وی با اشاره تشریح ارتباط پدر و فرزند در این آیه ادامه داد: لقمان به چنان درجه‌ای از حکمت و تعبد رسیده است که خداوند به پیامبر خاتم و امت او گوشزد می‌کند که به لقمان توجه کنند، سخنان لقمان با فرزند خود در روایات ما بعضا به‌گونه‌ای آمده که سؤالات و نکته‌های فرزند نیز نقل شده؛ اما در قرآن صرفاً قول لقمان آمده است و حجم مطالب موجود در روایات مربوط به این گفت‌وگو حدود هفت برابر آیات قرآن است.
آزاد بیان کرد: ردپای چندانی از فرزند لقمان در تاریخ نمی‌بینیم، بعضی اسم او را «اشکم» و بعضی او را «انعم» خواندند و نیز سایر نام‌ها در تاریخ نقل شده است، اما اطلاعات بیشتری از او دیده نمی‌شود، خداوند هم در رابطه با شخصیت او و پدرش توضیح زیادی نمی‌دهد و گویی می‌خواهد ما را از ورای این شخصیت‌ها با محتوا و درون‌مایه آنان آشنا کند، برای مثال پسر شنونده سخنان پدر است.
عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: فرزند لقمان در سنین طفولیت نیست و قطعاً به یک بلوغ و نبوغی رسیده است که این حکمت‌ها برای او گفته می‌شود، اولین نکته بحث جنسیت افراد حاضر در این گفت‌وگو و دیگر نکته بحث روانشناسی خانواده و ارتباط پدر و فرزند است.
آزاد بیان کرد: اخلاقیات جنسیتی به تربیت خانوادگی و اجتماعی و انتظارات اجتماعی مربوط است، در این آیه گفت‌وگوی دو جنس مذکر خانواده مطرح می‌شود و سؤال این است که چرا قرآن میان حالات مختلف ارتباط اعضای خانواده با هم رابطه پدر و پسر را مطرح می‌کند؟
وی افزود: همه روابط والدین با فرزندان که در سور مختلف قرآن مطرح شده است، یک دهم رابطه ویژه پدر و پسر نیست، رابطه لقمان و پسرش و روابط حضرت زکریا و حضرت یحیی، داستان حضرت داوود و پسرش حضرت سلیمان، روابط حضرت ابراهیم و پسرانش و بحث مفصل حضرت یعقوب و پسرانش نمونه‌هایی از این رابطه پررنگ در قرآن است.
آزاد گفت: آیا عمده مسائل و عمده فرصت‌ها و ارزش‌ها در رابطه پدر پسری شکل می‌گیرد؟ یا فرهنگ پدرسالارانه و پسرسالارانه عرب چنین اقتضا می‌کند؟ اگر در میان ادعیه جست‌وجو کنیم یک مورد هم برای دختردارشدن پیدا نمی‌کنیم این به فرهنگ عصر اولیه اسلام و شرایط حاکم بر آن بازگردد و تلقی رابطه جنسیتی آن زمان است که در قرآن نیز تسری داشته و ما می‌بینیم که این رابطه از مجموع دیگر رابطه فرزندان و والدین بیشتر دیده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: همانگونه که توجه بیشتری به روابط مردانه در خانواده شده انتظارات و مسئولیت‌های بیشتری نیز از آنان وجود دارد و ما باید این را در یک موازنه ببینیم؛ نکته‌ای وجود دارد که آیا قرآن این روابط را برای ما تجویز می‌کند و آنچه باید باشد را بازگو می‌کند یا اینکه در مقام نقل آنچه اتفاق افتاده را بیان می‌کند.
وی اضافه کرد: اگر قائل به این هستیم که قرآن در بیان مسائل و ارتباطات جنسیتی ناقل همان عصر است، چرا از این آیات برداشت توصیفی نداشته باشیم و به سمت برداشت‌های تجویزی و نگاه‌های فقهی برویم، اگر آیات قرآن را توصیفی متوجه شویم، ممکن است دیگر این مقدار احکام برخی را نتوانیم بیان کنیم و اگر تجویزی داشته باشیم، می‌توانیم قوانین حقوقی و فقهی را بفهمیم.
آزاد گفت: نمی‌توان هرجا برداشت‌های قرآنی با شرایط و مصلحت هماهنگ نبود بیان قرآن را توصیفی برداشت کنیم و جایی که مشکلی نبود تجویزی عمل کنیم، در اینجا نیاز به تحلیل گفتمان و تفسیر با نگاه به زمانه اهمیت پیدا می‌کند.
انتهای پیام