زندگی ساز او به زبان وحشت و مرگ و قبر تنزل کرده است، حج نیز به همان سرنوشت گرفتار گشته است.»
وی اظهار کرد: امام (ره) با تأسف اظهار می‌کنند که همان‌طور که قرآن کریم در حجاب‌های خودساخته ما پنهان شده و زبان هدایت آن به زبان وحشت و مرگ تنزل یافته، حج نیز به همان سرنوشت دچار شده و از حقیقت خویش دور مانده است و امت اسلام از حج واقعی محروم شده است. در نگاه حضرت امام راحل حج باید بت‌شکن باشد. حج خاستگاه بزرگ بت‌شکن عالم است ولذا نباید امت اسلامی به بت‌پرستی مبتلا شود در حالی که هر ساله حج را نیز به جا می‌آورد.
این مدرس حوزه درباره چیستی بت‌پرستی امت اسلامی در نگاه امام راحل؟ بیان کرد: مراد بت‌هایی است که به آن مبتلا هستیم و باید آنها را بشکنیم. این بت‌ها بنابر فرمایش امام خمینی (ره) «بت هرچه باشد، چه هیاکل، چه خورشید، چه ماه، چه حیوان و انسان و چه بتی بدتر و خطرناک‌تر از طاغوتهای در طول تاریخ از زمان آدم صفی الله تا ابراهیم خلیل الله، تا محمد حبیب الله (ص) تا آخرالزمان که بت شکن آخر از کعبه ندای توحید سر دهد.» پس حجی که بت‌شکن نباشد از حقیقت حج فاصله می‌گیرد.
وی درباره ویژگی‌های حج مطلوب در نگاه حضرت امام راحل گفت: در حج بعد معنویت فردی مهم است. توجه به فلسفه حج، انس با قرآن، تفکر در قرآن و سیره پیامبران است که موجب لحاظ شدن بعد معنوی فردی در حج خواهد شد.
وی اظهار کرد: حج در کنار معنویت فردی با بعد سیاسی و اجتماعی در هم‌آمیخته و درهم‌تنیده است. حج باید به نحوی برگزار شود که در راستای وحدت مسلمین باشد تا بتوانند از آن بهره‌مند شوند. حج باید مشکلات امت اسلامی را حل کند و به نحوی برگزار شود که برائت از مشرکین در آن شکل بگیرد. به عبارت دیگر توحید حقیقی که خمیرمایه و جان حج است به نحو واقعی اقامه شود تا امت اسلام از یوغ بردگی استکبار خارج شود.
حجت‌الاسلام مسعودی در پاسخ به این سؤال که احیای بعد سیاسی و ضد استکباری حج چه میزان نتیجه تفکر و اندیشه عمیق و بنیادی امام (ره) است؟ گفت: در اندیشه امام راحل توحید مهم‌ترین محور بود. مبارزه با استکبار و طاغوت از رهگذر «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دیده می‌شد نه صرفا یک مبارزه سلبی. لذا از این منظر حج لبیک به حضرت حق است و این لبیک مستلزم نفی عبودت و سلطه طواغیت و مستلزم کفرورزیدن به طواغیت و هرچه غیر از خداست. پس نفی استکبار از این نگاه توحیدی بدست می‌آید.
مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: در نگاه امام راحل، نه فقط حج، بلکه اساساً اسلام پیوندی جدانشدنی با سیاست دارد. حتی فردی‌ترین اعمال دینی مانند نماز و روزه نیز بدون در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی و سیاسی، از منظر امام قابل‌تحلیل نیستند؛ چه رسد به حج که ذاتاً یک اجتماع بزرگ جهانی است.
وی تأکید کرد: طی فریضه حج هرسال، تعدادی از مسلمانان از سراسر دنیا با زبان‌ها، نژاد‌ها، رنگ‌های مختلف حضور دارد، آیا چنین فریضه‌ای می‌تواند از جنبه‌های سیاسی و ضد استکباری خالی باشد؟! با این حال، متأسفانه این بُعد از حج مغفول مانده و حضرت امام راحل تلاش داشتند حج را از این مهجوریت خارج کنند.
این پژوهشگر حوزه معارف انقلاب اسلامی بیان کرد: بعد ضد استکباری و سیاسی حج، اگرچه در میان ایرانیان و به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی و به برکت اندیشه‌های امام خمینی (ره) شکل گرفت اما هنوز در سطح جهان اسلام، نهادینه نشده است. امام خمینی (ره) با احیای مراسم برائت از مشرکین در حج، تلاش کردند این بُعد فراموش‌شده حج را احیا کنند و حجاج ایرانی را به عنوان سفیران و پیام‌آوران جمهوری اسلامی ایران که ندای «نه شرقی، نه غربی» سر داده‌اند، می‌دیدند.
این مدرس حوزه افزود: رقم خوردن حج خونین سال 66 به دلیل مسئله برائت از مشرکین از سوی ایرانیان بود. عمق وابستگی ساختار قدرت در سرزمین وحی را در آنجا دیدیم که چگونه اعلام برائت از مشرکین را به منظور اعلام برائت از خود و به عبارت دیگر بر ضد خود تلقی کردند و دست به اسلحه بردند و به سرکوب زائران ایرانی پرداختند. این از آن دردهایی است که هیچ گاه برای ما کهنه نخواهد شد.
حجت‌الاسلام مسعودی ادامه داد: احیای بعد سیاسی و ضد استکباری حج هرچند در اندیشه ما به تبع اندیشه سیاسی امام (ره) شکل گرفت اما متأسفانه در سطح جهان اسلام شکل نگرفته است و چه بسا کسانی بر حج و سرنوشت سرزمین وحی مسلط هستند که دست‌نشانده استکبار هستند و اجازه نفوذ ماهیت ضد استکباری حج را نمی‌دهند. نکته قابل توجه اینجاست هنگامی که حجاج ایرانی مراسم برائت از مشرکین را برگزار می‌کنند، حجاح دیگر کشورها نیز قلباً مایل‌اند در این مراسم حضور یابند اما فضای موجود اجازه بروز آزادانه احساسات را به آنان نمی‌دهد.
وی درباره نقش وحدت‌آفرین حج و اینکه آیا دیدگاه امام (ره) به این امر صرفا یک نگاه تاکتیکی بود یا یک نگاه راهبردی؟ گفت: اساساً حج چیزی جز ایجاد وحدت نیست. حج جز این نیست که مسلمانان از اقصی نقاط دنیا گردهم جمع شوند تا با فرهنگ‌های مختلف آشنا شوند، اختلافات را کنار بگذارند، فتنه‌ها کنار گذاشته شده و سوءظن‌ها برطرف شود و مشکلات امت اسلامی مطرح و مسلمان در کنار یکدیگر به دنبال راه حل آنها باشند. نگاه امام خمینی (ره) به وحدت‌آفرینی حج نه تاکتیکی، بلکه راهبردی و عمیق بود.
مدرس حوزه بیان کرد: امام خمینی (ره) معتقدند امت اسلام با محوریت قرآن کریم و شعار «لا اله الاّ اللّه» می‌تواند به وحدت برسد و حج یکی از خاستگاه‌های تولید این وحدت اسلامی است.
وی فلسفه اصلی اجتماع عظیم مسلمانان در موسم حج، رسیدن به وحدت امت اسلامی دانست و گفت: ایشان می‌فرمایند: «باید بدانند که یکی از فلسفه‌های مهم اجتماع عظیم از سراسر جهان در این مقام مقدس و مهبط وحی، به هم پیوستن مسلمانان جهان و تحکیم وحدت بین پیروان پیامبر اسلام و پیروان قرآن کریم در مقابل طاغوتهای جهان است. و اگر خدای نخواسته از اعمال بعض زائران در این وحدت خللی واقع شود و تفرقه‌ای ایجاد گردد، موجب سخط رسول الله (ص) و عذاب خداوند قادر خواهد شد.»
مدرس حوزه علمیه افزود: وحدت، در نگاه امام راحل، رمز پیروزی امت اسلام در برابر طاغوتهای جهانی است. ایشان به قدرت انسانی نهفته در امت اسلام باور داشتند؛ قدرتی که نه بر تکنولوژی و اسلحه، بلکه بر بصیرت، بیداری و وحدت استوار است. از نگاه امام (ره)، حج ظرفیتی برای بالفعل شدن قدرت نرم جهان اسلام و ساخت امت مقتدر و مستقل اسلامی بود.
حجت‌الاسلام مسعودی در پایان تصریح کرد: نگاه امام خمینی(ره) به حج، نگاهی فراگیر، راهبردی، وحدت‌آفرین و ضد استکباری است. اگر امت اسلام به این نگاه بازگردد و در مسیر وحدت گام بردارد، بدون تردید می‌تواند سلطه استکبار را از جهان اسلام دور سازد و با تبدیل شدن به یک قطب عظیم قدرت سرنوشت خویش را به دست گیرد و سعادت دنیا و آخرت را برایز خود رقم بزند.
گفت‌وگو از سمیرا انصاری
انتهای پیام