به گزارش
خبرگزاری بین المللی قرآن (ایکنا) از ایلام، بالاخره پس از ماه‌ها تبلیغات و برخلاف همه پیش‌بینی‌ها، دونالد ترامپ رییس‌جمهور ایالات متحده شد. خط‌مشی ایالات متحده در سیاست خارجی به عنوان تأثیرگذارترین کشور در نظام بین‌الملل برای تمامی کشورها از جمله کشورمان، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این بین نقش رییس جمهور آمریکا به عنوان رییس قوه مجریه و فرمانده نیروهای مسلح بسیار برجسته است.
به همین دلیل ذکر نکاتی چند، در مورد پیروزی ترامپ خارج از فضای انتخابات، قابل تأمل است:
با پیروزی دونالد ترامپ، کارآفرین و برج‌ساز میلیاردر در آمریکا، بار دیگر ثابت شد دموکراسی سازوکاری مشخص است با نتایج نامشخص، حتی در آمریکا.
شعارهای انتخابات مربوط به ایام انتخابات بود، حتماً به منوال سال‌های گذشته دور و نزدیک، شخص رییس‌جمهور در آمریکا علیرغم داشتن قدرت زیاد، ولی به تدریج در چارچوب ساختارهای قدرت قرار خواهد گرفت و بر اساس واقعیات تصمیم‌گیری خواهد شد. از امروز به بعد شاهد سخنان معقولانه‌تر و غیر احساسی از سوی وی خواهیم بود.
تفاوت رفتار ترامپ نسبت به اوباما با دنیای خارج، نه بر اساس تفاوت‌های شخصیتی، بلکه بر اساس تفاوت رفتار جمهوری خواهان با دموکرات‌ها خواهد بود.
با اینکه جمهوری‌خواهان به طور تاریخی نسبت به دموکرات‌ها کمتر به سازوکارهای نهادین بین‌المللی اهمیت می‌دهند، اما ارزش‌های نظام بین‌الملل از جمله؛ دولت‌محوری، آنار شیک بودن نظام بین‌الملل، خودیاری، اصل بودن منافع و.... همچنان پابرجا خواهد بود. اما احتمالاً از استفاده و توجه بیش‌ازحد به متحدین و نهادهای بین‌المللی نسبت به دموکرات‌ها کاسته خواهد شد.
باید توجه داشت تقابل ج.ا.ایران و آمریکا خیلی به اینکه چه کسی در آمریکا رییس‌جمهور می‌شود بستگی ندارد، چرا که تقابل ایران و آمریکا ماهوی است. ماهیت اسلامی ایران با لیبرال دموکراسی مطابقت ندارد. ایدئولوژی اسلامی و لیبرال دموکراسی دو نظام فکری متفاوت هستند که منافع مختلفی را تعریف می‌کنند. منافع مختلف یک ابرقدرت که جهت ادامه هژمونی به دنبال تسلط بر انرژی خاورمیانه است با یک قدرت منطقه‌ای که در مرکز حدود 70 درصد انرژی خاورمیانه واقع شده و سیاست استقلال، نفی سلطه‌گری و سلطه‌ستیزی را دنبال می‌کند، همخوانی ندارد. بنابراین تقابل ایران و آمریکا امری بدیهی ست.
در خصوص رفتار جدید ایالات متحده با ایران باید گفت؛ به طور کلی علیرغم درهم تنیدگی سیاست خارجی و سیاست داخلی در دنیای امروز ولی ترامپ اولویت خود را سیاست داخلی اعلام کرده است و اساساً شاید یکی از دلایل پیروزی ایشان هم همین مسئله بود. اما آن گونه که از مواضع انتخاباتی ترامپ برمی‌آید، به طور کلی ایشان طرح و برنامه‌ی مشخصی برای سیاست خارجی و به ویژه ایران ندارند. به عنوان مثال با اینکه ابتدا دم از پاره کردن برجام می‌زد ولی پس از آن بر پایبندی به توافق هسته‌ای تأکید داشتند و صرفاً بر نظارت بیشتر بر رفتار ایران اصرار می‌کردند. بنابراین به نظر من رفتار ترامپ با ایران در چارچوب همان استراتژی کلی دولت آمریکا و این بار جمهوری‌خواهان قابل تحلیل است.
سیاست کلی آمریکا در برابر ایران سیاست مهار و در موارد ضروری تعامل گزینشی بوده و در آینده نیز همین خواهد بود. سیاست ج.ا.ایران در برابر آمریکا نیز ایجاد موازنه سخت درونی (ارتقای توان نظامی) و بیرونی (ایجاد محور مقاومت) در سطح منطقه بوده و خواهد بود. اما به طور سنتی جمهوری‌خواهان مواضع جدی‌تر و یک‌جانبه‌تری داشته و خواهند داشت.
آنچه معلوم است کشورهای مخالف ایران در منطقه، از جمله عربستان و قطر و تا حدودی رژیم صهیونیستی با تحلیلی غیرواقعی همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد خانم کلینتون گنجانده بودند که با شکست مواجه شدند، باید منتظر ماند و دید برخورد ترامپ با لابی قدرتمند آیپک و حدود یک تریلیون دلار سرمایه سعودی‌ها در آمریکا چگونه خواهد بود. هر چند تجربه به ما می‌گوید با توجه به قدرت فوق‌العاده لابی صهیونیستی، حمایت همه‌جانبه از اسراییل در همه دولت‌های آمریکا (چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه) از اصول ثابت است.
اتفاق نادری که در انتخابات اخیر آمریکا به وقوع پیوست این است که جمهوری‌خواهان اکثریت کنگره (اعم از مجلس نمایندگان و سنا) را هم در دست گرفتند. و همین امر می‌تواند مقداری در پیشبرد اهداف ترامپ مؤثر باشد، اما از سوی دیگر بسیاری از سناتورهای جمهوری‌خواه مخالف با نظرات ترامپ بودند. باید منتظر نوع تعامل رییس‌جمهور جدید با کنگره بمانیم.
معمولاً حدود 6 تا 9 ماه پس از شروع بکار رییس‌جمهور جدید در آمریکا، زمان لازم است تا خط‌مشی سیاست خارجی این کشورمان کاملاً روشن شود. یقیناً دستگاه دیپلماسی کشور تا آن زمان سیاست انتظار و دقت را در پیش خواهند گرفت.
نوشتار: دکتر تاج‌الدین صالحیان – مدرس دانشگاه