ملکی اضافه کرد: آل بویه به مناسک شیعه از جمله ساختن عتبات و توجه ویژه به آن، زیارت اهل بیت(ع) اهتمام زیادی داشتند، در زمان معزالدوله دیلمی برای اولین بار مراسم عاشورا (سال 352 قمری) به صورت آشکار برگزار شد. قصابان گوسفند ذبح نکرده و بازار بسته شد، مردم آب ننوشیدند و در بازار خیمه برپا کرده و زنان بر سر و روی خود میزدند و گریه میکردند.
وی افزود: ابن مسکویه از نزدیکان وزیر رکن الدوله دیلمی در ری در کتاب «تجارب الامم» درباره تشیع در ری بحث کرده است. در این کتاب گزارش عاشورای بغداد را داریم ولی گزارشی از ری نداریم و دلیل آن برخی اختلافات وی با برخی حاکمان بوده است.
ملکی افزود: ابوطالب که فردی زیدی هم هست، در ری با صاحب بن عباد، وزیر آل بویه ارتباط نزدیک داشت و کتاب امالی را نوشت. صاحب بن عَباد هماز دیگر افرادی است که به عاشورا توجه ویژه داشت. صاحب بعد از وفات رکن الدوله (که در کربلا دفن شد)، وزیر مؤیدالدوله شد و او ارادت ویژه به اهل بیت(ع) داشت و در دیوان وی اشعار زیادی در مورد امام حسین(ع) است و ثعالبی نقل کرده است که صاحب وقتی آب خنک میخورد، بلافاصله بعد از آن شعر میسرود و بعد از آن یزید را لعن میکرد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی رضوی با اشاره به آثار شیخ صدوق در مورد امام حسین(ع)، ادامه داد: یکی از آثار صدوق، مقتل الحسین(ع) است که از دست رفته و فهرستنویسان شیعه آن را یاد کردهاند، کما اینکه او 200 اثر داشته ولی تعداد معدودی از آن باقی مانده است. صدوق در امالی 97 مجلس دارد و زمان و مکان املاء هم دقیقا ذکر شده است. مثلا مجلس 27 وی روز جمعه اول محرم سال 368 بعد از بازگشت از مشهد انجام شده است (امالی جمع املاء و از سنتهای خوب در آموزش و بخشی از سماع بوده است).
ملکی بیان کرد: تنها مجالس مقتل درباره عاشورا در ری در سال 368 توسط صدوق املاء شده است و در همین سال صاحب بن عباد به وزارت رسید. صدوق کتابی به نام عیون اخبارالرضا(ع) دارد و در مقدمه آن گفته دو قصیده از صاحب به من رسیده که درباره مضجع و مرقد امام رضا(ع) است و به خاطر اینکه من حق را ادا کنم کتاب عیون را به صاحب بن عباد تقدیم میکنم. بنابراین صاحب بن عباد نقش زیادی در پاسداشت عاشورا در ری داشته است زیرا تا قبل از آن هیچ گزارش جدی در مورد عزاداری در ری نداریم.
این پژوهشگر تصریح کرد: اولین حدیث در بحث مجلس 27 که ذکر شد این روایت آمده که میثم تماز گفته این امت فرزند پیامبرشان را میکشند، روایت دیگری را صدوق از امام رضا(ع) نقل کرده که جاهلیت محرم را محترم میشمردند ولی بعد از اسلام، کربلا در محرم رخ داد. حدیث دیگری این است که در روز عاشورا دنبال حوائج دنیوی نروید.
ملکی افزود: مجلس 27 امالی صدوق هم روز سهشنبه 5 روز گذشته از محرم در سال 368 توسط وی املاء شده و تفصیل هم دارد. در این مجلس روایاتی چون انا قتیل العبره بیان شده است. مجلس 29 در روز جمعه، هشت روز گذشته از محرم 368 نوشته شده و درباره گریه بر امام حسین(ع) و ثواب آن و روایاتی از امام سجاد(ع) و امام صادق(ع) در این باره و اهمیت زیارت مرقد مطهر امام(ع) بیان شده است و این مجلس، 21 حدیث دارد.
این پژوهشگر اظهار کرد: مجلس سیام، روز شنبه، 9 روز از محرم گذشته از طرف صدوق املاء شده است که روز تاسوعاست. مجلس سی و یکم هم مربوط به روز دهم محرم و روز عاشورای سال 368 است و نوع و چگونگی شهادت امام(ع) به تفصیل بیان میشود. حتی در مورد اینکه امام چند ضربه خوردند گزارش وجود دارد، ورود سر امام و اسارت اهل بیت(ع) هم در این مجلس وجود دارد.
ملکی بیان کرد: مجلس املاء طوری بوده که استاد (صدوق) میگفته و شاگردان املاء میکرده و مینوشتند یعنی یک کلاس برپا بوده است. البته متاسفانه ما در تاریخنویسی به متون حدیثی توجهی نداریم به خصوص امالیهایی چون امالی صدوق که تاریخ دقیق آن ذکر شده است.
ملکی اضافه کرد: برخی از امالی و برخی از امالی و غیرامالی مقتلالحسین را بازیابی کردهاند؛ یکی از آنها مقتل الحسین به روایت شیخ صدوق، تحقیق و ترجمه محمد صحتی سردرودی است و وی همه مواردی را که شیخ صدوق درباره عاشورا گفته گزارش کرده است و از جمله منابع وی، همین گزارشهای امالی است که چند نمونه ذکر شد. وی البته از همه آثار صدوق هر مطلبی را که درباره عاشورا بوده آورده است.
پژوهشگر پژوهشگاه علوم اسلامی رضوی بیان کرد: کتاب دیگر مقتل الحسین، روایت شیخ الصدوق از حسینی جلالی است و او فقط از امالی مطلب گرفته است و سراغ آثار دیگر وی نرفته است. البته برخی افراد نقدهایی را به روایات صدوق وارد کردهاند و اینکه انفرادت زیادی دارد.
ملکی در پایان تصریح کرد: به احتمال بسیار زیاد به خاطر زمینهای که صاحب بن عباد در ری فراهم کرد شیخ صدوق مقتلخوانی را به صورت آشکارا در این شهر آغاز کرد. بنابراین سال 368 سال مهمی در برپایی عزاداری عاشورایی در تاریخ تشیع در ری و تهران است.
انتهای پیام