حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی علیزاده موسوی، رئیس سابق پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ در پاسخ به این سؤال که در خصوص اولین مساجد ساخته شده در اسلام به ویژه مسجد النبی(ص) بسیار صحبت شده، اما آیا این مساجد کارکرد ویژه‌ای برای نوجوانان و جوانان داشتند؟ گفت: پیامبر(ص) 13 سال در مکه بودند که این دوره را دوره ملت‌سازی می‌نامند به این معنی که در این دوران پیامبراسلام در مکه شروع کردند به ساختن نیرو برای دولتی که در مدینه قرار بود تشکیل شود و سال‌هایی که در مدینه بودند را نیز عصر دولت‌سازی می‌نامند به این معنی که دولت اسلامی تشکیل دادند و جالب اینکه هنگامی که حضرت دولت تشکیل دادند، اولین قدمی که برداشتند ایجاد یک پایگاه محوری برای دولت و ملت یعنی ایجاد «مسجد» بود.
وی تصریح کرد: رویکرد اسلام رویکرد فرهنگی است، اسلام بیش از اینکه با دغدغه اقتصادی، سیاسی و ... ظهور کرده باشد با دغدغه فرهنگی ظهور کرده و آمده تا یک تحول اساسی در فرهنگ، عقاید و اندیشه‌های مردم ایجاد کند و در اصل سایر دغدغه‌ها تبعات یا پیامدهای این تغییر بنیادین در عقیده است.
جذابیت مساجد دوران پیامبر(ص) برای کودکان
این پژوهشگر و نویسنده حوزه حج با تأکید بر اینکه وقتی در مدینه پایگاه مسجد شکل گرفت، بیش از اینکه یک پایگاه اقتصادی، سیاسی و ... باشد، یک پایگاه فرهنگی برای پیامبر(ص) بود، گفت: پس از ایجاد مسجد شاهد این هستیم که حضور مسلمانان برای تمام مسائل و امور در مسجد است اما پیامبر(ص) مسجد را به بزرگسالان اختصاص نداده‌اند بلکه از همان ابتدا و بر اساس روایت‌ها حضور امام حسن و امام حسین(ع) در مسجد مسلم است و حتی در روایت‌ها داریم که آنقدر حضور حسنین در مسجد برای پیامبر اهمیت داشت که وقتی حضرت در حال نماز بودند، به خاطر بازی بچه‌ها سجده خود را طولانی می‌کردند و تا زمانی که حسنین خودشان نمی‌خواستند و از دوش پیامبر پایین نمی‌آمدند ایشان سر از سجده بر نمی‌داشتند. این اقدام نشان می‌دهد که جذب کودکان به مسجد برای پیامبر بسیار مهم بوده و حالت نماز و مسجد برای کودکان و نوجوانان ملال آور نبوده بلکه جذاب بوده است.
وی ادامه داد: در تاریخ داریم که بسیاری از دیدارهای پیامبر(ص) با نوجوانان و جوانان در مسجد انجام می‌شده و این دیدارها در جذب آنها به اسلام تأثیرگذار بوده است. روایت‌‌های زیادی داریم که با فلان جوان پیامبر در مسجد روبه‌رو شدند و به وی گفتند چگونه صبح کردی و آن جوان عقاید و دیدگاه‌های خود را ارائه کرده است. در مجموع باید گفت فضای مسجد دوران پیامبر(ص) به نحوی بود که کودکان، نوجوانان و جوانان به مساجد جذب شوند.
حجت‌الاسلام علیزاده موسوی با تأکید بر اینکه در کنار تمامی اقشاری که به مسجد می‌رفتند شاهد حضور زنان، کودکان، نوجوانان و جوانان در مساجد دوران حضرت رسول(ص) هستیم، بیان کرد: اگر به مسجد به عنوان یک کانون فرهنگی نگاه کنیم جایی است که می‌خواهد عقاید را تغییر و ساختارهای فرهنگی و فکری جامعه را سامان دهد و اگر قائل به این باشیم که جوانان و نوجوانان هستند که در آینده فرهنگ جامعه را می‌سازند، پس طبیعی است که یک پیوند تنگاتنگ بین مسجد و نوجوانان و جوانان وجود داشته که موجب تضمین آینده جامعه اسلامی می‌شده است.
وی به تجربه حضور خود در یکی از کلیساهای کشور ایتالیا اشاره کرد و گفت: در کنار این کلیسا وسایل بازی تعبیه شده بود و یک‌شنبه‌ها بچه‌ها بودند که از پدرها و مادرها می‌خواستند که به کلیسا بروند تا هنگام دعای والدین بتوانند از وسایل بازی استفاده کنند و بعد از بازی هم برای دعا به کلیسا می‌رفتند؛ اگر بتوانیم جذابیت‌های حسی (که برای بچه‌ها مهم است) و جذابیت‌های معنوی برای سلایق مختلف را در مساجد تقویت کنیم مسلماً شاهد حضور پرشورتر اقشار مختلف در مساجد خواهیم بود.
حجت‌الاسلام علیزاده در پاسخ به این سؤال که اکنون و با شرایط معاصر چه اقداماتی باید انجام شود که نوجوانان و جوانان بیشتر جذب مساجد شوند؟ گفت: در طول تاریخ اسلام کارکرد‌ها و کار ویژه‌های مساجد تغییر کرده و همین مسئله موجب وضعیت موجود شده است. اگر در صدر اسلام مساجد کارویژه‌های متنوعی داشت و می‌توانست تمامی ابعاد فرهنگی جامعه را پوشش دهد و برای آن برنامه‌ریزی و در آنجا هدف‌گذاری کند، رفته رفته این نقش و کارکرد از مساجد گرفته شده است.
مراسم اعیاد و وفات‌های سنتی چیزی بر دانش مخاطبان نمی‌افزاید
وی با اشاره به اینکه اکنون به علل مختلف مساجد فقط به مراکزی برای عبادت‌های فردی تبدیل شده است، گفت: نقش دیگر ابعاد مختلف حوزه فرهنگ شامل هنر، عقاید، مناسک، اخلاق، سیاست و ... رفته رفته از مساجد گرفته شده است و مساجد تبدیل شده‌اند به مراکزی برای صرفاً عبادت آن هم عبادت محدود به نمازهای جماعت یا نماز فردی و یا برگزاری اعیاد و وفات‌ها که آنها هم صرفاً جنبه سنتی دارند به این معنی که چیزی بر مخاطبان نمی‌افزاید و یا نقشی در کارویژه مساجد ندارد.
علیزاده موسوی تصریح کرد: هنگامی که مراسم ولادتی برای یکی از ائمه گرفته می‌شود فقط برای بزرگداشت است؛ اینکه سبک زندگی و معارف آنها در قالب‌های جذاب نسل آینده منتقل شود وجود ندارد و یا وقتی مراسم وفات گرفته می‌شود صرف عزاداری و یا بیان چند روایت از آن بزرگوار است. وقتی جوان ما به مسجد می‌آید و می‌بیند چیزی که در زندگی روزمره‌اش به کارش بیاید، یک راه‌کار و یا سبک زندگی از این جلسات حاصل نمی‌شود رفته رفته حضور کمتری در مساجد پیدا می‌کند و همین مسئله موجب می‌شود کسانی جذب مساجد شوند که نقش‌های اجتماعی آنها کم رنگ شده، بازنشسته هستند، فعالیت اجتماعی چندانی ندارند و یا دغدغه‌ای نسبت به مسائل فرهنگی ندارند.
وی عنوان کرد: اگر ما بخواهیم جذب حداکثری جوانان را در مسجد داشته باشیم مهم‌ترین کار این است که بیاییم مسئله‌‌های نوجوانان و جوانان را شناسایی و مساجد را به محلی برای رفع این مشکلات تبدیل کنیم.
بلوغ زودرس علمی نوجوانان و جوانان در کشور
این نویسنده و پژوهشگر حوزه حج با تأکید بر اینکه مساجد باید به جایگاه اصلی خود بازگردند اما نه به صورت توصیه‌ای و تجویزی بلکه به صورت عملی، گفت: توصیه و تجویز برای جوان و نوجوان امروز جواب نمی‌دهد و جوان امروز چند ویژگی دارد اولاً بلوغ زودرس علمی دارد و این بلوغ زودرس علمی کار متولیان را سخت می‌کند. ویژگی دوم این است که روحیه انتقادی دارد و دیگر اینگونه نیست که وقتی کسی توصیه‌ای کرد بپذیرد؛ وقتی گذاره‌ای از سوی کسی مطرح می‌شود نوجوان و جوان امروزی یک علامت سؤال بزرگ در مقابل آن مطلب می‌گذارد.
پشت درهای بسته مشکلات را احصاء و حل نکنیم
وی مسئله سوم را شکسته شدن حرمت‌ها عنوان و اظهار کرد: دیگر مثل گذشته اینگونه نیست که وقتی معلم چیزی می‌گوید دانش‌آموز قبول کند. در اصل فاصله‌ها به خاطر فضای جدید شکسته شده است و باید این مسائل در نظر گرفته شود و مشکلات نه انتزاعی، بدین گونه که ما پشت درهای بسته بنشینیم و مشکلات را احصاء و راه حل ارائه دهیم، بلکه به صورت عملی حل شود.
علیزاده موسوی افزود: مشکلات نسل جوان باید به صورت میدانی احصاء و راه‌های برون رفت مطرح شود؛ یعنی کارکردهای مساجد معطوف به میدان یعنی کف جامعه امروز باشد. اگر ما شاهد شبیخون فرهنگی هستیم عواملی که موجب این مسئله شده باید رصد شود و نکته‌مهم‌تر اینکه حتماً در قالب‌های نوجوان و جوان پسند، معارف با بسته‌های فرهنگی ارائه شود و متولیان امر کسانی نباشند که حرف جوان و نوجوان را نفهمند اما بخواهند برای این قشر سیاست‌گذاری کنند بلکه حضور و مشاوره بچه‌ها در این سیاست‌گذاری‌ها، هیئت امنا و کانون‌های مساجد میتواند ایجاد انگیزه کند.
وی در پایان گفت: چه روحانی، چه هیئت امنا و چه محیط مسجد و ... هنگامی میتواند تأثیر گذار باشد که ابتدا نقش‌ها و کارویژه‌های مسجد را احصاء کنیم و بعد با توجه به این کارویژه‌ها برای روحانی، متولیان و حتی برای نمازگزاران نقش و وظیفه تعریف کنیم و بر اساس آن کارویژه‌ها پیش برویم.
/ انتهای پیام.